Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες μέχρι τα τέλη του Μαρτίου είχαν προβεί σε αυστηρά lockdowns, με κλείσιμο σχολείων και επιχειρήσεων, περιορισμούς σε ταξίδια και πολίτες που κλείστηκαν στα σπίτια τους, ωστόσο η Σουηδία- με 3.646 νεκρούς και 29.207 κρούσματα ως την Παρασκευή, σε πληθυσμό 10,2 εκατομμυ- επέλεξε να λάβει πολύ πιο χαλαρά μέτρα, παραμένοντας «ανοιχτή». Η στάση της αυτή έχει επιδοκιμαστεί από κάποιους, που τη βλέπουν ως πιθανό μοντέλο για την επαναλειτουργία, ωστόσο η χώρα, αν και δεν έχει δει καταστάσεις όπως στην Ιταλία, την Ισπανία και τη Βρετανία, έχει δει επίσης πολύ μεγάλη αύξηση θανάτων, όπως δείχνουν τα δεδομένα.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα των New York Times, στη Στοκχόλμη, όπου ο ιός εξαπλώθηκε σε κοινότητες μεταναστών, ο αριθμός των νεκρών τον προηγούμενο μήνα ήταν διπλάσιος του κανονικού. Η αύξηση αυτή ξεπερνά κατά πολύ την αύξηση των θανάτων σε αμερικανικές πόλεις όπως η Βοστώνη και το Σικάγο, και πλησιάζει την αύξηση που παρατηρείται στο Παρίσι. Ανά τη Σουηδία περίπου 30% περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν κατά την επιδημία από ό,τι είναι συνηθισμένο αυτή την περίοδο του χρόνου- μια αύξηση αντίστοιχη αυτής των ΗΠΑ και πολύ μεγαλύτερη αυτών που παρατηρήθηκαν στις γειτονικές χώρες. Αν και η Σουηδία είναι η μεγαλύτερη χώρα στη Σκανδιναβία, όλες έχουν ισχυρά εθνικά συστήματα υγείας και χαμηλά επίπεδα υγειονομικής ανισότητας στον πληθυσμό.
«Δεν είναι πολύ κολακευτική σύγκριση για τη Σουηδία, που έχει τόσο καλό σύστημα δημόσιας υγείας» είπε ο Άντριου Νόιμερ, ειδικός σε δημογραφικά θέματα στο University of California at Irvine. «Δεν υπάρχει λόγος η Σουηδία να τα πάει χειρότερα από τη Νορβηγία, τη Δανία και τη Φινλανδία».
Βεβαίως δεν υπάρχουν χώρες που να είναι απολύτως όμοιες, οπότε οι συγκρίσεις είναι αναξιόπιστες: Επίσης, πέρα από τις κυβερνητικές επιλογές, ρόλο παίζουν και η τύχη, οι τάσεις στα ταξίδια και οι προσωπικές ενέργειες.
Οι σουηδικές αρχές επέλεξαν να μην εφαρμόσουν αυστηρό lockdown σε εθνικό επίπεδο, ελπίζοντας πως οι πολίτες θα έκαναν αυτά που έπρεπε για να είναι ασφαλείς. Σχολεία, εστιατόρια, γυμναστήρια και μπαρ έμειναν ανοιχτά, με επιβολή κανόνων κοινωνικής αποστασιοποίησης, ενώ οι συναθροίσεις περιορίστηκαν στα 50 άτομα. Δύο μήνες μετά, τα πράγματα δεν φαίνονται να είναι στο χειρότερο σενάριο που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς: Οι θάνατοι από Covid-19 έχουν χτυπήσει δυσανάλογα τους ηλικιωμένους και αυτούς που βρίσκονται σε γηροκομεία, όπως στις περισσότερες χώρες, μα τα νοσοκομεία δεν έχουν υπερφορτωθεί. Όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, θα περάσουν μήνες, ίσως και χρόνια πριν να γίνει γνωστή η πλήρης έκταση της θνησιμότητας.
«Είναι ξεκάθαρο πως η θνησιμότητα στη Στοκχόλμη είναι πολύ υψηλότερη από ό,τι θα περιμέναμε ένα κανονικό έτος» είπε ο Μάρτιν Κολκ, ειδικός σε δημογραφικά θέματα του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης. «Αλλά θα πρέπει να περιμένουμε κα να δούμε τι θα συμβεί. Είναι πολύ μεγάλη διαφορά αν συνεχίσουμε να βλέπουμε υψηλή θνησιμότητα για έξι ακόμα μήνες, ή αν θα επιστρέψει στο κανονικό σε κάποιες εβδομάδες».
Οι NY Times μέτρησαν την επίδραση της πανδημίας στη Σουηδία συγκρίνοντας τον συνολικό αριθμό ανθρώπων που πέθαναν τους τελευταίους μήνες σε σχέση με τον μέσο όρο των τελευταίων ετών. Το σύνολο περιλαμβάνει θανάτους από Covid-19, καθώς και από άλλα αίτια. Αν και δεν υπάρχει κάποιο τέλειο κριτήριο, η αύξηση των θανάτων (+27%) παρέχει την πληρέστερη εικόνα του απολογισμού της πανδημίας, σύμφωνα με τους ειδικούς σε δημογραφικά θέματα.
Οι σουηδικές αρχές υπεραμύνονται της στρατηγικής τους, ωστόσο παραδέχονται πως η χώρα απέτυχε να προστατέψει τους ηλικιωμένους της. Ο στόχος είναι ο περιορισμός της εξάπλωσης χωρίς να κλείσουν όλα, υποστηρίζουν. «Όταν μπεις σε lockdown, είναι δύσκολο να βγει» είπε ο κρατικός επιδημιολόγος της Σουηδίας, Άντερς Τέγκνελ. «Πώς ανοίγεις ξανά; Πότε;».
Αντί για την επιβολή αυστηρών lockdowns, αξιωματούχοι δημόσιας υγείας είπαν πως μπορούν να βασίζονται στους Σουηδούς για να βγαίνουν λιγότερο και να ακολουθούν κανόνες υγιεινής. Αυτό σε μεγάλο βαθμό αποδείχτηκε πως ίσχυε, καθώς οι Σουηδοί επισκέπτονταν εστιατόρια, καταστήματα λιανικής και άλλους χώρους ψυχαγωγίας σχεδόν όσο και οι κάτοικοι γειτονικών χωρών, σύμφωνα με στοιχεία κινητικότητας της Google. Αλλά είναι πάρα πολύ πιθανό η σουηδική προσέγγιση να μη λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο αλλού.
Η Σουηδία έχει μικρή πυκνότητα πληθυσμού και μεγάλο ποσοστό νοικοκυριών με ένα άτομο- κάτι που ισχύει και στις γειτονικές σκανδιναβικές χώρες- και αυτό την διαχωρίζει από τις άλλες χώρες της δυτικής Ευρώπης. Στην Ιταλία, ο ιός ήταν φονικός σε νοικοκυριά όπου ζούσαν άτομα από διαφορετικές γενιές, καθώς εξαπλωνόταν εύκολα από νέους σε γηραιότερους συγγενείς. Επίσης, αν και η Σουηδία δεν έχει ιδιαίτερα νεαρό πληθυσμό συγκριτικά με τις άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες, έχει υψηλό προσδόκιμο ζωής και χαμηλά επίπεδα χρονίων παθήσεων, όπως ο διαβήτης και η παχυσαρκία, που κάνουν τον ιό φονικότερο. Επίσης, ακόμα και χωρίς πλήρες lockdown, η οικονομία της έχει πληγεί: Προκαρακτικά στοιχεία δείχνουν πως έχει υποστεί οικονομικές συνέπειες παρόμοιες με αυτές των γειτόνων της, με την κεντρική τράπεζα να αναμένει συρρίκνωση ΑΕΠ 7%-10% φέτος, μια πτώση αντίστοιχη αυτής της υπόλοιπης Ευρώπης.
«Η Σουηδία θα κριθεί στη γραμμή του τερματισμού» είπε ο Νόιμερ. «Μα είναι ένα ρίσκο με πολύ υψηλό τίμημα, και οι συνέπειες είναι οι ζωές των ανθρώπων».