Μπορεί οι χώρες της G7 να επιδίωξαν να μειώσουν τα έσοδα της Ρωσίας από το εμπόριο πετρελαίου, τα οποία συμβάλλουν στη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία, μα δυτικές κυβερνήσεις και ειδικοί σε θέματα κυρώσεων λένε πως η Μόσχα έχει καταφύγει σε έναν «σκιώδη» στόλο εκατοντάδων παλαιών τάνκερ αμφίβολης ιδιοκτησίας και πρακτικών ασφαλείας, που αποφεύγουν τις κυρώσεις και επιτρέπουν τη συνέχιση της ροής των εσόδων από το πετρέλαιο.
Τι είναι ο «σκιώδης» στόλος
Αποτελείται από παλιά τάνκερ που αγοράστηκαν μεταχειρισμένα, συχνά μέσω αδιαφανών φορέων/ οντοτήτων με διευθύνσεις σε χώρες που δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις όπως τα ΗΑΕ ή τα Νησιά Μάρσαλ, και με σημαίες χωρών όπως η Γκαμπίν ή οι Νήσοι Κουκ. Κάποια από τα σκάφη ανήκουν στη ρωσική ναυτιλιακή Sovcomflot. Σκοπός είναι να βοηθούν τους εξαγωγείς πετρελαίου της Ρωσίας να αποφεύγουν το πλαφόν των 60 δολαρίων ανά βαρέλι που έχει επιβληθεί από τους συμμάχους της Ουκρανίας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Σκοτεινός στόλος: Μπλόκο από το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό στο ρωσικό αργό πετρέλαιο στη Λακωνία
Οι εκτιμήσεις διαφέρουν, μα οι S&P Global και η Σχολή Οικονομικών του Κιέβου κάνουν λόγο για πάνω από 400 σκάφη που μπορούν να μεταφέρουν πετρέλαιο ή προϊόντα από αργό, όπως το ντίζελ και η βενζίνη. Επίσης, ο «σκιώδης» στόλος δεν και τόσο...σκιώδης: Τα πλοία δεν κρύβουν τις στάσεις τους σε ρωσικά τερματικά πετρελαίου. Κάποια συνδέονται απευθείας με τη Ρωσία, όπως τα σκάφη της Sovcomflot. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι συχνά ασαφές ποιος ακριβώς είναι πίσω από τους ιδιοκτήτες που έχουν καταχωρηθεί και τι είδους πρακτικές ασφαλείας και ασφάλειες έχουν τα πλοία. Αυτό που τα διαχωρίζει είναι το ότι μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο και επιχειρούν εκτός των δικαιοδοσιών των χωρών της G7 που έχουν επιβάλει κυρώσεις.
Το Κρεμλίνο δεν έχει προβεί ως τώρα σε σχόλια για τον «σκιώδη» στόλο.
Το πλαφόν στις τιμές
Το πλαφόν έχει σκοπό να περιορίσει τα κέρδη της Ρωσίας ενώ παράλληλα επιτρέπει τη συνέχιση της ροής του πετρελαίου προς τις διεθνείς αγορές ώστε να αποφευχθεί μια ενεργειακή κρίση που θα έστελνε στα ύψη τις τιμές της βενζίνης και τον πληθωρισμό.
Το πλαφόν, που τέθηκε σε ισχύ στις 5 Δεκεμβρίου 2022, εφαρμόζεται μέσω απαγορεύσεων σε παρόχους υπηρεσιών όπως ασφαλιστές και shipping managers ως προς την εμπορία πετρελαίου με τιμές άνω του ορίου. Οι εταιρείες αυτές εδρεύουν κυρίως σε χώρες της Δύσης και ως εκ τούτου εμπίπτουν σε δικαιοδοσίες που επιτρέπουν την εφαρμογή των κυρώσεων.
Αυτό αξιοποιεί την αυστηρή προϋπόθεση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού πως τα σκάφη πρέπει να έχουν οικονομικά «στέρεη» ασφάλιση που να υποστηρίζεται από αξιόπιστους ελέγχους ώστε να μπορούν να λειτουργούν. Την ασφάλιση αυτή παρείχε παραδοσιακά ένα δίκτυο δυτικών ασφαλιστικών γνωστό ως IG (International Group). Όταν πρωτοεπιβλήθηκε το πλαφόν, περίπου το 70% του ρωσικού πετρελαίου μεταφερόταν με πλοία με ασφάλεια IG, μα το ποσοστό αυτό έχει τώρα πέσει στο 10%, σύμφωνα με τη Σχολή Οικονομικών του Κιέβου.
Πώς αποφεύγεται το πλαφόν
Τα πλοία αγοράζονται μεταχειρισμένα και τίθενται υπό την ιδιοκτησία αδιαφανών οντοτήτων σε μέρη όπως τα ΗΑΕ, οι Σεϋχέλλες, η Ινδία ή το Βιετνάμ, που δε συμμετέχουν στις κυρώσεις. Οι νέοι ιδιοκτήτες χρησιμοποιούν νέους ασφαλιστές στη Ρωσία ή άλλες περιοχές, όχι της Δύσης.
Είναι το πλαφόν αναποτελεσματικό;
Όχι. Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και το ΕΕ συνδυαστικά ή μεμονωμένα έχουν επιβάλει κυρώσεις σε περίπου 270 σκάφη που θεωρείται ότι εμπορεύονται ρωσικό πετρέλαιο, κατά παράβαση του πλαφόν. Όταν γίνεται αυτό, οι συναλλαγές στις οποίες εμπλέκεται αυτό το σκάφος ή το φορτίο του μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στους πελάτες και τις τράπεζες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις αμερικανικές κυρώσεις, καθώς αν κάποιος πιαστεί να τις παραβιάζει αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα προβλήματα στις επιχειρηματικές του σχέσεις με τις ΗΠΑ και το κυρίαρχο οικονομικό τους σύστημα. Την Παρασκευή οι ΗΠΑ ενέταξαν 182 σκάφη στη λίστα κυρώσεων, τα περισσότερα εκ των οποίων πλοία του «σκιώδους» στόλου και μπλόκαραν συμφωνίες με δύο ρωσικές ασφαλιστικές. Περίπου τα 2/4 των σκαφών που στοχεύθηκαν έχουν αδρανοποιηθεί, κάτι που σημαίνει ότι τα χρήματα που είχαν δαπανηθεί σε αυτά πήγαν χαμένα. Αυτός είναι ένας από τους στόχους των κυρώσεων: Η αύξηση του κόστους των απαγορευμένων συναλλαγών, εάν δεν είναι δυνατόν να σταματήσουν αυτές.
Ανησυχίες για διαρροές και σαμποτάζ
Η μέση ηλικία των πλοίων είναι γύρω στα 18 έτη, κάτι που σημαίνει πως είναι κοντά στο τέλος της διάρκειας ζωής τους, ειδικά αν δεν συντηρούνται σωστά. Εν τω μεταξύ είναι άγνωστο κατά πόσο οι ασφάλειες που δεν είναι της ΙG είναι αξιόπιστες όσον αφορά στην κάλυψη των εξόδων καθαρισμού σε περιπτώσεις πετρελαιοκηλίδας σε περιοχές όπως η Βαλτική, το Αιγαίο ή η Μάγχη, από όπου διέρχονται τάνκερ με πετρέλαιο από ρωσικά λιμάνια στη Βαλτική η τη Μαύρη Θάλασσα προς πελάτες στην Κίνα, την Ινδία και την Τουρκία.
Τον Μάιο του 2023 ένα 18ετές τάνκερ με 340.000 βαρέλια παραγώγων ρωσικού πετρελαίου από το λιμάνι του Βισότσκ στη Βαλτική έμεινε χωρίς κινητήρα και παραλίγο να εξοκείλει ενώ περνούσε τα Στενά της Δανίας.
Τον Οκτώβριο το Ηνωμένο Βασίλειο είπε πως θα άρχιζε να ζητά λεπτομέρειες περί ασφάλισης από σκάφη που θεωρείται ότι ανήκουν στον «σκιώδη» στόλο, και τον Δεκέμβριο η Δανία, η Σουηδία, η Πολωνία, η Φινλανδία και η Εσθονία ακολούθησαν. Δεν σταματούν τα σκάφη, μα αυτά που δεν μπορούν να δώσουν επαρκή στοιχεία μπορούν να μπουν σε λίστες κυρώσεων. Η φινλανδική αστυνομία στις 26 Δεκεμβρίου κατέσχεσε το Eagle S, ένα τάνκερ που, όπως αναφέρθηκε, ανήκε στον «σκιώδη» στόλο, λόγω υποψιών πως είχε προκαλέσει ζημιές με την άγκυρά του σε καλώδιο ηλεκτρικής ενέργειας που παρέχει ενέργεια από τη Φινλανδία στην Εσθονία μέσω Βαλτικής.
Γιατί ο «σκιώδης» στόλος είναι σημαντικός όσον αφορά στον πόλεμο της Ουκρανίας
Η αποφυγή του πλαφόν έχει αυξήσει την τιμή που πετυχαίνει η Ρωσία για το πετρέλαιό της στις διεθνείς αγορές, λένε ειδικοί σε θέματα κυρώσεων. Η έκπτωση για το ρωσικό πετρέλαιο συγκριτικά με το αργό Μπρεντ έχει πέσει από τα 35 δολάρια το βαρέλι σε κάτω από 10 δολάρια το βαρέλι. Η Ρωσία έχει δει τα έσοδα από το πετρέλαιό της να αντέχουν- ακόμα και να αυξάνονται.
Τα έσοδα από τις εξαγωγές ήταν σε έναν μέσο όρο 16,4 δισ. δολαρίων/ μήνα για τους πρώτους 11 μήνες του 2024, 5% παραπάνω από την ίδια περίοδο το 2023, καθώς το ρωσικό πετρέλαιο ήταν σε έναν μέσο όρο 64 δολαρίων το βαρέλι, σύμφωνα με τη Σχολή Οικονομικών του Κιέβου. Η αποφυγή του πλαφόν απέφερε στη Ρωσία επιπλέον 9,4 δισ. δολάρια. Αυτά τα χρήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραγωγή όπλων και άλλων εφοδίων για τον στρατό.
Τα έσοδα από το πετρέλαιο προωθούν την οικονομική σταθερότητα βοηθώντας στον έλεγχο του ελλείμματος του προϋπολογισμού και στηρίζοντας την αξία του ρουβλιού. Το πετρέλαιο διατηρεί πλεονασματικό το εμπορικό ισοζύγιο της Ρωσίας- δηλαδή πουλά περισσότερα από ό,τι αγοράζει από τον υπόλοιπο κόσμο και έχει χρήματα για να πληρώσει για εισαγωγές. Ως αποτέλεσμα, «η Ρωσία δεν αντιμετωπίζει σημαντικούς περιορισμούς στον προϋπολογισμό της ή τις πολεμικές της δαπάνες» λένε ειδικοί της σχολής του Κιέβου στην τελευταία τους εκτίμηση για τη ρωσική οικονομία.
Πηγή: Associated Press