Το AfD (Alternative für Deutschland - Εναλλακτική για τη Γερμανία) είναι ένα γερμανικό πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε το 2013. Αρχικά, το κόμμα ξεκίνησε ως ένα κίνημα αντίθετο στην ευρωπαϊκή πολιτική διάσωσης των μελών της Ευρωζώνης που αντιμετώπιζαν οικονομικές κρίσεις, όπως η Ελλάδα. Με την πάροδο του χρόνου, το AfD έχει επεκτείνει την πλατφόρμα του για να συμπεριλάβει θέσεις κατά της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, της μετανάστευσης και της πολυπολιτισμικότητας.
Οι θέσεις του AfD για το μέλλον της ΕΕ συνδέονται στενά με μια γενικότερη κριτική έναντι της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της διακυβέρνησης της ΕΕ. Το κόμμα αντιτίθεται στην περαιτέρω μεταφορά εθνικών αρμοδιοτήτων προς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και υποστηρίζει την επιστροφή σε μια πιο εθνικά κεντρική πολιτική, όπου τα κράτη-μέλη έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στις πολιτικές τους.
Είναι το κόμμα το οποίο εκφράζει σκεπτικισμό και αντίθεση στην περαιτέρω πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση στην ΕΕ. Θεωρεί ότι η ΕΕ έχει εξελιχθεί σε μια υπερ-κρατική οντότητα που υπονομεύει την εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών. Υποστηρίζει την επιστροφή σε μια Ευρώπη των εθνών, όπου τα κράτη-μέλη διατηρούν την εθνική τους κυριαρχία και αυτονομία στις πολιτικές τους αποφάσεις. Επιθυμεί την αναθεώρηση των υφιστάμενων ευρωπαϊκών συνθηκών για την ενίσχυση της θέσης των εθνικών κυβερνήσεων έναντι των ευρωπαϊκών θεσμών.
Το AfD αποτελεί ένα κόμμα σθεναρά αντίθετο στην κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο και υποστηρίζει μια πιο περιοριστική και ελεγχόμενη προσέγγιση.Και το πλέον ανησυχητικό είναι πως το AfD εκφράζει τον ευρωσκεπτικισμό του, υποστηρίζοντας ότι η ΕΕ πρέπει να μετατραπεί σε ένα σύνολο ανεξάρτητων κρατών που συνεργάζονται σε περιορισμένο βαθμό.
Σύμφωνα λοιπόν με τις θέσεις του επιδιώκει την ενίσχυση της εθνικής κυριαρχίας των κρατών-μελών της ΕΕ. Υποστηρίζει την επιστροφή σε μια Ευρώπη των εθνών με μεγαλύτερο έλεγχο των εθνικών κυβερνήσεων στις πολιτικές αποφάσεις. Αντιτίθεται στην περαιτέρω πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση και στη μεταφορά εθνικών αρμοδιοτήτων σε ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
Από την άλλη αν και το AfD δεν υποστηρίζει ρητά την αποχώρηση της Γερμανίας από την Ευρωζώνη, έχει εκφράσει έντονη κριτική για την οικονομική πολιτική της ΕΕ και τις πολιτικές διάσωσης των οικονομιών που αντιμετωπίζουν κρίσεις. Το κόμμα υποστηρίζει την επιστροφή σε εθνικά νομίσματα ή, τουλάχιστον, την αναθεώρηση των κανόνων της Ευρωζώνης για να ελαχιστοποιηθεί το ρίσκο μεταφοράς των οικονομικών προβλημάτων μεταξύ των κρατών-μελών.
Όσον αφορά την κλιματική κρίση και την ενέργεια αν και δεν είναι πρωτίστως ένα κόμμα με επίκεντρο το περιβάλλον, έχει εκφράσει σκεπτικισμό σχετικά με την κλιματική αλλαγή και τις πολιτικές για την αντιμετώπισή της. Υποστηρίζει μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση στην ενεργειακή πολιτική, με έμφαση στην ασφάλεια του εφοδιασμού και στην προστασία της γερμανικής βιομηχανίας.
Η εκπληκτικά ταχεία ανάδυση του κόμματος Alternative für Deutschland (AfD) στη Γερμανία, το οποίο έχει αναδειχθεί ως η δεύτερη ισχυρότερη πολιτική δύναμη, έχει ξανά προβάλλει στο επίκεντρο της δημόσιας αντιπαράθεσης την επιτυχία των ακροδεξιών κομματικών σχηματισμών στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το AfD δεν αποτελεί ούτε πρόσφατο φαινόμενο, ούτε τυχαίο γεγονός, ούτε και εκτροπή εντός του πολιτικού συστήματος· αντιθέτως, αναδεικνύεται ως η πιο διαφανής αντίδραση στις διαχρονικές αντινομίες του συστήματος.
Ποιες είναι, ωστόσο, αυτές οι αντινομίες και για ποιο λόγο το εν λόγω κόμμα κατόρθωσε να αξιοποιήσει με επιτυχία τη γενική δυσαρέσκεια απέναντι στο σύστημα εκεί όπου άλλα κόμματα απέτυχαν; Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επιμονή του κόμματος στη «μετανάστευση». Άλλωστε αποτέλεσε και το κύριο πολιτικό ζήτημα δημιουργίας του κόμματος το 2013 απέναντι στην όντως ανεξέλεγκτη και χωρίς σχεδιασμό μεταναστευτική πολιτική της Μέρκελ περί ανοικτών συνόρων.
Οι θέσεις του λοιπόν εστιάζονται ουσιαστικά στην πολιτική μαζικών απελάσεων, που στην περίπτωση δεν περιλαμβάνει μόνο όσους γεννήθηκαν στο εξωτερικό ή χωρίς υπηκοότητα, αλλά και μη λευκούς μετανάστες ή εκείνους των οποίων ο πολιτισμός θεωρείται απειλή για τη χώρα. Ο Björn Höcke, μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες του, ενσαρκώνει αυτόν τον αποκλειστικό εθνικισμό, προωθώντας την ιδέα ότι μόνο μια επιστροφή στην «παραδοσιακή Γερμανία!!!» θα μπορούσε να σώσει τη χώρα από την παρακμή.
Η έννοια λοιπόν της καθαρής εθνικής ταυτότητας δεν κατασκευάζεται μόνο σε αντίθεση με τον εσωτερικό «άλλο», αλλά και ενάντια σε υπερεθνικές δομές. Ιστορικά, λίγες δυνάμεις ενώνουν ένα πολιτικό κίνημα τόσο αποτελεσματικά όσο η αντίθεση σε έναν κοινό εχθρό, γι′ αυτό, από την ίδρυσή του το 2013, το AfD έχει κάνει τον ευρωσκεπτικισμό έναν από τους ιδεολογικούς του πυλώνες, απορρίπτοντας την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και κατηγορώντας την ΕΕ για την απώλεια της γερμανικής κυριαρχίας.
Στην αφήγησή τους, οι Βρυξέλλες απεικονίζονται ως ένας σύγχρονος Λεβιάθαν που υποτάσσει τη βούληση του λαού.Κατά τη συμμετοχή του Έλον Μασκ σε συγκέντρωση του AfD στις 26 Ιανουαρίου, μια από τις πιο εντυπωσιακές δηλώσεις του μεγιστάνα ήταν η ρητορική ότι οι Γερμανοί πρέπει να πάψουν να ντρέπονται για το παρελθόν τους. Αυτό είναι άλλο ένα κλειδί για την επιτυχία του κόμματος, προσφέροντας σε όσους αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι από το κράτος και κυριευμένοι από τον νεωτερισμό μια αίσθηση υπερηφάνειας που πίστευαν ότι είχε χαθεί, μια εθνική ταυτότητα στην οποία πρέπει να προσκολληθούν, ακόμα κι αν αυτή η περηφάνια δεν τους ταΐσει, δεν τους δώσει δουλειά ή στέγη πάνω από το κεφάλι τους.
Η «ερωτική» σχέση
Αφού λοιπόν γνωρίσαμε το ποιόν του AfD ας αναλογιστούμε τώρα ποια θα μπορούσε να είναι η σχέση του με τον νέο σερίφη, τον Έλον Μασκ και το βοηθό του Τζειμς Ντειβιντ Βάνς.
Είναι γνωστές οι θέσεις του νέου Σερίφη στο παρελθόν Ντόναλντ Τραμπ που πρότεινε στους επιστήμονες να εξετάσουν το ενδεχόμενο θεραπείας ασθενών με κορονοϊό με ενέσεις με απολυμαντικό!
Μάλιστα ο τότε αμερικανός πρόεδρος προχώρησε ένα βήμα παραπέρα προτείνοντας στους επιστήμονες να εκθέσουν τους ασθενείς σε ηλιακή υπεριώδη ακτινοβολία προκειμένου να εξοντωθεί άμεσα ο ιός.
Είναι επίσης γνωστό πως ο βοηθός του νέου Σερίφη, Βανς, ναι αυτός που προέβη σε όλους εμάς τους Ευρωπαίους σε μαθήματα δημοκρατίας, είχε εκφράσει το σκεπτικισμό του σχετικά με τα αποτελέσματα των αμερικανικών εκλογών του 2020, ευθυγραμμίζοντας τον εαυτό του με τον Τραμπ και πολλούς άλλους Ρεπουμπλικανούς που αμφισβήτησαν την νομιμότητα των εκλογών. Αμέσως μετά, το Γενάρη του 2021, ακολούθησε η εξέγερση στο Καπιτώλιο.
Ο ίδιος δεν είχε επίσημα καταγγείλει την εξέγερση στο Καπιτώλιο αλλά αντιθέτως προσπάθησε να μειώσει το γεγονός και να ευθυγραμμιστεί με τις ιδέες του νέου Σερίφη.
Ας δούμε όμως κάποιες από τις δημόσιες αυτές δηλώσεις του: Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο NPR το 2021 ο Βανς (βοηθός του Σερίφη) δήλωσε ότι οι εκλογές του 2020 ήταν ”παράλογες” και ότι υπήρχαν ”προβλήματα” στη διαδικασία, αν και δεν παρείχε αποδεικτικά στοιχεία για εκτεταμένη νοθεία. Αυτή η ρητορική συμβάλλει στην αμφισβήτηση της νομιμότητας των εκλογών, κάτι που έθεσε τα θεμέλια για την εξέγερση στο Καπιτώλιο.
Στο αγαπημένο του νέου σερίφη Fox News το 2022 και κατά την προεκλογική του εκστρατεία για τη Γερουσία, ο Βανς δήλωσε ότι οι κρατούμενοι της 6ης Ιανουαρίου αντιμετωπίζουν ”άδικη μεταχείριση” και ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν ”εξωραΐζει” τα γεγονότα για πολιτικούς λόγους. Αυτή η δήλωση υπονοεί ότι η εξέγερση δεν ήταν τόσο σοβαρή όσο παρουσιάζεται.
Σε συζήτηση σε εκδήλωση το 2022, ο νυν βοηθός σερίφη κος Βανς είχε αναφέρει ότι η 6η Ιανουαρίου ήταν ”μια κακή μέρα” αλλά ότι η εστίαση σε αυτήν αποτελεί ”παραπλάνηση” από πραγματικά ζητήματα, όπως η οικονομία και η μετανάστευση. Αυτή η τοποθέτηση ελαχιστοποιεί τη σημασία των γεγονότων.Ο Βανς έχαιρε, άλλωστε, της υποστήριξης του Donald Trump για την εκστρατεία του στη Γερουσία και έχει ευθυγραμμιστεί με την αφήγηση του Trump ότι οι εκλογές του 2020 ήταν ”κλεμμένες”.
Αυτή η στάση έμμεσα υποστηρίζει την αφήγηση που οδήγησε στην εξέγερση. Από την άλλη πλευρά, ο νέος Τσάρος του Κρεμλίνου χρησιμοποίησε ως αφηγήματα για την εισβολή που ετοίμαζε στην Ουκρανία την προσπάθεια αποναζιστικοποίησης της, και το γεγονός πως οι Ουκρανοί αποτελούν έναν εκφυλισμένο και διεφθαρμένο λαό από τη Δύση και κυρίως από την Ευρώπη και την παγκοσμιοποίηση.
Αν όλα αυτά τα κομμάτια του παζλ προσπαθήσει κάποιος να τα συνθέσει μπορεί να συνειδητοποιήσει πως όλοι αυτοί οι κύριοι ολοκληρώνουν το παζλ μιας νέας τάξης πραγμάτων που δε φέρει κανένα νέο συλλογικό όραμα αλλά αντιθέτως εφάπτεται αρμονικά με τις προσωπικές τους καταβολές για κυριαρχία, εξουσία και εδαφική επέκταση. Ιδέες που δεν εδράζονται σε καμμιά απολύτως δημοκρατική αξία όπως βροντοφώνως διατυμπανίζουν παρά μόνο να μετατρέψουν τον πλανήτη σε μια αρένα κέρδους, πολέμων και εσωτερικών κοινωνικών διχασμών προκειμένου να ικανοποιήσουν τα κυριαρχικά και αυταρχικά του απωθημένα.
Παράλληλα οι ίδιοι κύριοι με τη φαραωνική ρητορεία τους αλλά και τα επικίνδυνα ακροδεξιά τους αφηγήματα μετατρέπονται σε μια ομπρέλα προστασίας για κάθε λογής αγανακτισμένο, άμυαλο, απαίδευτο, «ψεκασμένο», προπαγανδιστή αλλά κυρίως κοινωνικά και οικονομικά περιθωριοποιημένο και αποκλεισμένο. Και έτσι οι επικίνδυνες για την ανθρωπότητα και το μέλλον της ανθρωπότητας ιδεοληψίες τους μετατρέπονται σε κυρίαρχο πολιτικό λόγο.
Ο επίλογος
Η κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στη Δύση, μια κρίση που έχει την αφετηρία της στην Αμερική και μεταλαμπαδεύτηκε στην Ευρώπη ωστόσο, στηρίζεται σε υπαρκτά γεγονότα:
Ο στείρος οικονομισμός,
το αφήγημα των ξέφραγων συνόρων,
η προώθηση εις βάρος της δημοκρατίας της woke ατζέντας και άλλων μειοψηφικών ζητημάτων έναντι των κυρίαρχων που απασχολούν τις δυτικές κοινωνίες,
η υποβάθμιση αξιών όπως η εθνική ταυτότητα,
η κυριαρχία των ατομιστικών δικαιωμάτων έναντι του πλειοψηφικού δημοκρατικού λόγου,
η ενοχοποίηση του πατριωτικού αισθήματος και της πολιτισμικής ταυτότητας των λαών έναντι μιας ανερμάτιστης πολυπολυτισμικότητας που εξυπηρετεί απλά και μόνο το κέρδος και την οικονομική μεγέθυνση των ελίτ,
η αποδυνάμωση της άμυνας απέναντι κυρίως στον ανερχόμενο κίνδυνο του πολιτικού ισλάμ και λοιπών ολοκληρωτισμών,
η αδυναμία των δημοκρατικών θεσμών να θωρακιστούν απέναντι στη διείσδυση της ρωσικής προπαγάνδας στο εσωτερικό των δημοκρατιών τους, στο όνομα απλά και μόνο του κέρδους και της συναλλαγής,
αλλά και η διαφθορά των πολιτικών ελίτ οδήγησε σε αυτή την κατάσταση τις δυτικές κοινωνίες.
Κοινωνίες που είδαν το προηγούμενο διάστημα να περιθωριοποιούνται οικονομικά, κοινωνικά αλλά κυρίως να νιώθουν ανυπεράσπιστοι απέναντι στο χάος που έφερε αυτή η επονομαζόμενη ασύδοτη παγκοσμιοποίηση.
Η κρίση της πολιτικής αντιπροσώπευσης (και η συνακόλουθη έλλειψή της), ο φόβος μιας παγκοσμιοποίησης που αποξενώνει και όχι που ενώνει, καθώς και η εξάντληση του παραδοσιακού πολιτικού λόγου, συνέβαλαν ώστε αυτοί οι πολιτικοί σχηματισμοί να ευδοκιμήσουν υπό την υπόσχεση της επαναφοράς μιας τάξης πραγμάτων που, στην πραγματικότητα, ουδέποτε υπήρξε αλλά ακόμα και όταν έγινε οδήγησε αυτή την Ήπειρο σε εκατόμβες θυμάτων.
Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης των λαών και για τους λαούς της, της συλλογικής μοίρας αυτής της Ηπείρου, της συνεργασίας και της κοινής άμυνας, της οικονομίας για τους πολλούς και όχι τους λίγους. Η διάδοση και υπεράσπιση των πολιτισμικών μας αξιών, της πολιτικής κληρονομιάς της ισονομίας και των ίσων ευκαιριών για όλους τους πολίτες αποτελούν τις αξίες σήμερα που πρέπει να αναδείξουμε. Οι θεσμοί δεν είναι διεφθαρμένοι ώστε να τους αντικαταστήσουμε με ολοκληρωτισμούς και τυχοδιωκτικές ακροδεξιές πολιτικές.
Το μάθημα αυτό η Ήπειρός μας το πήρε όταν εμπιστεύτηκε τις τύχες της σε κάποιους άλλους ολοκληρωτισμούς, πολύ ακριβά. Οφείλουμε να βρούμε τη σύνεση και τη σοφία να τους προσπεράσουμε, μαζί και συλλογικά ως λαοί αυτής της Ηπείρου που μοιράζονται κοινές και πανανθρώπινες αξίες όπως αυτές που γέννησε η Δημοκρατία.
Το ερώτημα που πρέπει επομένως να θέσουμε δεν είναι πρωτίστως γιατί το AfD, ο Πούτιν, ο νέος Σερίφης και ο ακόλουθός του γιγαντώθηκαν τόσο πολύ και σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά τι έκανε η δημοκρατία για να γίνει αυτό. Γιατί η σημερινή κοινωνία, παρ′ όλες τις υποτιθέμενες κοινωνικές και τεχνολογικές προόδους, νιώθει τόσο εγκαταλελειμμένη, απομονωμένη και αποξενωμένη που καταφεύγει σε ιδεολογίες που έχουν προκαλέσει τόση ζημιά στο παρελθόν.
Δεν αρκεί να αναδείξουμε την ακροδεξιά ως το πρόβλημα. πρέπει να δεχτούμε ότι η άνοδός της είναι σύμπτωμα κάτι βαθύτερου, της αποτυχίας ενός συστήματος που μέχρι στιγμής αγνοούσε αυτούς που προοριζόταν να προστατεύσει και να εκπροσωπήσει.
Εάν οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν είναι ικανοί να προσφέρουν μια εναλλακτική στους πολίτες, εάν δεν καταπολεμήσουν το αίσθημα αδυναμίας και το κενό ταυτότητας που τροφοδοτεί αυτά τα κινήματα, τότε, αργά ή γρήγορα, η δημοκρατία θα μείνει χωρίς τίποτα να υπερασπιστεί.