Είναι ο ποταμός που στα αλβανικά ονομάζεται Vjosa, αλλά όλοι γνωρίζουμε με την επίσημη ελληνική ονομασία του, που είναι Αώος.
Η κυβέρνηση της Αλβανίας χαρακτήρισε επίσημα τον ποταμό που διασχίζει τη γειτονική χώρα από το νότο προς τον βορρά ως «εθνικό πάρκο».
Οι περιβαλλοντολόγοι και οι επιστήμονες αποκάλεσαν τον Αώο (Vjosa) ως τον τελευταίο «άγριο» ποταμό στην Ευρώπη, καθώς ρέει αδιάκοπα για 270 χιλιόμετρα (170 μίλια) από την Ελλάδα μέσω της νότιας Αλβανίας μέχρι την Αδριατική Θάλασσα, χωρίς φράγματα ή σταθμούς παραγωγής ενέργειας να διακόπτουν την φυσική ροή των υδάτων.
Επιστήμονες λένε ότι ο ποταμός φιλοξενεί περίπου 1.000 είδη χλωρίδας και πανίδας, συμπεριλαμβανομένου του άκρως απειλούμενου ευρωπαϊκού χελιού και απειλούμενων ενδημικών ειδών φυτών. Η κήρυξη του Αώου και των παραποτάμων του σε εθνικό πάρκο θα αποτρέψει τα οικοδομικά έργα.
Ο Αώος αποτελεί ένα από τα πιο καθαρά ποτάμια της Ευρώπης που πηγάζει και κινείται σε μια από τις πιο παρθένες περιοχές της χώρας μας, στα βόρεια της Ηπείρου. Στην ελληνική μυθολογία το όνομα Αώος αποτελούσε επίθετο του Άδωνη, ενώ ιστορικά έχει αναφερθεί και ως Αίας, Άνιος και Αύος. Το συνολικό του μήκος φτάνει τα 272 χλμ. από τα οποία τα 68 κυλάνε στην Ελλάδα. Το ποτάμι στη συνέχεια κατευθύνεται προς τα βορειοδυτικά, εισέρχεται, νοτιοδυτικά της Κόνιτσας, στην Αλβανία, όπου αναφέρεται με το όνομα Vjosë και εκβάλλει στην Αδριατική στο μέσο περίπου της γειτονικής χώρας. Ο Αώος πηγάζει από τη Βόρεια Πίνδο σε υψόμετρο 1.340 μέτρων, όπου έχει δημιουργηθεί η τεχνητή λίμνη του Αώου και εμπλουτίζεται με νερά από πολλούς παραπόταμους με σημαντικότερους τον Βοϊδομάτη και τον Σαραντάπορο. Ο ποταμός διέρχεται ανάμεσα στους ορεινούς όγκους της Τύμφης και του Σμόλικα και στο σημείο που περνάει δίπλα από την Τραπεζίτσα σχηματίζει ένα εντυπωσιακό, πυκνοδασωμένο και σχεδόν απρόσιτο, φαράγγι που φτάνει τα 8 χλμ. σε μήκος. Ο Αώος «τρέχει» ανάμεσα σε δύο Εθνικά Πάρκα, του Βίκου-Αώου και της Βάλιας Κάλντα, συμβάλλοντας με την καθαρότητα, τον όγκο και την δύναμη των νερών του στην διαμόρφωση και διατήρηση του άγριου τοπίου και της πλούσιας φύσης της περιοχής. Δυστυχώς, διάφοροι πολιτικοί και πρόθυμοι «περιβαλλοντολόγοι» αντιλαμβάνονται την άγρια φύση της χώρας μας ως κτήμα τους, φτάνοντας στο απίστευτο σημείο να μελετούν την εκτροπή του ποταμού, με τη δημιουργία φαραωνικών έργων και στερώντας από τα οικοσυστήματα, τα ζώα, τα φυτά, τους κατοίκους της περιοχής και όλους μας, μία από τις πιο παρθένες περιοχές της χώρας.
Ο Πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα δήλωσε ότι θα υπάρξει ένας αρχικός προϋπολογισμός 80 εκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή νέων εργοστασίων, προκειμένου να σταματήσουν τα λύματα να φτάνουν στον ποταμό.
«Σήμερα προστατεύουμε για πάντα τον τελευταίο άγριο ποταμό της Ευρώπης», είπε ο Ράμα κατά τη διάρκεια της τελετής υπογραφής στο Τεπελένι, περίπου 215 χιλιόμετρα νότια από την πρωτεύουσα Τίρανα.
«Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό το πάρκο θα περιλαμβάνει 12.700 εκτάρια γης και είναι ένα γιγάντιο πάρκο που διασχίζει ολόκληρο το σώμα της χώρας», πανηγύρισε...
Η Αλβανία παράγει σχεδόν όλη την ηλεκτρική της ενέργεια από υδροηλεκτρικές μονάδες και σχεδίαζε να κατασκευάσει 30 υδροηλεκτρικούς σταθμούς κατά μήκος του ποταμού για να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας.
«Αυτή είναι μια ιστορική στιγμή για τον Vjosa (Αώος)... Ο Vjosa επιτέλους θα ρέει ελεύθερα για πάντα», έγραψε στην ιστοσελίδα της στο Facebook η EcoAlbania, μία ΜΚΟ που θεωρήθηκε πρωτοπόρος 10ετή μάχη για τη διάσωση του ποταμού.