Κυριακή 20 Ιουνίου, η Ημέρα του Πατέρα. Μια γιορτή εισαγόμενη.
Σύμφωνα με όσα γράφονται η πρώτη γνωστή ιστορικά περίπτωση οργανωμένου εορτασμού της Ημέρας του Πατέρα έλαβε χώρα στο Φέαρμοντ της Δυτικής Βιρτζίνια των Ηνωμένων Πολιτειών στις 5 Ιουλίου 1908. Διοργανώθηκε από την Γκρέις Γκόλντεν Κλέιτον η οποία ήθελε να γιορτάσει προς τιμήν των 210 νεκρών πατέρων που έχασαν τη ζωή τους σε ορυχείο στην αποκαλούμενη Τραγωδία του Μόνονγκα (Monongah Mining disaster) μερικούς μήνες πριν στο Μόνονγκα της Δυτικής Βιρτζίνιας, τον Δεκέμβριο του 1907 (wikipedia).
Πριν από πέντε χρόνια ξεκίνησα ένα ταξίδι το οποίο θα διαρκέσει έως το τέλος της ζωής μου. Η γέννηση της κόρης μου ήταν ότι πιο συγκλονιστικό έχω ζήσει έως σήμερα. Πριν από πέντε χρόνια έγινα πατέρας.
Θυμάμαι το πρώτο της κλάμα και πως ηρέμησε όταν της μίλησα. Την πρώτη αγκαλιά, το πρώτο φιλί. Κοίταζα ένα βρέφος αδύναμο, ευάλωτο, όπως ακριβώς ένιωθα και εγώ εκείνη τη στιγμή. Ίσως όπως ένιωθε και η σύζυγός μου.
Είχαμε μπροστά μας ένα πρόσωπο, ήμασταν τρεις άνθρωποι που είχαμε γίνει ένα. Οικογένεια. Μια στιγμή μεταφυσική, που δεν ξεφτίζει στο χρόνο. Στα πρόσωπα τους είδα την αγάπη σε όλο της το μεγαλείο και έπρεπε να την ανταποδώσω.
Αυτός ένιωσα πως ήταν ο πρώτος ρόλος μου ως πατέρας. Να δώσω αγάπη.
«Ο μπαμπάς είναι εδώ», της είπα για να της δώσω την αίσθηση της ασφάλειας όταν ακόμη δεν καταλάβαινε τι της έλεγα. Έκτοτε ακούγεται συχνά στο σπίτι, και έχει αποκτήσει βάθος και ουσία. Είναι ότι πιο ειλικρινές μπορώ να πω και η κόρη μου το νιώθει και μου το ανταποδίδει με τον τρόπο που με αγκαλιάζει, το φιλί που μου δίνει, το «σ΄αγαπώ» που μου λέει.
Κάθε μέρα μαζί της είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας, μια ωραία περιπέτεια.
Όμως μαζί με τη γέννησή της, γεννήθηκαν και αξεπέραστες αγωνίες οι οποίες και αυτές θα με συντροφεύουν εσαεί.
Το να είσαι πατέρας σήμερα στην Ελλάδα της κρίσης, στην Ελλάδα που αλλάζει άρδην, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Νιώθω ότι ο πατέρας βάλλεται.
Η εργασιακή ανασφάλεια, μπορεί να κλονίσει και τον πιο δυνατό άνδρα.
Οι επιχειρήσεις μπορεί να δουν το γεγονός ότι κάποιος είναι πατέρας αρνητικά, ενώ θα έπρεπε να έχουν εντελώς διαφορετική οπτική κάτι που θα ήταν προς όφελος και της επιχείρησης, όσο και της οικογένειας και κατά προέκταση αυτό θα είχε θετικό αντίκτυπο και στην κοινωνία. Είναι σημαντικό να έχεις πιστούς και αφοσιωμένους εργαζόμενους- και μια κοινωνία, στην οποία στηρίζεται η οικογένεια έχει διαφορετική εξέλιξη.
Όταν γεννήθηκε η κόρη μου είχα μόνο τρεις ημέρες άδεια για να είμαι δίπλα στην οικογένειά μου. Φυσικά πήρα όλη την άδειά μου.
Σε μια Ελλάδα όπου δεν κάνουμε παιδιά το περιβάλλον, η νοοτροπία και οι δομές όχι μόνο δεν είναι υποστηρικτικές αλλά θα έλεγα πως είναι τιμωρητικές.
Μεγαλώνω με τη γυναίκα μου ένα παιδί σ΄ένα περιβάλλον καθόλου υποστηρικτικό και φυσικά δεν είμαστε οι μόνοι. Το δίκτυο των συγγενών δεν είναι όπως ήταν κάποτε. Η υποστήριξη είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη και πρέπει να πληρώσεις για να την έχεις, πρέπει να «νοικιάσεις μια γιαγιά».
Σε μια χώρα όπου τα πάντα βρίσκονται σε έκπτωση φοβάσαι για το ποιοι θα ασχοληθούν με το παιδί στον παιδικό σταθμό, ή αργότερα στο σχολείο. Θα έχουν όρεξη, όραμα για να δώσουν την ψυχή τους ή θα το κάνουν διεκπεραιωτικά;
Οι ώρες εργασίας και για τους δύο γονείς, είναι πολλές και εξαντλητικές, άρα ο χρόνος που θα αφιερώσουμε στο παιδί πρέπει να είναι όσο πιο ποιοτικός γίνεται.
Ο χρόνος μοιράζεται και ο ρόλος του πατέρα έχει αναδιαμορφωθεί σε σχέση με αυτόν που ήταν πριν από κάποια χρόνια.
Ο πατέρας σίγουρα συμμετέχει περισσότερο, είναι πιο τρυφερός μπορεί και ο ρόλος του να προσομοιάζει με αυτόν της μητέρας. Ορισμένες φορές δεν διαφέρει καθόλου. Δεν είναι τυχαία η λέξη Μπαμάς που ακούγεται όλο και πιο συχνά.
Αδιαμφισβήτητα ο σύγχρονος ρόλος του πατέρα έχει πολλά θετικά στοιχεία για την ομαλή εξέλιξη του παιδιού και της οικογένειας όμως ο ρόλος των πατεράδων στις παλαιότερες γενιές είναι άχρηστος; Είναι η ζωή άσπρο και μαύρο;
Όλα αυτά αναπόφευκτα με οδηγούν σε κάποιους συνειρμούς, οι οποίοι ναι μεν αφορούν το σήμερα αλλά έχουν άμεση σχέση με το μέλλον και φυσικά το μέλλον της κόρης μου.
Προβληματίζομαι και με τον ρόλο του πατέρα σήμερα που είναι η Ημέρα του Πατέρα. Δεν είμαι βέβαιος όσον αφορά στην διάρκειά της στο χρόνο.
Το πιο πιθανό είναι σύντομα να γιορτάζουμε την ημέρα του γονιού, καθώς η τάση στη Δύση είναι ο εξοβελισμός από το λεξιλόγιο της λέξης πατέρας.
Ως δημοσιογράφος, εκτίθεμαι καθημερινά σε κείμενα και προωθούμενες τάσεις από επίσημους και μη φορείς, που μεθοδικά και επίμονα οδηγούν στη σχετικοποίηση του πατέρα και κατ΄επεκταση της οικογένειας.
Ο εκσυγχρονισμός της ελληνικής κοινωνίας ακολουθεί χωρίς καμία κριτική σκέψη τις επιταγές μιας μεταμοντέρνας ιδεολογίας, για την οποία η «πατρότητα» είναι καταμερισμένη, θρυμματισμένη και αμφισβητούμενη.
Υποστηρίζεται από πολλούς ότι ο πατέρας και η μητέρα είναι κυρίως «κοινωνικοί» ρόλοι. Ο σύγχρονος πατέρας φαίνεται να κουβαλάει μια ενοχή από το παρελθόν.
Σε αυτή την διαδρομή υποβάθμισης, κατά τη γνώμη μου, της οικογένειας και της δυναμικής της, η οποία συντελείται μέσα σε ένα περιβάλλον υπέρμετρης πληροφορίας και κοινωνικοοικονομικών αλλαγών, τόσο ο πατέρας όσο και η μητέρα χάνουν το ρόλο τους σχετικά με την ανατροφή των παιδιών. Έχουμε γονείς μπερδεμένους, γονείς που λείπουν ώρες από το σπίτι και από το παιδί τους.
Τα παιδιά μοιάζουν σαν να μην έχουν πλέον τίποτα να μάθουν από τους γονείς. Το κενό στην ανατροφή έρχονται να καλύψουν οι ειδικοί, το σχολείο, το κράτος, τα ΜΜΕ. Δεν είναι λίγες οι οδηγίες τύπου life style για το πως θα μεγαλώσεις το παιδί σου.
Ο ιδιωτικός χώρος της οικογένειας έχει αλωθεί, ο ρόλος των γονιών έχει συρρικνωθεί. Τα παιδιά μεγαλώνουν στα κέντρα ημερήσιας φροντίδας. Τα διαπαιδαγωγεί η τηλεόραση και μια ποπ κουλτούρα.
Ποιος όμως ορίζει την ατζέντα; Εάν ο γονιός δεν συμφωνεί; Πώς μπορεί ο γονιός να αντισταθεί στην αλλοτρίωση των γονεϊκών λειτουργιών;
Ζούμε σε μια ναρκισσιστική εποχή, στην εποχή του ΕΓΩ όπου η οικογένεια όχι μόνο αδυνατεί να προστατευτεί, αλλά και βρίσκεται αντιμέτωπη με μια δικαιωματική ηθική.
Δικαιωμάτων που όμως έχουν να κάνουν με την άμεση εκπλήρωση των επιθυμιών. Ναρκισσιστές ενήλικες και παιδιά που βρίσκονται σε μια διαρκή και άγονη σύγκρουση.
Ο δικός μου πατέρας μου έμαθε πως ο άνθρωπος ορίζεται από την αντίστασή του στις ενστικτώδεις ενορμήσεις προς όφελος της κοινότητας. Και σε αυτό ο πατέρας και η μητέρα αιώνες τώρα έπαιζαν σημαντικό ρόλο, αφού αυτοί είναι που διαμορφώνουν βαθιά τον χαρακτήρα του παιδιού.
Η οικογένεια ανθίσταται στις αλλαγές. Αυτό δεν είναι απαραίτητο ότι την κάνει αναχρονιστική αλλά μπορεί να την κάνει ενοχλητική.
Ανέκαθεν η οικογένεια επέλεγε να αποταμιεύει αντί να σπαταλά. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις επιταγές του συστήματος που θέλει καταναλωτές.
Η κατανάλωση γίνεται παρηγοριά για όσα στερούμαστε στη δουλειά ή στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Ανθρωποι καταναλωτές μονίμως ανικανοποίητοι. Η οικογένεια επενδύει στις ανθρώπινες σχέσεις ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε. Η οικογένεια εναντιώνεται στην ομογενοποίηση.
Επανέρχομαι στη κόρη μου. Αυτό που ένιωσα με την γέννηση της και το νιώθω καθημερινά είναι η ανάγκη να εγκαταλείψω αυτό το καταραμένο εγώ που απέκτησα στην πάροδο των χρόνων, γιατί δεν δουλεύει όταν έχεις παιδί. Όσο συνεχίζουμε να προβάλλουμε τις δικές μας ναρκισσιστικές ανάγκες τότε δεν λαμβάνουμε υπόψην τις ανάγκες των μελλουσών γενεών.
Φοβάμαι ένα μέλλον για τη κόρη μου όπου η διάλυση της οικογένειας όπως τη γνωρίζουμε θα δημιουργήσει ανθρώπους καταναλωτές, χωρίς ρίζες, χωρίς παρελθόν που θα ζουν σ΄ένα ηδονιστικό και στείρο παρόν.
Όμως εδώ μπορεί να παίξει κυρίαρχο ρόλο ο πατέρας.
Και πάλι στην γέννηση της κόρης μου. Μαζί με όλα τα συναισθήματα και τις αγωνίες που ένιωσα, μέσα μου υπήρχε και εξακολουθεί να υπάρχει μια πατρική μνήμη. Ο πατέρας μου με είχε μυήσει σε αυτό. Ήμουν ήδη πατέρας πριν ακόμη γίνω. Συνειδητοποίησα ότι ο πατρικός λόγος είναι λόγος μνήμης και συνέχειας.
Ζούμε σ΄έναν πολιτισμό όπου οι άνθρωποι τείνουν να αποκοπούν από το παρελθόν. Τολμώ να πω ότι κινδυνεύουμε να καταλήξουμε άνθρωποι «χωρίς μνήμη» που θα αρκούμαστε στο λίγο και στο εφήμερο. Όμως η πατρική μορφή είναι μνήμη, είναι υπόσχεση, σχετίζεται με την πίστη, το θάρρος, την αντοχή στο χρόνο και τη ζωή.
Ο πατέρας εισάγει την ετερότητα, είναι μυσταγωγός, πρέπει να είναι. Κατά τον Christian Bobin, «ένας πατέρας είναι κάποιος που αντιπροσωπεύει άλλο πράγμα πέραν του εαυτού του».
Παραφράζοντας αυτό που είχα διαβάσει κάποτε «να μην έχεις πατέρα, είναι σαν να μην έχεις σπονδυλική στήλη», προσθέτω πως μια κοινωνία χωρίς πατέρα, είναι μια κοινωνία χωρίς σπονδυλική στήλη.
Κάθε φορά που η κόρη μου μού ζητά να τη σηκώσω ψηλά ή να την βάλω στους ώμους μου ξέρω ότι θαυμάζει αυτή τη δύναμη που τη σηκώνει ψηλά. Όλα τα παιδιά ζητούν από τους γονείς να τα σηκώνουν. Αυτή η δύναμη είναι που μένει μέσα τους. Η ανδρεία ως αρετή. Η δύναμη να αντέχεις στον αγώνα της ζωής.
Κάποιοι κάνουν συσχετισμό μεταξύ της υποβάθμισης της ειδικής σημασίας της πατρότητας και της αμφισβήτησης του νοήματος της ζωής ως αγώνα.
Ο επιτυχημένος πατέρας δεν είναι απαραίτητα αυτός που έχει κερδίσει την επαγγελματική ή κοινωνική καταξίωση, αλλά αυτός που αντέχει, που άντεξε, που κράτησε και δεν λύγισε. Που αντιμετώπισε την κάθε δυσκολία. Πατέρας είναι αυτός που ανοίγει δρόμους. Είναι τα μονοπάτια και οι αγώνες που το παιδί του, το παιδί μου, κάποτε και αυτό με τη σειρά του θα γνωρίσει.
Και η μόνη πραγματική εγγύηση της πατρικής λειτουργίας είναι ένας άνδρας, που έχει στραφεί προς μια γυναίκα. Ο πραγματικός πατέρας για το παιδί είναι ο άνδρας μιας γυναίκας.
Η σεξουαλική πράξη και η σύλληψη δεν αρκούν για να κάνουν κάποιον πατέρα και μητέρα ενός παιδιού.
Υπάρχει ένα μυστήριο που μας ξεπερνά και καλούμαστε να το προσεγγίσουμε με ευθύνη, σεβασμό, ταπεινότητα, επιμονή και πάνω απ΄όλα με πίστη και πνευματικότητα.
Αυτά από μόνα τους είναι μια πράξη αντίστασης στον ολετήρα του μεταμοντέρνου, στη διαφύλαξη του ανθρώπου έναντι του μετανθρώπου και μια μάχη για να παραμείνει η οικογένεια , παραφράζω λίγο τον Κρίστοφερ Λας, λιμάνι σε έναν άκαρδο κόσμο.
Ναι, ο μπαμπάς είναι εδώ....
***
Το κείμενο είναι μέρος ομιλίας που εκφώνησε ο γράφων το 2019 με αφορμή την Ημέρα του Πατέρα σε εκδήλωση με θέμα «Είναι ο μπαμπάς εδώ;» την οποία διοργάνωσε η Β’ Μαιευτική Γυναικολογική Κλινικής, ΕΚΠΑ και η επιτροπή «Φιλικό προ της Μητέρα Νοσοκομείο» του Αρεταίειου Νοσοκομείου.