Την 7η Οκτωβρίου 2023 εκδηλώθηκε η αιφνιδιαστική επίθεση της παλαιστινιακής Χαμάς κατά του Ισραήλ. Δεν επρόκειτο για μια συνηθισμένη, αν έτσι μπορούμε να το θέσουμε, επίθεση με ρουκέτες αλλά για μία που υλοποιήθηκε με τη χρήση / εκτόξευση πολυάριθμων βλημάτων -οι παρατηρητές εικάζουν περί ενός μεγέθους της τάξεως των τριών με πέντε χιλιάδων. Αυτά ‘εφόρμησαν’ από τη Γάζα χαράσσοντας τροχιές που διέσχισαν ποικιλοτρόπως τη μισή έκταση του εβραϊκού κράτους, ουσιαστικά το νότιο τμήμα του αφού προκάλεσαν κορεσμό στο αντιπυραυλικό σύστημα Iron Dome. Και δεν ήταν μόνον αυτό. Αντάρτες χρησιμοποιώντας ως βάση τη Λωρίδα της Γάζας εισέβαλαν, διατρυπώντας το περίφημο συνοριακό τείχος, μέσω ξηράς αλλά και αέρος στην ισραηλινή επικράτεια σπέρνοντας τον τρόμο, εκτελώντας μάχιμους και μη, παίρνοντας ομήρους, επιδεικνύοντας δυνατότητες, πληγώνοντας με αδιανόητο τρόπο το γόητρο του ιστορικού τους αντιπάλου.
Το κίνητρο αυτής της πράγματι εξωφρενικής επιχείρησης δεν φαίνεται ευκόλως κατανοητό από κάποιον ορθολογικό νου. Γιατί η Χαμάς εξερέθισε -και πώς υπνώτισε- το Ισραήλ σε τέτοιο βαθμό από τη στιγμή που δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί με αξιώσεις στο πεδίο της μάχης; Ποιος ο λόγος αυτής της κίνησης; Ποιο το όφελος σε σχέση με το κόστος; Κάπου εδώ ξεκινάνε οι εικασίες. Ειδικότερα…
Μια πρώτη σκέψη έχει να κάνει με την επιδιωκόμενη σύγκληση μεταξύ του Ισραήλ και της ηγέτιδας δύναμης του αραβικού κόσμου ήτοι, της Σαουδικής Αραβίας. Με τις περίφημες Συμφωνίες του Αβραάμ μεταξύ του Ισραήλ, των ΗΑΕ, του Μπαχρέιν και του Μαρόκου να έχουν προηγηθεί (2020), συμφωνίες χαμηλής έστω πολιτικής, κάτι επιχειρείται να αλλάξει στην περιοχή υπό την ενθάρρυνση και εποπτεία των ΗΠΑ. Αυτή ακριβώς η ευκταία μεταλλαγή αποτελεί ’κάρφο ἐν τῷ ὀφθαλμῷ’ για το σιιτικό Ιράν που δεν δύναται να χαίρεται με κάτι τέτοιο. Οι λόγοι και γνωστοί είναι και κατανοητοί. Η Τεχεράνη -παρεμπιπτόντως και το Κατάρ- μετ’ ευχαριστήσεως θα ακύρωνε μια τέτοια προοπτική χρησιμοποιώντας ως μοχλό πίεσης του αραβικού κόσμου τους Παλαιστινίους αρκεί αυτοί, με κάποια αφορμή, να βρεθούν υπό των καταιγιστικών πυρών του Τελ Αβίβ.
Εάν το Ιράν έχει άμεσο συμφέρον από έναν τορπιλισμό των αραβοϊσραηλινών διπλωματικών προσπαθειών εύρεσης ενός modus vivendi και αξιοποιεί προς τούτο τη σχέση του με τη Χαμάς παρασύροντάς τη, δεν είναι το μόνο. Και όταν λέμε ότι δεν είναι το μόνο εννοούμε πως ίσως υπάρχουν και άλλοι δρώντες που καλοβλέπουν μια έκρηξη στην περιοχή όχι απαραιτήτως διότι συντάσσονται με τις εσωτερικές ανησυχίες της Τεχεράνης χωρίς βέβαια αυτό να μπορεί να αποκλειστεί.
Αναλύσεις εμπλέκουν υποθετικά τη Ρωσία καθώς αυτή σε μια προσπάθεια να στρέψει την προσοχή της κοινής γνώμης οπουδήποτε εκτός Ουκρανίας καθόλου δεν θα δυσαρεστείτο με μια ανάφλεξη αλλού, πιθανόν, δε, θα συνέβαλε. Κατά τον τρόπο τούτο πώς βρέθηκαν, ως θρυλείται, δυτικά όπλα από το ουκρανικό πεδίο στα χέρια της Χαμάς; Πιθανολογείται μεταξύ άλλων πως πρόκειται για οπλισμό που περιέπεσε στην κατοχή των Ρώσων και από κει κατέληξε μέσω λαθρεμπόρων στη Γάζα προς επιδαψίλευση των ισλαμιστών αντισημιτών.
Ένα άλλος παίκτης πρώτης γραμμής είναι η Κίνα. Ο περίφημος Δρόμος του Μεταξιού / Silk Road, ανταγωνιστικός στη δυτική επιρροή, προκαλεί πονοκεφάλους όπως και σχεδιασμούς εκπορευόμενους από την Αμερική και την Ευρώπη.
Η Ινδία, αντίπαλος του Δράκου και επίσης γεωπολιτικός γίγαντας, διατίθεται να διαδραματίσει κομβικό ρόλο στη δημιουργία μιας νέας παγκόσμιας εναλλακτικής εμπορικής / ενεργειακής οδού νοτιότερα του Silk Road που θα περνά μέσα από το Ισραήλ, την Κύπρο, την Ελλάδα καταλήγοντας, αφού θα έχει εξασφαλίσει και τη συνεργασία χωρών όπως η Ιορδανία, η Σαουδική Αραβία, το Ομάν και η Αίγυπτος, στην νοτιοανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα στην ήπειρό μας. Αν κάτι τέτοιο συμβεί, τότε, η κινέζικη επένδυση κινδυνεύει όπως κινδυνεύει και η γεωοικονομική θέση της Τουρκίας που θεωρείται σύμμαχος-κλειδί της Κίνας στην προσπάθεια της τελευταίας να επιβληθεί στην ευρασιατική οικονομική σκακιέρα. Το Πεκίνο απεύχεται μια τέτοια εξέλιξη με ό,τι αυτό μπορεί να σημάνει ως προς την αντίδρασή του.
Τα ανωτέρω σενάρια είναι μόνο τρία από αυτά που ακούγονται, τα κατά κόρον. Εντάσσονται στο διεθνοσχεσιακό επίπεδο με τα όποια οφέλη και τις όποιες επισφάλειες να φθάνουν σε δυσθεώρητα ύψη. Πέραν όμως του διεθνούς πεδίου που εμπλέκει πλήθος παικτών υπάρχει και το πεδίο που σχετίζεται με ενδοκρατικές αναγκαιότητες ή και, από καιρού εις καιρόν, αστοχίες. Εντός αυτού πρωταγωνιστεί το πολιτικό προσωπικό, το στρατιωτικό προσωπικό και, για τις ανάγκες του μικρού αυτού άρθρου, το προσωπικό των μυστικών υπηρεσιών. Θα ασχοληθούμε με το πρώτο και το τρίτο, με το προσωπικό ούτως ειπείν που υπηρετεί το σκληρό πυρήνα και συμφέρον του κράτους.
Πιάστηκε λοιπόν εξ απήνης η κυβέρνηση Νετανιάχου με την ευθύνη να βαραίνει μάλλον τις μυστικές της υπηρεσίες; Κάτι τέτοιο φαντάζει δύσκολο. Η παλαιστινιακή ενέργεια ενέπλεξε πλήθος μαχητών και σίγουρα δεν διεξήχθη δίχως προετοιμασία, μια προετοιμασία που λογικά θα είχε γίνει αντιληπτή.
Μια προσέγγιση μιλάει για γνώση της ισραηλινής κυβέρνησης που ωστόσο άφησε τα πράγματα να εξελιχθούν πιστεύοντας πως αυτά δεν θα ξεφύγουν και με απώτερο σκοπό την αλλαγή της εσωτερικής ατζέντας -βλέπε τη σύγκρουση μεταξύ των εσωτερικών πολιτικών δυνάμεων με αφορμή τις ‘δικαστικές μεταρρυθμίσεις’ Νετανιάχου. Μια άλλη κάνει λόγο για κάτι βαθύτερο. Τη δημιουργία κατάλληλης συνθήκης προς εκδίωξη τελικά των Παλαιστινίων από τη Λωρίδα με στόχο την ενσωμάτωσή της -και κατ’ επέκταση την ενσωμάτωση της ΑΟΖ της- στο κράτος του Ισραήλ! Πρόκειται για το πλέον ακραίο διακινούμενο σενάριο που συγκεντρώνει κατά την άποψή μας τις λιγότερες πιθανότητες. Πάντως οι πληροφορίες περί απόδοσης στοιχείων στον πρωθυπουργό Μπι Μπι τόσο από τις αιγυπτιακές όσο και από τις ισραηλίτικες μυστικές υπηρεσίες προκαλεί, όχι αδικαιολόγητα, ερωτηματικά. Τέλος, θα μπορούσαν πράγματι να υπάρχουν πληροφορίες που είτε δεν αποδόθηκαν με εύληπτο τρόπο, είτε πετάχτηκαν ελαφρά τη καρδία στον κάλαθο των αχρήστων από τους πολιτικούς ηγήτορες… οι ερευνητές της ιστορίας της πληροφόρησης δύναται να καταθέσουν πλήθος παραδειγμάτων. Σ’ αυτήν την τελευταία περίπτωση θεωρούμε ότι το Ισραήλ δεν πιάστηκε στον ύπνο αλλά πως το ίδιο προκάλεσε τη μοίρα του.
Ερχόμαστε τώρα στις μυστικές υπηρεσίες και στην υπόθεση του πλήρους αιφνιδιασμού τους. Πρόκειται για κάτι που δεν συνάδει με το προφίλ των τριών μυστικών ισραηλινών οργανισμών. Πάρα ταύτα τούτο μπορεί να συμβεί ακόμα και ‘στις καλύτερες των οικογενειών’ ειδικά όταν η αίσθηση της ανωτερότητας έναντι του αντιπάλου έχει εγκατασταθεί με τρόπο αλαζονικό, με τρόπο αντιπαραγωγικό όπως αφήνει να εννοηθεί ο λόγος του ισραηλινού αρθρογράφου της Haaretz, Gideon Levy. Εδώ ακόμα και αν υπάρχει συλλογή πληροφοριών περί υπόπτων κινήσεων το group thinking (εμπεδωμένη-ομαδοποιημένη σκέψη που δεν αφήνει περιθώριο για δεύτερη ανάγνωση -βλέπε: «είμαι τόσο καλύτερος που δεν πρόκειται ο αντίπαλος να αποτολμήσει οτιδήποτε»), το mirror imaging (θεωρώ ότι σκέφτομαι όπως ο αντίπαλος και ο αντίπαλος σκέφτεται όπως εγώ -βλέπε: «ξέρω ότι είμαι τόσο καλύτερος και το ξέρει και ο εχθρός, άρα, τίποτα δεν πρόκειται να εκκινήσει») και το analysis error (λάθος στην ανάλυση πληροφοριών) μπορούν να οδηγήσουν σε εκκωφαντικές αποτυχίες.
Υπάρχουν ενστάσεις, θα ρωτήσει κάποιος, στα παραπάνω; Υπάρχουν. Γιατί το Ιράν να ερεθίσει τώρα τον δυτικό κόσμο; Αισθάνεται τόσο ισχυρό και αποφασισμένο; Γιατί να κινηθεί στην περιγραφόμενη κατεύθυνση η Ρωσία όταν συνεργάζεται με το Ισραήλ στη Συρία και όταν το Ισραήλ δεν έχει εκδηλώσει ρητή αντίθεση κατά της Ρωσίας στο ουκρανικό ζήτημα; Αξίζει; Μήπως είναι πρώιμη και παρακινδυνευμένη μια εμπλοκή της Κίνας στη Μέση Ανατολή προς ίδιον όφελος; Είναι λογικό το Τελ Αβίβ να γνώριζε και να μην έλαβε μέτρα διακινδυνεύοντας ένα παραλυτικό δεύτερο Γιομ Κιπούρ; Είναι δυνατόν να αποκοιμήθηκαν η Mossad, η Shin Bet και η Aman; Πειστικές απαντήσεις δεν υπάρχουν προς ώρας.
Κλείνουμε με την Χαμάς. Μεταξύ του διεθνούς και του διακρατικού επιπέδου μια μη κρατική δομή. Θύμα των πλάνων εξωτερικών δυνάμεων ή αυτόβουλος θύτης; Μια απάντηση που λύνει απορίες και ταυτόχρονα «αρετή» της είναι το μότο της: «δεν υπάρχει λύση για την Παλαιστίνη πέραν του δρόμου της Τζιχάντ». Αυτό και μόνο σε ικανό βαθμό αρκεί (;) για να αποφασίσουμε περί του τι συνέβη αποστρεφόμενοι εικοτολογιών και συνωμοσιολογιών. Όμως τότε ο ανορθολογισμός καταλαμβάνει τη θέση της λογικής όπως τουλάχιστον ο δυτικός πολιτισμός αντιλαμβάνεται το αντιθετικό αυτό δίδυμο. Αλλά μήγαρις οφείλουμε πλέον να πάψουμε να θεωρούμε ότι ο ορθός ευρωκεντρικός λόγος κινεί αναποδράστως την Ιστορία; Άλλωστε αν κάτι τέτοιο συνέβαινε πάντα, ή σχεδόν, θα προβλέπαμε τι τέξεται η επιούσα.1
Αντουνίδης Ελευθέριος, Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων και Θεμάτων Ασφαλείας και Πληροφοριών Παντείου Πανεπιστημίου
1 Αυτό το άρθρο γνώμης συνέλεξε πληροφορίες μεταξύ 12ης και 14ης Οκτωβρίου 2023 από τις κάτωθι ηλεκτρονικές τοποθεσίες:
https://www.reader.gr/kosmos/poia-einai-i-hamas-oi-arhes-tis-kai-i-epirrois-tis-entos-palaistinis-poioi-oi-symmahoi-tis, «Τι είναι η οργάνωση Χαμάς: Η ιδεολογία, η Παλαιστίνη και η σύμμαχοί της»,
https://www.youtube.com/watch?v=2UIFY-IaXFk, “Why Mossad and Shin Bet were sleeping at the Hamas invasion?” (7-10-2023),
https://www.youtube.com/watch?v=2vigv8JdYgs, “How Hamas cheated Israel” (10-10-2023),
https://www.youtube.com/watch?v=JXh20eWfhnY, “The backstage behind Hamas attack: Possible Scenarios”,
https://www.youtube.com/watch?v=9_OLTRcYMYc, «Ισραήλ: Ο ισραηλινός αρθρογράφος της Haaretz, Gideon Levy για τις εξελίξεις στη μέση Ανατολή»,
https://www.youtube.com/watch?v=fGauNqIikKw, «Ιωάννης Μπαλτζώης: Ποιοι οργάνωσαν την Χαμάς;»,
https://www.alithia.gr/politiki/al-stefanis-gia-polemo-sto-israil-makari-na-teleiosei-grigora-alla-den-tha-teleiosei, «Αλ. Στεφανής για τον πόλεμο στο Ισραήλ…».