Ο μακροβιότερος πόλεμος της Αμερικής, η σύγκρουση στο Αφγανιστάν που ξεκίνησε μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και κράτησε δύο δεκαετίες, είχε ως αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες νεκρούς ανθρώπους και αποτέλεσε πονοκέφαλο για τέσσερις προέδρους των ΗΠΑ. Τελικά, αποδείχθηκε χαμένος, παρά το συγκλονιστικό κόστος σε αίμα και χρήμα.
Το τελευταίο κεφάλαιο, με την απόφαση του Τζο Μπάιντεν να αποσύρει όλα τα αμερικανικά στρατεύματα από το Αφγανιστάν μέχρι την 20ή επέτειο των τρομοκρατικών επιθέσεων, προκάλεσε την εκτίμηση ενός απολογισμού για τις χαμένες ζωές και τις κολοσσιαίες δαπάνες που έγιναν στο πλαίσιο αυτού του πολέμου.
Το κόστος σε ζωές
Οι Αφγανοί έχουν πληρώσει το υψηλότερο τίμημα. Από το 2001, τουλάχιστον 47.245 άμαχοι έχουν σκοτωθεί στον πόλεμο έως τα μέσα Απριλίου, σύμφωνα με το πρότζεκτ Costs of War του Πανεπιστήμιο Μπράουν, το οποίο καταγράφει τα κρυφά έξοδα των πολέμων μετά τα γεγονότα που είναι γνωστά ως «9/11».
Οι επιθέσεις με όπλα και βόμβες σε βάρος πολιτών αυξήθηκαν σε ύψη άνευ προηγουμένου μετά τις ενδο-αφγανικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν στο Κατάρ το περασμένο φθινόπωρο, σύμφωνα με τους παρατηρητές του ΟΗΕ που λένε ότι η σύγκρουση στοίχισε τη ζωή συνολικά σε 72 δημοσιογράφους και 444 εργαζόμενους σε προγράμματα βοήθειας.
Η αφγανική κυβέρνηση κρατά μυστικό τον ακριβή αριθμό για να μην υπονομεύσει το ηθικό των στρατιωτών της, αλλά εκτιμάται ότι στον πόλεμο σκοτώθηκαν 66.000 - 69.000 Αφγανοί στρατιώτες.
Ο πόλεμος ανάγκασε 2,7 εκατομμύρια Αφγανούς να φύγουν στο εξωτερικό, κυρίως στο Ιράν, το Πακιστάν και την Ευρώπη, ανέφερε ο ΟΗΕ. Αλλα 4 εκατομμύρια εκτοπίστηκαν εντός της χώρας, η οποία έχει συνολικό πληθυσμό 36 εκατομμύρια.
Εν τω μεταξύ, 2.442 αμερικανικοί στρατιώτες σκοτώθηκαν και 20.666 τραυματίστηκαν στον πόλεμο από το 2001, σύμφωνα με το υπουργείο Αμυνας. Εκτιμάται ότι έχουν σκοτωθεί περισσότεροι από 3.800 εργολάβοι ιδιωτικής ασφάλειας των ΗΠΑ. Το Πεντάγωνο δεν καταγράφει τους θανάτους τους.
Η σύγκρουση κόστισε επίσης τις ζωές 1.144 ατόμων από τον 40έθνη συνασπισμό του ΝΑΤΟ.
Τα εναπομείναντα 7.000 συμμαχικά στρατεύματα θα αποσυρθούν επίσης έως τις 11 Σεπτεμβρίου, ακολουθώντας την προθεσμία που έδωσε ο Μπάιντεν.
Το κόστος σε χρήμα
Οι ΗΠΑ υπολογίζεται ότι έχουν ξοδέψει το ασύλληπτο ποσό των 2,26 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για έναν πόλεμο που δεν κέρδισαν.
Η τελευταία έκθεση του Υπουργείου Αμυνας για το 2020 ανέφερε ότι το κόστος ανήλθε σε 815,7 δισεκατομμύρια δολάρια τα τελευταία χρόνια. Αυτό ποσό αναφέρεται στα λειτουργικά έξοδα του αμερικανικού στρατού στο Αφγανιστάν, από καύσιμα και τρόφιμα μέχρι όπλα και πυρομαχικά, και από θωρακισμένα οχήματα έως αεροπλανοφόρα και αεροπορικές επιθέσεις.
Παρόλο που η Αμερική εισέβαλε στη χώρα για να αντεπιτεθεί στη Αλ Κάιντα και να καταστρέψει τους Ταλιμπάν, οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ στράφηκαν σύντομα σε μια πιο ανοιχτή αποστολή: την οικοδόμηση του έθνους σε μαζική κλίμακα.
Η Ουάσιγκτον έχει διαθέσει πάνω από 143 δισεκατομμύρια δολάρια σε αυτόν τον στόχο από το 2002, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Ειδικού Επιθεωρητή για την Ανασυγκρότηση στο Αφγανιστάν (SIGAR).
Από αυτά, 88 δισεκατομμύρια δολάρια διατέθηκαν για εκπαίδευση, εξοπλισμό και χρηματοδότηση αφγανικών στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων. Αλλα 36 δισεκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν για έργα ανασυγκρότησης και υποδομές, όπως φράγματα και αυτοκινητόδρομοι, ανέφερε η έκθεση SIGAR. Επιπλέον 4,1 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν διατεθεί σε ανθρωπιστική βοήθεια για πρόσφυγες και καταστροφές. Η εκστρατεία για να αποτρέψει τους Αφγανούς από την πώληση ηρωίνης σε όλο τον κόσμο κόστισε πάνω από 9 δισεκατομμύρια δολάρια.
Σε αντίθεση με άλλες συγκρούσεις στην αμερικανική ιστορία, οι ΗΠΑ δανείστηκαν σε μεγάλο βαθμό για να χρηματοδοτήσουν τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και πλήρωσαν περίπου 530 δισεκατομμύρια δολάρια σε τόκους. Εχουν επίσης πληρώσει 296 δισεκατομμύρια δολάρια σε ιατρική και άλλη φροντίδα για βετεράνους, σύμφωνα με το Costs of War. Θα συνεχίσει να πληρώνει και τα δύο αυτά έξοδα για τα επόμενα χρόνια.
Ακολουθώντας τα χρήματα
Πολλά από τα δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν σε τεράστια έργα υποδομής σπαταλήθηκαν άσκοπα, αποκάλυψε ο γενικός επιθεωρητής των ΗΠΑ. Τα κανάλια, τα φράγματα και οι αυτοκινητόδρομοι έμειναν να ρημάζουν, καθώς το Αφγανιστάν απέτυχε να απορροφήσει την «πλημμύρα» της οικονομικής βοήθειας που δέχθηκε. Τα νεόκτιστα νοσοκομεία και τα σχολεία έμειναν άδεια. Χωρίς σωστή επίβλεψη, τα χρήματα των ΗΠΑ έφεραν διαφθορά που υπονόμευαν την κυβερνητική νομιμότητα.
Παρά την δαπανηρή εκστρατεία για την καταπολέμηση των ναρκωτικών, οι εξαγωγές οπίου έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ. Παρά τα δισεκατομμύρια όπλα και την εκπαίδευση στις αφγανικές δυνάμεις ασφαλείας, οι Ταλιμπάν αύξησαν το ποσό της επικράτειας που ελέγχουν. Παρά τις τεράστιες δαπάνες για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ευημερία, η ανεργία κυμαίνεται γύρω στο 25%. Το ποσοστό φτώχειας εκτινάχθηκε με την πάροδο των ετών, φτάνοντας το 47% το 2020, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, σε σύγκριση με το 36% το 2007.
Το κόστος αποχώρησης
Αν και λίγοι θέλουν να παραταθεί ο πόλεμος για πάντα, πολλοί φοβούνται ότι το τέλος του μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τα μέτρια κέρδη του Αφγανιστάν στην υγεία, την εκπαίδευση και τα δικαιώματα των γυναικών, τα οποία έγιναν τα πρώτα χρόνια καθώς οι ΗΠΑ επέκτειναν την οικονομία και ανέτρεψαν τους Ταλιμπάν, οι οποίοι είχαν επιβάλει σκληρούς περιορισμούς στις γυναίκες.
Από το 2001, το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί σε 64 χρόνια από 56, λέει η Παγκόσμια Τράπεζα. Η μητρική θνησιμότητα έχει μειωθεί κατά 50% τουλάχιστον. Οι ευκαιρίες για εκπαίδευση έχουν αυξηθεί, με το ποσοστό αλφαβητισμού να αυξάνεται κατά 8% (σε περίπου 43% συνολικά). Η ζωή στις πόλεις έχει βελτιωθεί, με το 89% των κατοίκων να έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, σε σύγκριση με το 16% πριν από τον πόλεμο.
Οι γάμοι παιδιών μειώθηκαν κατά 17%, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ. Η εγγραφή κοριτσιών στο δημοτικό σχολείο έχει σχεδόν διπλασιαστεί και περισσότερες γυναίκες έχουν εισέλθει στο κολέγιο και έχουν υπηρετήσει στο Κοινοβούλιο. Αυτοί οι αριθμοί εξακολουθούν να είναι φτωχοί, βέβαια, σε σύγκριση με τα παγκόσμια πρότυπα.
Αλλά ευρύτερα, η αποτυχία των φιλοδοξιών της Αμερικής να οικοδομήσει ένα σταθερό, δημοκρατικό Αφγανιστάν άφησε τη χώρα να βυθιστεί στην αβεβαιότητα καθώς οι αμερικανικές δυνάμεις φεύγουν. Η ιστορία του έθνους «δείχνει» εμφύλιο πόλεμο που ακολουθεί πάντα μετά από ξένες εισβολές και αποχωρήσεις.
«Για το καλύτερο ή το χειρότερο, οι ΗΠΑ έχουν μια σοβαρή σταθεροποιητική παρουσία αυτή τη στιγμή, και μόλις φύγουν θα υπάρξει κενό ισχύος», εξηγεί ο Μάικλ Κάλεν, ειδικός για την οικονομία του Αφγανιστάν στο London School of Economics.