Ανιχνεύονται, αλήθεια, στην, ακατοίκητη σήμερα, βραχονησίδα Κέρο και το κοντινό Δασκαλιό απέναντι από το Μεγάλο Κουφονήσι, οι ρίζες της ιστορίας της Ελλάδας και της Ευρώπης, οι απαρχές του Μινωϊκού και του Μυκηναϊκού πολιτισμού;
Ηταν περίπου πριν από 60 χρόνια, όταν ένα επικό ταξίδι εξερεύνησης ξεκινούσε στην καρδιά του Αιγαίου. Σκοπό είχε να αποκαλύψει ένα μυστήριο 4.500 ετών. Με τη βοήθεια υψηλής τεχνολογίας και μίας ομάδας επιστημόνων, το ντοκιμαντέρ «Κέρος: Το μυστήριο των σπασμένων ειδωλίων», η πρώτη συμπαραγωγή μεταξύ Cosmote TV και National Geographic στην Ελλάδα, μας μεταφέρει στο νησί της Κέρου για να ανακαλύψουμε πώς ο συγκεκριμένος τόπος αποτέλεσε τη γενέτειρα ενός νέου τρόπου ζωής. Το ντοκιμαντέρ θα κάνει πρεμιέρα την Δευτέρα 5 Οκτωβρίου στις 22.0 στο Cosmote History HD επαληθεύοντας το ρεπορτάζ της HuffPost.
Βασισμένο στην αρχαιολογική έρευνα και τα ευρήματα του Κέμπριτζ Κέρος Πρότζεκτ, το ντοκιμαντέρ «Κέρος: Το μυστήριο των σπασμένων ειδωλίων», με παρουσιαστή τον αρχαιολόγο Δρ. Κώστα Πασχαλίδη, μας μεταφέρει στην Κέρο, όπου η ανακάλυψη εκατοντάδων σπασμένων, μαρμάρινων ειδωλίων αποτελεί αντικείμενο πολυετούς επιστημονικής μελέτης, αλλά και την αρχή ενός μεγάλου μυστηρίου. Ταξιδεύοντας πίσω στον χρόνο, θα δούμε πώς το μικρό νησί Δασκαλιό, που στο παρελθόν συνδεόταν χερσαία με την Κέρο, εκτιμάται ότι αποτελεί έναν από τους πιο εξελιγμένους οικισμούς της πρώιμης Εποχής του Χαλκού.
Στο αρχαιολογικό ταξίδι, συμμετέχουν o Καθηγητής Κόλιν Ρένφριου, ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολόγους παγκοσμίως, συνδιευθυντής του Κέιμπριτζ Κέρος Πρότζεκτ και National Geographic Explorer, ο Δρ. Μάικλ Μπόιντ, αρχαιολόγος και συνδιευθυντής του Κέιμπριτζ Κέρος Πρότζεκτ, η Δρ. Εύη Μαργαρίτη, επίκουρη καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Κύπρου και υποδιευθύντρια του Κέιμπριτζ Κέρος Πρότζεκτ και ο Δρ. Γεώργιος Αρτόπουλος, επίκουρος καθηγητής στο Ινστιτούτο Κύπρου.
Με αφορμή αυτή την πρεμιέρα, ο λόρδος Κόλιν Ρένφριου, ένας ακόμα κρίκος της «αλυσίδας» των μεγάλων αρχαιολόγων - φιλελλήνων που έχουν ανασκάψει την χώρα μας και παγκοσμίως μία από τις πιο σεβαστές προσωπικότητες της αρχαιολογίας, μίλησε στην HuffPost. ΄Αραγε, ποιος είναι ο τρόπος με τον οποίο ένα ντοκιμαντέρ εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος μπορεί να αποδώσει με τον καλύτερο τρόπο μια έρευνα, ένα ταξίδι εξερεύνησης που ξεκίνησε 60 χρόνια πριν στο κέντρο των Κυκλάδων στο Αιγαίο, τον ρωτήσαμε.
«To ντοκιμαντέρ των National Geographic/Cosmote TV ήδη ”ακουμπά” μεγάλο μέρος της ιστορίας. Η πρώτη μου επίσκεψη στην Ελλάδα το 1961, ενώ ήμουν ακόμα φοιτητής στο Κέιμπριτζ (για να συμμετάσχω στις αρχαιολογικές ανασκαφές στον πρώιμο νεολιθικό χώρο της Νέας Νικομήδειας κοντά στη Βέροια στους νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας, υπό την «μπαγκέτα» του Ρόμπερτ Ρόντεν, τότε διδακτορικού φοιτητή στο Κέιμπριτζ), μου έδωσε την δυνατότητα να επισκεφθώ το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα για πρώτη φορά και να θαυμάσω την πρώιμη Κυκλαδική συλλογή συμπεριλαμβανομένων των μαρμάρινων ειδωλίων με τους διπλωμένους βραχίονες, ανάμεσα στα οποία υπάρχουν (δημιουργίες με) κεφάλια σχεδόν σε φυσικό μέγεθος στην εντυπωσιακή απλότητά τους, τα οποία γοήτευαν τόσο τους γλύπτες στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως ο Μπρανκούζι. Ετσι, όταν ξεκίνησα την διδακτορική μου έρευνα, επέλεξα ως θέμα τον αρχαιολογικό πολιτισμό των Κυκλαδίτικων νησιών την τρίτη χιλιετία π.Χ (και τις εξωτερικές τους σχέσεις). Ηταν μια καλή επιλογή», μας είπε.
Πως εξελίχθηκε η έρευνά του στην συνέχεια;
«Κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας είχα την άδεια από τον Έφορο (Δρ. Ν. Ζαφειρόπουλο) να πραγματοποιήσω μια επιτόπια έρευνα και να συλλέξω δείγματα υλικών. Και αναγνώρισα τον πρώτο οικισμό στις Κυκλάδες που θα μπορούσε να χρονολογηθεί από την προηγούμενη, νεολιθική περίοδο (θέση Σαλιαγκός Αντιπάρου) και ως μέρος της διδακτορικής μου έρευνας μπόρεσα να οργανώσω μια ανασκαφή εκεί. Επίσης, μελέτησα το εμπόριο οψιδιανού (μαύρο ηφαιστειακό γυαλί) το οποίο χρησιμοποιήθηκε ευρέως για την κατασκευή εργαλείων πελεκημένης πέτρας (πριν από την εποχή του χαλκού) και μπόρεσα να χρησιμοποιήσω ανάλυση ιχνοστοιχείων για να τεκμηριώσω ότι οι περισσότεροι (αλλά όχι όλοι) που χρησιμοποιούνταν στο Αιγαίο προήλθαν από το νησί της Μήλου. Το εμπόριο οψιδιανού ήταν το πρώτο εμπόριο στον κόσμο», συνέχισε. Συνδεδεμένη με το ανασκαφικό του έργο είναι κι η σχέση του με την αγαπημένη σύζυγό του, Τζέιν:
«Στα ταξίδια μου, ιδιαίτερα στην Απείρανθο της Νάξου, γνωρίστηκα με μια υπέροχη ομάδα νέων ανθρώπων – έχω μνήμες από ολονύχτια πάρτι με πολλούς παραδοσιακούς Κυκλαδίτικους χορούς και τη γιορτή των Απόκρεω το 1964. Η Απείρανθος ήταν και παραμένει πολύ ξεχωριστή (για εμένα). Ετσι αποφάσισα να διαλέξω έναν μύλο έξω από το χωριό της Απειράνθου ως το ιδανικό ρομαντικό μέρος για να κάνω πρόταση γάμου στην Τζέιν Εουβμπανκ (τώρα Τζέιν Ρένφιου), την οποία είχα συναντήσει στο Κέιμπριτζ και συμμετείχε στις ανασκαφές του Σαλιαγκού το 1964. Η δουλειά μας στις Κυκλάδες συνεχίστηκε τα χρόνια που ακολούθησαν και σύντομα με οδήγησε πίσω στην Κέρο (την οποία είχα επισκεφθεί κατά τη διάρκεια της διδακτορικής μου διατριβής) με αποκορύφωμα το Κέιμπριτζ Κέρος Πρότζεκτ τα τελευταία χρόνια», εξηγεί.
Ο καθηγητής Ρένφριου μας μιλά και για τοποθεσίες στην Ανατολική Μακεδονία, την Μήλο και την Αμοργό που επίσης ανέσκαψε:
«Βέβαια, υπάρχουν πολύ περισσότερα να ειπωθούν. Η τοποθεσία Σιταγροί στον νομό της Ανατολικής Μακεδονίας ήταν εκείνος που η Τζέιν και εγώ επισκεφτήκαμε το 1964 και μπόρεσα σε μια ανασκαφή που οργανώθηκε από κοινού με την καθηγήτρια Μαρίζα Τζιμπουτάς του UCLA να τεκμηριώσω την αξιοσημείωτη προϊστορική πολιτιστική ακολουθία εκεί, και τους πολλούς πολιτιστικούς δεσμούς προϊστορική Βουλγαρία, σημαντική για την προέλευση της μεταλλουργίας στο Αιγαίο. Ήμουν επίσης σε θέση να σκάψω στη σημαντική τοποθεσία της Φυλακωπής στη Μήλο (αρχικά ανασκάφηκε από τη Βρετανική Σχολή στην Αθήνα από το 1896 έως το 1899) και, σε συνεργασία με την καθηγήτρια Λίλα Μαραγκού, να ανασκάψουμε τον οικισμό Μαρκιανής στην Αμοργό».
Και καταλήγει στο σήμερα: «Φυσικά, όπως ανέφερα και πριν, υπάρχουν πολλά περισσότερα να πούμε. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, γι’ αυτά τα έργα, με τη συμμετοχή πολλών συνεργατών (και την υποστήριξη της BSA και του Ινστιτούτου Προϊστορίας Αιγαίου), έχουν γίνει αρκετές δημοσιεύσεις. Και οι Κυκλάδες παραμένουν ένα υπέροχο μέρος του κόσμου, με μια πλούσια προϊστορία. Το έργο στην Κέρο, σε συνεργασία με τον Μάικλ Μπόιντ, φτάνει τώρα στην τελική του παρουσίαση - και έχει προσελκύσει την προσοχή του κοινού με αυτό το υπέροχο τηλεοπτικό πρόγραμμα».
Η επιστημονική ομάδα συμμετείχε στην παρουσίαση του ντοκιμαντέρ, στο πλαίσιο ψηφιακής ενημερωτικής συνάντησης, και μίλησε για τη σπουδαιότητα της ανασκαφικής έρευνας στην Κέρο, σε παγκόσμια κλίμακα. Στην παρουσίαση έλαβαν μέρος και οι κ.κ. Δημήτρης Μιχαλάκης, Executive Director Cosmote TV, και Βασίλης Ηλιόπουλος, Country Manager, The Walt Disney Company Greece. Μετά την προβολή του στο κανάλι, το ντοκιμαντέρ «Κέρος: Το μυστήριο των σπασμένων ειδωλίων» θα είναι διαθέσιμο on demand στην υπηρεσία Cosmote TV Plus.
Την εκτέλεση παραγωγής του ντοκιμαντέρ ανέλαβε η Green Olive Films.