Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον κοινοτικό προϋπολογισμό θέτει σε αμφισβήτηση κάθε προσπάθεια δημιουργίας ενός ισχυρού χρηματοδοτικού πλαισίου που θα καταπολεμά αποτελεσματικά τις κοινωνικές και περιφερειακές ανισότητες. Ενόψει Brexit, και με τις χρηματοδοτικές αδυναμίες που μια τέτοια εξέλιξη θα προκαλέσει στον κοινοτικό προϋπολογισμό, θα περίμενε κανείς μια πιο αποφασιστική απάντηση από την πλευρά της ΕΕ.
Αντίθετα τα 13 περίπου δισεκατομμύρια που συνεισφέρει η Μεγάλη Βρετανία θα αντισταθμιστούν με περικοπές δαπανών σε κρίσιμους τομείς, και όχι με αύξηση των αντίστοιχων δαπανών από τα κράτη-μέλη, κυρίως από τα πιο ισχυρά οικονομικά κράτη, όπως η Γερμανία και η Γαλλία για παράδειγμα.
Η μείωση των δαπανών ή η μεταφορά δαπανών προς τον νέο ταμείο για την αμυντική πολιτική πλήττει κυρίως τους πυλώνες της κοινής αγροτικής πολιτικής και των πολιτικών συνοχής, μια απόφαση που ακολουθεί τη «γραμμή» και τον σχεδιασμό της γερμανικής κυβέρνησης και της γαλλικής προεδρίας για τη δημιουργία ενός ισχυρού αμυντικού μηχανισμού. Η βασικότερη πρόκληση για την ΕΕ, έτσι όπως αποτυπώνεται από το σχέδιο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού είναι η αντιμετώπιση των τρομοκρατικών απειλών και η ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Παράλληλα, δημιουργείται ένα ακόμη μεγαλύτερο χρηματοδοτικό κενό για δράσεις που αφορούν στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής, στην ενδυνάμωση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ), και στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής Europe 2020 για αισθητή μείωση της ανεργίας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού μέχρι το 2020.
Κατά συνέπεια, η ΕΕ αδυνατεί να αφουγκραστεί για ακόμη μια φορά την εντεινόμενη δυσπιστία ενός σημαντικού τμήματος του ευρωπαϊκού εκλογικού σώματος, αυξάνει τα επίπεδα δυσπιστίας και τροφοδοτεί τη ρητορική των λαϊκίστικων πολιτικών σχημάτων, που συνθέτουν την ατζέντα τους πάνω στο ζήτημα της προσφυγικής «απειλής» και στη σχέση της με τον κίνδυνο αύξησης των τρομοκρατικών επιθέσεων και της περιφερειακής αστάθειας.
Η ενίσχυση των αμυντικών πολιτικών της ΕΕ εξυπηρετεί επίσης το στόχο αύξησης των εξοπλιστικών δαπανών, και κατά συνέπεια τις μεγάλες βιομηχανίες όπλων. Η μεγαλύτερη στρατιωτική εμπλοκή της Γαλλίας στο μέτωπο της Συρίας, αλλά και η απελευθέρωση των στρατιωτικών εξοπλισμών σε κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής, έρχεται να επαληθεύσει τις ανησυχίες αναλυτών, αλλά και των πολιτικών ομάδων της αριστεράς, των σοσιαλδημοκρατών και των πράσινων, για τη τροφοδότηση ενός νέου ψυχροπολεμικού κλίματος στις σχέσεις ΗΠΑ και Ρωσίας, που συμπαρασύρει και τις συντηρητικές ευρωπαϊκές ηγεσίες.
Συνολικά, το σχέδιο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού αποτυπώνει τους σημερινούς πολιτικούς συσχετισμούς στην ΕΕ. Θέτει εκ νέου στις πολιτικές ηγεσίες το πολιτικό και προγραμματικό πλαίσιο για την επόμενη περίοδο, πάνω στο οποίο θα κινηθούν τόσο οι ευρωπαϊκές ηγεσίες, όσο και οι πολιτικές ομάδες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενόψει των κρίσιμων ευρωεκλογών του Μαΐου του 2019. Με τα σημερινά δεδομένα, ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός δεν απαντά στις προκλήσεις της εποχής, και τελικά επιχειρεί να ενσωματώσει το ευρωσκεπτικιστικό παραλήρημα των πιο οπισθοδρομικών πολιτικών δυνάμεων της ΕΕ.
* Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο επόμενο Δελτίο Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, που θα δημοσιευθεί στο www.enainstitute.org