Το πρώτο διεθνές ταξίδι του προέδρου Μπάιντεν έδειξε τις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής του. Σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ευρώπη ο Μπάιντεν τόνιζε ότι η Δύση αποτελεί κοινότητα κοινών φιλελεύθερων αξιών, που οφείλει να δείξει ότι η δημοκρατία είναι το πολίτευμα του μέλλοντος και ότι τα αυταρχικά καθεστώτα θα αποδειχθούν λιγότερο αποτελεσματικά. Στο πιο άμεσο ζήτημα της πανδημίας έδωσε έμφαση στη διεθνή συνεργασία για την διάδοση των εμβολίων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Βασικός σκοπός του Μπάιντεν ήταν να ενδυναμώσει πάλι τη Δύση έπειτα από τους κλυδωνισμούς επί προκατόχου του.
Ο Τραμπ έβλεπε την εξωτερική πολιτική με όρους συναλλαγών. Θεωρούσε ήδη από τη δεκαετία του 1980 ότι οι ΗΠΑ ήταν «κορόιδο» που παρείχαν διεθνή ασφάλεια στους «τζαμπατζήδες» συμμάχους τους χωρίς να απαιτούν ανταλλάγματα.
Παρομοίως, έβλεπε το ελεύθερο εμπόριο ως ευκαιρία για συμμάχους και μη, να εκμεταλλευτούν τις ΗΠΑ παράγοντας φτηνότερα προϊόντα λόγω φτηνότερης εργασίας και μεταφέροντας έτσι την παραγωγή από τις ΗΠΑ στις οικονομίες τους.
Υποβιβάζοντας το ΝΑΤΟ και αυξάνοντας τους δασμούς σε προϊόντα σύμμαχων κρατών, ο Τραμπ παρεκτράπηκε από τους κεντρικούς πυλώνες της μεταπολεμικής αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Ο Μπάιντεν αφιέρωσε το ταξίδι του στην Ευρώπη για να ανασκευάσει την κληρονομιά του Τραμπ και να επαναφέρει τις ΗΠΑ στον γνώριμο δρόμο τους.
Σημασία είχαν οι συμβολισμοί της επίσκεψης, με τους διάφορους ηγέτες των δύο πλευρών του Ατλαντικού στις τρεις διασκέψεις τους – G7, NATO, EE – να υιοθετούν κοινή κεντρική ρητορική παρόλες τις επί μέρους διαφορές τους.
Μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις ήταν ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δέχθηκαν να αναδειχθεί η Κίνα ως «συστημική πρόκληση». Στην ΕΕ είχε αρχίσει να αλλάζει το κλίμα σε βάρος της Κίνας ήδη από το 2019. Τώρα οι Ευρωπαίοι ευθυγραμμίσθηκαν ακόμα περισσότερο με τις ΗΠΑ, που βλέπουν την Κίνα ως την κύρια κρατική απειλή ενάντια στη Δύση.
Όσον αφορά τις εμπορικές σχέσεις τους, οι ΗΠΑ και η ΕΕ κατέληξαν σε συμφωνία άρσης των εκατέρωθεν κυρώσεων στο μακροχρόνιο θέμα των επιδοτήσεων των επιχειρήσεων κατασκευής αεροσκαφών Airbus και Boeing. Ο μίνι εμπορικός πόλεμος της εποχής Τραμπ μεταξύ τους δεν έχει λήξει ακόμα, υπήρξε ωστόσο ένα μεγάλο βήμα εκτόνωσής του.
Η συνάντηση του Μπάιντεν με τον Ερντογάν φαίνεται να έγινε σε ήρεμο κλίμα. Δεν ανακοινώθηκε ωστόσο καμία αλλαγή στην επικριτική στάση των ΗΠΑ όσον αφορά την αγορά από την Τουρκία των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων S-400, την αποσταθεροποιητική πολιτική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την παραβίαση στην Τουρκία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Όσον αφορά τη συνάντηση κορυφής ΗΠΑ-Ρωσίας, ο Μπάιντεν είχε προϊδεάσει την αμερικανική κοινωνία ότι θα εξέθετε στον Πούτιν όλες τις αμερικανικές καταγγελίες περί τις ρωσικής επέμβασης στις αμερικανικές εκλογές, τις κυβερνοεπιθέσεις ενάντια σε αμερικανικούς δημόσιους και ιδιωτικούς στόχους είτε από ρωσικές κρατικές υπηρεσίες είτε από ρωσικές εγκληματικές οργανώσεις, καθώς και τα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με πιο άμεση την κατάσταση του φυλακισμένου ηγετικού αντιφρονούντα Αλεξέι Ναβάλνι.
Η συνάντηση των δύο ηγετών φαίνεται να έγινε σε ήρεμο κλίμα. Μετά τη συνάντηση ο Μπάιντεν δήλωσε, ότι αναμένει να δει στην πράξη αν θα αλλάξει συμπεριφορά η Ρωσία κατά το επόμενο εξάμηνο. Επέμεινε επίσης, ότι η έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι «who we are», παίρνοντας αποστάσεις από τη περίεργα ήπια έως φιλική στάση του Τραμπ προς τον Πούτιν και ταυτόχρονα δίνοντας έμφαση στις κοινές φιλελεύθερες αξίες της Δύσης.
Αναμφίβολα ο Μπάιντεν θεωρείται από τους Ευρωπαίους πολύ πιο ευνοϊκός πρόεδρος των ΗΠΑ για την εκ νέου άνθιση των ευρωατλαντικών σχέσεων από τον Τραμπ.
Στο μυαλό των Ευρωπαίων ηγετών όμως τίθεται το ερώτημα: Ποιος θα αποδειχθεί τετραετής παρένθεση, ο Τραμπ ή ο Μπάιντεν; Αυτό θα κριθεί από το αν θα επανεκλεγεί ο Μπάιντεν στις αμερικανικές εκλογές του 2024 ή αν θα εκλεγεί είτε ο Τραμπ είτε κάποιος άλλος τραμπικός ρεπουμπλικανός.
***
Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Καθηγητής Παντείου, Πρόεδρος Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων