α.”Σε κάθε μεταβολή ενός κλειστού συστήματος, η Εντροπία του πάντοτε αυξάνεται”
β.”Αν υπάρχουν δύο ή περισσότεροι τρόποι να γίνει κάτι και κάποιος από αυτούς οδηγεί στην καταστροφή, τότε κάποιος θα το κάνει με αυτόν τον τρόπο” (νόμος του Μέρφι).
Δημοσκόποι, επικοινωνιολόγοι, πολιτικοί διαφημιστές, image makers, πολιτικοί αναλυτές και εκλογολόγοι υπενθυμίζουν στους πολιτικούς και όσους είναι υπεύθυνοι για την εικόνα του κόμματός τους έναν γνωστό νόμο των συνειρμών. Κάθε φορά, δηλαδή, που ο πολίτης-ψηφοφόρος ακούει ή διαβάζει τον τίτλο ενός κόμματος αρέσκεται να τον συνδέει με κάτι θετικό, δημιουργικό και με κάτι που καλλιεργεί την ελπίδα του και εμπνέει το σεβασμό του.
Τα Πάθη του ΣΥΡΙΖΑ
Βλέποντας ή διαβάζοντας όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες μέρες στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τον ΣΥΡΙΖΑ, τίποτα από τον παραπάνω “νόμο των συνειρμών” δεν θα μπορούσε κάποιος να ανιχνεύσει. Αντ’ αυτών πλεονάζουν και κυριαρχούν οι λεκτικοί διαξιφισμοί, οι προσωπικές αντεγκλήσεις, οι υπόγειες υπονομεύσεις, τα συντροφικά μαχαιρώματα, οι πολιτικές φιλοδοξίες, οι αρχηγικές εμφανίσεις, οι γηπεδικές κραυγές και τα ανάλογα συνθήματα.
Και να σκεφτεί κανείς πως το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης πριν από λίγους μήνες διεκδικούσε την εξουσία υποσχόμενο ένα άλλο ύφος και ήθος στην διακυβέρνηση της χώρας μας. Όταν ανάμεσα στα μέλη του ίδιου κόμματος (και μάλιστα ενός καθ’ ομολογίαν αριστερού κόμματος) δεν υπάρχει η στοιχειώδης συντροφική πολιτική ευπρέπεια και σεβασμός της διαφορετικής άποψης, τότε προς τι οι υποσχέσεις και οι διακηρύξεις για ένα άλλο ύφος και ήθος εξουσίας;
Σημειωτέον, επίσης, πως η αξιωματική αντιπολίτευση βάσει του Συντάγματος δικαιούται και υποχρεούται να ασκεί τον αναγκαίο έλεγχο και κριτική στην κυβέρνηση. Ταυτόχρονα είναι επιφορτισμένη να συνοδεύει την κριτική και τον αντικυβερνητικό της λόγο με δικές της αντιπροτάσεις. Να παρουσιάζει στους ψηφοφόρους το δικό της όραμα και σχέδιο για μια πειστική και ρεαλιστική πρόταση για εναλλακτική διακυβέρνηση.
Στη δημοκρατία ένα ισχυρό κόμμα αξιωματικής αντιπολίτευσης είναι αναγκαίο για να απορροφά τους κραδασμούς του εκλογικού σώματος, την δυσαρέσκειά του ή ακόμη και την οργή του από τα λάθη ή την ανεπάρκεια της κυβέρνησης. Διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος οι πολίτες-ψηφοφόροι είτε να αντιδράσουν με μία αδιαφορία ή αποστροφή προς την πολιτική-ούς ή να στραφούν στις αντισυστημικές κραυγές κάποιων κομμάτων ή στον λαϊκισμό της άκρας δεξιάς ή ακόμη και στη δημοκρατία του πεζοδρομίου.
Όλα τα παραπάνω είναι οι διάφορες εκδοχές όταν ο ψηφοφόρος νιώθει πως δεν μπορεί να αλλάξει τη φορά των πραγμάτων με την ψήφο του.
Αντ’ αυτών, όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ αναλώνεται σε οργανωτικά συνέδρια, σε συνέδρια ταυτοτικά και σε συνέδρια επαναβεβαίωσης της εμπιστοσύνης στον πρόσφατα εκλεγμένο με ευρεία πλειοψηφία αρχηγό τους. Πόσο αυτά, όμως, ενδιαφέρουν τον λαό; Πόσο αυτά ενισχύουν τον κοινοβουλευτισμό και την δημοκρατία μας; Σε ποιο βαθμό η πολιτική αυτή ομφαλοσκόπηση συνιστά πολιτική υγεία και κομματική ευεξία;
Εν τω μεταξύ η αναζήτηση μιας κομματικής ταυτότητας συμβατής και αναγκαίας για τα σύγχρονα δεδομένα γεμίζει με πολύ άγχος τα στελέχη του κόμματος μετά τις δύο συνεχείς εκλογικές ήττες. Αυτό φαίνεται κι από τις συχνές δηλώσεις των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ που όταν αναφέρονται σε κάποια ευαίσθητα κοινωνικά θέματα δηλώνουν εμφαντικά πως αυτά αποτελούν προτεραιότητα για το κόμμα τους και “ταυτοτικό στοιχείο”.
Ωστόσο, όσο επικαλούνται και προβάλλουν εμφαντικά εκείνα τα θέματα που συνιστούν το “ταυτοτικό” στοιχείο τους άλλο τόσο κατεδαφίζουν αυτήν την ομολογία τους με τις πράξεις τους και τις προσωπικές τους αντεγκλήσεις. Τελικά την αλήθεια δεν την ανακαλύπτεις μόνον στην λανθάνουσα γλώσσα αλλά και σε εκείνες τις πράξεις που ενέχουν το σπέρμα της αυτοκαταστροφής.
Πώς να εξηγήσεις διαφορετικά τα τελευταία επεισόδια του συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ που θυμίζουν τη θέση του Χομπς “Όλοι εναντίον όλων” (Bellum omnium contra omnes). Φαίνεται πως στο κόμμα επικρατεί μία παράκρουση και αντί να επουλώνουν τις πληγές από την διπλή εκλογική ήττα λειαίνουν το έδαφος και για άλλες ήττες.
Ένα φάσμα πλανιέται πάνω από την Κουμουνδούρου, το φάσμα της δεύτερης διάσπασης ή και το φάντασμα -απευκταίο- της διάλυσης.
Ο Νόμος του Μέρφι
«Ό,τι μπορεί να πάει στραβά, θα πάει»
Να, λοιπόν, που ο νόμος του Μέρφι βρίσκει την απόλυτη εφαρμογή του στα τεκταινόμενα του ΣΥΡΙΖΑ. Από το κακό, δηλαδή, στο χειρότερο χωρίς κανένας να προσπαθεί (σαν να μη θέλει) να σταματήσει την κατηφόρα.
Ο νόμος του Μέρφι φαίνεται να έχει ενεργοποιηθεί σε απόλυτο βαθμό και συμπαρασύρει στελέχη και ηγεσία σε ένα κατήφορο που δεν έχει τέλος αλλά και ούτε ημερομηνία λήξης. Γιατί είναι γνωστό στους θιασώτες αυτού του νόμου πως “όταν τα πράγματα δεν μπορούν να γίνουν χειρότερα θα γίνουν”.
Το τραγικό όσο και ακατανόητο είναι πως στην ενεργοποίηση του νόμου του Μέρφι συνέβαλε (άθελά του;) ο φυσικός ηγέτης του κόμματος, ο κ. Τσίπρας. Αντί, δηλαδή, να ενεργοποιήσει τους μηχανισμούς πρόληψης των λαθών ή εκτόνωσης των κομματικών παθών με την πρότασή του πυροδότησε τις υπόρρητες διχαστικές τάσεις που έτσι κι αλλιώς υπήρχαν στο κόμμα εξαιτίας της εκλογής του Κ. Κασελάκη στην αρχηγία του κόμματος.
Βέβαια κάποιοι θα αντιτείνουν πως ο νόμος του Μέρφι βρίσκει έκφραση και εφαρμογή σε εκείνους που δίνουν έμφαση στα αρνητικά και προσπερνούν με αδιαφορία τα όποια θετικά. Είναι γνώρισμα των απαισιόδοξων όσοι βλέπουν μόνο τα αρνητικά, τα μεγεθύνουν και προετοιμάζονται για το επόμενο χειρότερο.
Το πιο ανησυχητικό, ωστόσο, στην ενεργοποίηση του νόμου του Μέρφι στο ΣΥΡΙΖΑ είναι πως αυτήν δεν την προκάλεσε κάποιος εξωγενής κομματικός παράγοντας αλλά οι ενδοκομματικές έριδες και αλληλοϋπονομεύσεις. Το χαοτικό κλίμα που επικρατεί σε όλο το σώμα του κόμματος (ιδεολογικό, ταυτοτικό, στελεχιακό, οργανωτικό… ) τείνει να παγιωθεί και να εκκολάπτει μία αταξία που δύσκολα μπορεί να μετρηθεί και να αποσοβηθεί.
Το φαινόμενο της Εντροπίας
Αν, όμως, αυτή αταξία και το χαοτικό κλίμα δεν μετριαστούν ή δεν θεραπευτούν έγκαιρα, τότε θα βρει πρόσφορο έδαφος και θα αυξηθεί επικίνδυνα η Ε ν τ ρ ο π ί α (Εν - τρέπομαι + στρέφομαι εντός μου).
Η έννοια της Εντροπίας στη φυσική είναι μία από τις σημαντικότερες έννοιες λόγω της σχέσης και της διατύπωσης του 2ου θερμοδυναμικού νόμου, σύμφωνα με τον οποίο σε μία μεταβολή ενός απομονωμένου συστήματος η εντροπία αυξάνεται συνεχώς. Για ένα κλειστό, δηλαδή, σύστημα, το μέτρο της θερμικής ενέργειας που δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή έργου, καλείται εντροπία του συστήματος.
Η εντροπία και η αταξία βαδίζουν παράλληλα, έστω και προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Όσο μικρότερη, δηλαδή, εντροπία έχει ένα σώμα, τόσο πιο χρήσιμη ενέργεια διαθέτει και τόσο μεγαλύτερη τάξη εμφανίζει το σύστημα. Με άλλα λόγια η μέγιστη εντροπία σημαίνει ταυτόχρονα και την μέγιστη αταξία.
Η τάξη και η αταξία ενός συστήματος είναι συνάρτηση της δυνατότητας των στοιχείων του να κινούνται προς μία ορισμένη κατεύθυνση. Η αταξία εμφανίζεται όταν τα στοιχεία κινούνται άτακτα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση σε ένα χαοτικό περιβάλλον-σύνολο. Ό,τι, δηλαδή, ξεφεύγει από την κανονικότητα και την «τάξη» δηλώνει την εντροπία του συστήματος .
Αν όλα τα παραπάνω προσδιορίζουν την έννοια της Εντροπίας στη Φυσική , τι μπορεί να δηλώνει ο όρος στην πολιτική και σε όσα συμβαίνουν στις μέρες μας στον ΣΥΡΙΖΑ;
Η πολιτική Εντροπία και η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ
Στην Πολιτική, λοιπόν, και στο χώρο του ΣΥΡΙΖΑ ο όρος Εντροπία δηλώνει το χαοτικό περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί ένας κομματικός σχηματισμός. Αντί, δηλαδή, το κόμμα να παράγει ιδέες, να εκπονεί προγράμματα εναλλακτικής διακυβέρνησης, να αφουγκράζεται τα προβλήματα των πολιτών, να ανταλλάσσει ιδέες και να εμπνέει με την ενέργεια και τον δυναμισμό του αναλίσκεται σε άγονους βερμπαλισμούς, σε αρρωστημένη εσωστρέφεια, σε προσωπικές στρατηγικές και σε πρόκληση ενός αχρείαστου πολιτικού θορύβου (βαβούρας επί το λαϊκότερον).
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η ιδεολογική του αποβιταμίνωση, η πολιτική του αποξήρανση, η απώλεια της ζωτικότητάς του, ο οργανωτικός του εκφυλισμός και ίσως-ίσως στο τέλος του η κατάρρευσή-διάλυσή του. Όλα αυτά προοιωνίζουν την αύξηση της εντροπίας του με ό,τι αυτό συνεπάγεται για μέλλον του και την ίδια του την ύπαρξη. Κι αυτό γιατί η Εντροπία-αταξία δείχνουν ως φαινόμενα το μέλλον και όχι το παρελθόν. Απλά το παρελθόν τα επώασε και το κόμμα αδιαφόρησε για την εξέλιξή τους.
Δυστυχώς το περίφημο «Βέλος του Χρόνου» δείχνει μόνον το μέλλον.
Η πολιτική εντροπία, επομένως, του ΣΥΡΙΖΑ έχει μεν τις ρίζες πολιτική του στο παρελθόν, συνιστά ταυτοτικό στοιχείο του αλλά αυξήθηκε επικίνδυνα μετά τις δύο εκλογικές αποτυχίες στο βαθμό που η ηγεσία του και οι οπαδοί του δεν αντέδρασαν σε αυτές αλλά βαυκαλίζονταν πως ήταν μία ατυχής πολιτική συγκυρία.
Ο άνθρωπος απέναντι στην Εντροπία
Επιλογικά θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Νόμος της Εντροπίας και ο Νόμος του Μέρφι είναι οι μεγάλοι αντίπαλοι του ανθρώπου, αφού τον αναστατώνουν, τον φοβίζουν και τον αποδομούν από τις βεβαιότητές του. Βεβαιότητες που σπανίζουν πλέον και δεν πείθουν για τη μονιμότητά τους αλλά ούτε και για τη χρησιμότητά τους ως εργαλείων ερμηνείας της πραγματικότητας.
Φαίνεται πως μετά το νόμο της Εντροπίας και του Μέρφι πρέπει να συνυπολογίζουμε και την «Αρχή της Απροσδιοριστίας» του Χάιζενμπεργκ.
Πρέπει ως άνθρωποι να συμβιβαστούμε με την παρουσία και λειτουργία αυτών των νόμων και να τους αποδεχτούμε ως μία αναπόδραστη και αδήριτη αναγκαιότητα. Ο σιδηρούς τους χαρακτήρας μάς υπενθυμίζει το μέγεθος της μικρότητας και της ευαλωτότητάς μας αλλά και τη ματαιότητα να αναζητούμε καταφύγιο σε κάποιες αχυρένιες βεβαιότητες.
“Το σύμπαν τρέχει προς το θάνατό του”
Οι παραδοσιακές σταθερές του βίου μας και η προβλεψιμότητά μας για τα μελλούμενα της ζωής μας δεν μπορούν να αποφύγουν τη λειτουργία του νόμου της Εντροπίας που με τις απρόβλεπτες και συνεχείς μεταβολές που επιτάσσει αυξάνουν την Αταξία μας και επισπεύδουν την Πτώση μας.
Κάλλιον το προλαμβάνειν…
Αυτό ισχύει και για τα κόμματα, για όλα τα κόμματα. Μπορεί η συγκυρία να έπληξε τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά κανείς δεν μας διαβεβαιώνει πως το ίδιο σκηνικό δεν θα το δούμε και στα άλλα κόμματα. Γι αυτό φρόνιμη θεωρείται η θέση-συμβουλή του Ιπποκράτη:
“Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν”
Κατά τα άλλα ευχόμαστε στο ΣΥΡΙΖΑ καλά ξεμπερδέματα με τον Νόμο της Εντροπίας και του Μέρφι και δικαίωση της αισιόδοξης στάσης του Παύλου Πολάκη που μάς υπενθύμισε πως “Το φως στο τέλος του τούνελ είναι ο προβολέας του τρένου που έρχεται καταπάνω σου” (Νόμος του Μέρφι) δεν ισχύει πάντα και πως:
Όσο κι αν είναι σκοτεινιά και καταχνιά / μεγάλη / θα τηνε βρει τη περασά ο ήλιος να / προβάλλει”.