Μόλις παρέλθει η υγειονομική κρίση το μόνο σίγουρο είναι ότι η ζωή είτε έτσι είτε αλλιώς θα συνεχιστεί. Αυτοί που εκτιμούν ή κατά βάθος επιθυμούν κοσμογονικές αλλαγές θα διαψευστούν.
Οι εκ βάθρων κοινωνικές αλλαγές δεν συντελούνται απότομα από τη μία στιγμή στην άλλη. Η διαδικασία της ριζικής αλλαγής είναι μια συνεχής, αδιάλειπτη ιστορική διεργασία και δεν επέρχεται με τη μέθοδο απτών, διακριτών οροσήμων, με το πάτημα, δηλαδή, ενός διακόπτη.
Μετά την υγειονομική κρίση θα βιώσουμε μια οικονομική ύφεση διαφορετική σε έκταση, διάρκεια και ένταση από κοινωνία σε κοινωνία, η οποία σίγουρα θα επηρεάσει την καθημερινότητα μας - άλλους σε μικρότερο, άλλους σε μεγαλύτερο βαθμό - χωρίς όμως αυτή η ύφεση από μόνη της να έχει αυτή τη δυναμική στις ζωές των ανθρώπων ώστε να συντελεστεί μια δομική αλλαγή των κοινωνιών.
Το μόνο που μπορεί να συμβεί την περίοδο της οικονομικής κρίσης που θα ακολουθήσει της υγειονομικής είναι να ενσκήψουν τα κατώτερα ένστικτα του ανθρώπου που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το βασικό ένστικτο της αυτοσυντήρησης.
Μόλις ξεπεραστεί και η οικονομική κρίση η ζωή θα συνεχιστεί με μεγαλύτερη κανονικότητα με την έννοια της οικειότητας και το μόνο που ίσως θα έχει αφήσει πίσω της αυτή η υγειονομική και οικονομική κρίση θα είναι ακόμη ένα λιθαράκι στη συσσωρευμένη ανθρώπινη ιστορική εμπειρία.
Οι εκτιμήσεις για κοσμογονικές αλλαγές ίσως να συνδέονται με την ασυνείδητη ανάγκη των ανθρώπων να αισθάνονται ότι μετέχουν, είναι μέρος, δηλαδή, σε κάτι ιστορικά μεγάλο που είναι ικανό να αλλάξει τον κόσμο. Εν μέρει δικαιολογείται, αφού έχουμε την εγγενή τάση να κρίνουμε τη μεγάλη ανθρώπινη ιστορία με βάση τις αλλαγές που επέρχονται στη προσωπική μας ζωή, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε την ασημαντότητα της η οποία προϋποθέτει έναν μηχανισμό αποστασιοποίησης.
Ο κύριος λόγος που οι αλλαγές, με την έννοια της προόδου, δεν συντελούνται απότομα και ευδιάκριτα είναι ότι κάποια βασικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης παραμένουν αναλλοίωτα. Κάθε φορά απλά, ανάλογα με το ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο αναφοράς αλλάζουν οι τρόποι και τα μέσα εκδήλωσης αυτών των χαρακτηριστικών. Τα χαρακτηριστικά όμως αυτά καθαυτά παραμένουν ίδια.
Για αυτό και η ανθρώπινη πρόοδος είναι μια σύνθετη και μακροχρόνια διαδικασία με πολλές διακυμάνσεις η οποία συντελείται ελικοειδώς και όχι ευθύγραμμα και απρόσκοπτα.
Όπως και να έχει εδώ θα είμαστε και ό,τι είναι να γίνει θα γίνει.