Εκατό χρόνια μετά την θριαμβευτική άνοδο του Κεμάλ Ατατούρκ στην εξουσία και 98 χρόνια μετά την απόφασή του να απαγορεύσει την πολυγαμία, τον φερετζέ και το φέσι, κυβέρνηση και αντιπολίτευση στην Τουρκία κηρύσσουν εκ νέου τον πόλεμο της μαντίλας. Tο πρόσχημα είναι, ότι το «δικαίωμα στη μαντίλα» αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα που «στερήθηκαν» μέχρι σήμερα πολλές γυναίκες.
Μεταφράζω από την Σαμπάχ:
«Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάλεσε τα πολιτικά κόμματα να δημιουργήσουν τους απαραίτητους συνταγματικούς κανόνες για να προστατεύσουν το νομικό πλαίσιο που περιβάλλει την ελευθερία των γυναικών να φορούν μαντίλα, κατά τη διάρκεια ομιλίας του στη συνεδρίαση του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) στην Άγκυρα. Σχολιάζοντας την πρόσφατη έκκληση του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης για τροποποίηση των συνταγματικών δικαιωμάτων, σχετικά με την επιλογή της μαντίλας στη δημόσια ζωή, ο Ερντογάν είπε: «Ας δώσουμε τη λύση στο επίπεδο του Συντάγματος και όχι του νόμου...Ας επανεκδώσουμε την πρόταση συνταγματικής τροποποίησης με αριθμό 5735, την οποία ετοιμάσαμε (από κοινού τα κόμματα Ερντογάν και Μπαχτσελί) το 2008, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας (προαιρετικά με μαντίλα) στον δημόσιο τομέα. Με τη σαφή προϋπόθεση, ότι δεν θα μπορεί να γίνει και να εφαρμοστεί αντίθετη ρύθμιση σε αυτό το θέμα (ούτε στο μέλλον)», είπε ο Ερντογάν.
REUTERS/Murad Sezer
Γιατί ο Κιλιτσντάρογλου προτείνει (τώρα στα ξαφνικά) νόμο υπέρ της μαντίλας;
Δύο 24ωρα νωρίτερα (Δευτέρα 3 Οκτωβρίου), ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και ηγέτης του CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου δημοσίευε ένα βίντεο, λέγοντας ότι είχε στόχο να «κλείσει τις πληγές της χώρας και να κοιτάξει το μέλλον με σιγουριά», προσθέτοντας ότι εάν ο συνασπισμός έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης κερδίσει τις εκλογές «θα βάλει τέλος στην πόλωση μεταξύ των πολιτών».
«Μία από αυτές τις πληγές είναι το ζήτημα της μαντίλας», είπε ο Κιλιτσντάρογλου, αναγνωρίζοντας ότι το CHP έχει κάνει λάθη στο παρελθόν.
Ποιό εννοεί ως «λάθος»; Kυρίως ένα: Όταν ο Ερντογάν ως πρωθυπουργός τότε, έφερε το 2008 αποδέχθηκε πρόταση για συνταγματική τροποποίηση που είχε καταθέσει ο εθνικιστής Μπαχτσελί υπέρ του «δικαιώματος στη μαντίλα», ο Κιλιτσντάρογλου και το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα την είχαν μπλοκάρει στη Βουλή.
Ο Ερντογάν παρέκαμψε αυτό το εμπόδιο, ψηφίζοντας απλή νομοθετική ρύθμιση με το ίδιο περιεχόμενο, αντί της συνταγματικής. Στις κάλπες, ο Ερντογάν βγήκε πολύ κερδισμένος το 20028 και τώρα ο Κιλιτσντάρογλου επιχειρεί μία ωραιότατη «κολοτούμπα» με το βλέμμα στις ...επόμενες κάλπες, τον Ιούνιο του 2023.
«Είναι καιρός να αφήσουμε πίσω αυτό το θέμα. Δημιουργήσαμε ένα θεσμικό πλαίσιο συμβατό με τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Βγάζουμε το θέμα της γυναικείας ένδυσης από την πολιτική», είπε προχθές ο Κιλιτσντάρογλου και την επόμενη ημέρα το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP) ανακοίνωσε ότι υπέβαλε νομοσχέδιο (υπέρ της μαντίλας) στη Βουλή.
Πόσο φοριέται η μαντίλα στην Τουρκία;
Σύμφωνα με στοιχεία για το έτος 2019, που βρίσκουμε δημοσιευμένα στην Wikipedia, στην πλειοψηφία τους οι γυναίκες στην Τουρκία (57%) καλύπτουν με μαντίλα ή με άλλο τρόπο το κεφάλι τους όταν βγαίνουν έξω από το σπίτι.
Είκοσι χρόνια νωρίτερα το 1999, το ποσοστό ήταν σαφώς υψηλότερο, στο 69%.
Η εξέλιξη αυτή δείχνει ότι οι νεότερες σε ηλικία Τουρκάλες απομακρύνονται σταδιακά από την παράδοση της μαντίλας, ενστερνιζόμενες δυτικό-στροφα πρότυπα. Ωστόσο, πίσω από την σύγκρουση για τις ψήφους και τις εντυπώσεις, υπήρχε και υπάρχει μία αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα.
Σε πολλές χώρες, οι ισλαμιστές γύρισαν πίσω τον χρόνο, καθώς μετατρέπουν πρακτικά το «δικαίωμα στη μαντίλα» σε καταδυνάστευση των γυναικών - συχνά από τις ίδιες τις οικογένειές τους - και τελικά τους επιβάλουν την μαντίλα.
Στην περίπτωση του Ιράν αυτό εξελίχθηκε ραγδαία, μετά την κατάρρευση του κοσμικού κράτους, με αποτέλεσμα την καθολική επιβολή της μαντίλας.
Στην Τουρκία, η παρούσα νομοθεσία δεν επέτρεπε μέχρι πρόσφατα στις γυναίκες να φορούν μαντίλα στο πλαίσιο της άσκησης δημοσίου λειτουργήματος.
Αυτό ήταν μέρος της «κληρονομιάς» του Κεμάλ Ατατούρκ.
Η απαγόρευση περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τα νοσοκομεία και τα πανεπιστήμια.
Το 2008 ο Ερντογάν προσπάθησε να περάσει στο Σύνταγμα (βλέπε παραπάνω) το δικαίωμα να φοράνε οι γυναίκες εργαζόμενες στο Δημόσιο μαντίλα, αν το επιθυμούν. Αρχικά απέτυχε.
Το 2017 ο Ερντογάν επανήλθε όμως. Πέρασε νόμο που επέτρεψε τη μαντίλα στις Ένοπλες Δυνάμεις και στα σώματα ασφαλείας, όπου πλέον όσες γυναίκες το επιθυμούν, φοράνε μαντίλα κάτω από το καπέλο της στολής τους εν υπηρεσία.
Το 2022 ο Ερντογάν επιμένει ότι θέλει - στο Σύνταγμα και όχι με απλό νόμο - την κατοχύρωση του «δικαιώματος στη μαντίλα». Και μάλιστα προτείνει μία διάταξη που θα περάσει στις μη-αναθεωρητέες του Συντάγματος, δηλαδή για πάντα.
Γιατί επιμένει στο Σύνταγμα ο Ερντογάν;
Οι Τουρκάλες που δηλώνουν ότι θέλουν να φορούν μαντίλα, αγωνίζονται εδώ και καιρό εναντίον των νόμων που τις εμπόδιζαν να φορούν μαντίλα στα σχολεία ως φοιτήτριες και στα δημόσια ιδρύματα ως επαγγελματίες, παρά το γεγονός ότι αποτελούν ως ποσοστό την πλειοψηφία στη χώρα.
Το CHP είχε υποστηρίξει το αίσθημα κατά της μαντίλας μεταξύ του λαού και ψήφιζε σταθερά νόμους που την απαγόρευαν.
Διαβάζω στην Χουριέτ τις δηλώσεις του Ερντογάν και στέκομαι στη φράση: «Ας δώσουμε τη λύση στο επίπεδο του συντάγματος, όχι του νόμου».
Είναι η απάντησή του στο νομοσχέδιο που υπέβαλε το κόμμα της αντιπολίτευσης για τη διασφάλιση της ελευθερίας του ντυσίματος στη δημόσια σφαίρα, συμπεριλαμβανομένης της μαντίλας - αλλά με απλό νόμο.
Το κείμενο που το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) παρουσίασε στη Βουλή ως νομοσχέδιο «δεν περιλαμβάνει το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις και την επίλυσή του με τον επιθυμητό τρόπο», δήλωσε ο Ερντογάν. Για τον Ερντογάν ένας νόμος είναι λίγο, επειδή το μυαλό του είναι στο Σύνταγμα.
Απευθυνόμενος στον ηγέτη του CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, είπε: «Αν είσαι ειλικρινής, ειλικρινής, αν είσαι αξιοπρεπής άνθρωπος, έχεις φίλους που σε υποστηρίζουν στο τραπέζι των έξι (του μετώπου της αντιπολίτευσης). Ας κάνουμε [συνταγματική τροποποίηση] μαζί».
Mία αθώα (ή αφελής...) σκέψη θα ήταν, ότι ο Ερντογάν κόπτεται για τις ατομικές ελευθερίες των γυναικών στην Τουρκία και στον υπόλοιπο ισλαμικό κόσμο.
Μία «πονηρή» (αλλά πολύ λογική) σκέψη θα ήταν, ότι ο Ερντογάν ονειρεύεται ένα πισωγύρισμα στην τουρκική κοινωνία, σε συνδυασμό με την αποστασιοποίησή του από τη Δύση.
Ίσως και να ζηλεύει κατά βάθος το μοντέλο του Ιράν.