Αέρας αισιοδοξίας πλημμυρίζει το Μουσείο της Ακρόπολης.
Ετσι ξεκινά σημερινό δημοσίευμα του Observer, της κυριακάτικης έκδοσης του Guardian.
Και συνεχίζει το άρθρο που υπογράφει η απεσταλμένη του Guardian στην Ελλάδα, Helena Smith: Σε μια εβδομάδα κατά τη διάρκεια της οποίας η διαμάχη για τις αρχαιότητες του 5ου αιώνα π.Χ. έχει ξεσπάσει με ανανεωμένο σθένος, η οριοθέτηση της επιτυχίας έχει μετακινηθεί με απροσδόκητους τρόπους. Γι′ αυτό ο Νίκος Σταμπολίδης, κλασικός αρχαιολόγος στο επάγγελμα, και διευθυντής του Μουσείου τα τελευταία δύο χρόνια, είναι σε ενθουσιώδη διάθεση. «Ήταν μια υπέροχη εβδομάδα», είπε στον Observer. «Νομίζω ότι είναι δίκαιο να πούμε ότι τα γεγονότα μας πάνε μπροστά και είναι υπέρ μας. Εχω ελπίδες κι είμαι αισιόδοξος».
Τους τελευταίους 24 μήνες, η προσπάθεια της Ελλάδας να επανενώσει τους θησαυρούς – που αγόρασε το Βρετανικό Μουσείο το 1816 από έναν χρεοκοπημένο Λόρδο Έλγιν, ο οποίος τους απέκτησε υπό συνθήκες που θεωρήθηκαν στην καλύτερη περίπτωση αμφιλεγόμενες – είχε ήδη εξελιχθεί με τρόπους που ούτε ο Σταμπολίδης θα μπορούσε να τολμήσει να φανταστεί.
Πρώτα ήρθε η επιστροφή από την Ιταλία του «θραύσματος Fagan», εναρκτήριος επαναπατρισμός από το ένα κράτος στο άλλο τμήματος της μνημειακής ζωφόρου που κάποτε κοσμούσε τον Παρθενώνα, τον κυρίαρχο ναό της Ακρόπολης, που χτίστηκε προς τιμήν της θεάς του πολέμου, Αθηνάς. Στη συνέχεια ήρθε το «δώρο» τριών ακόμη κομματιών από το Βατικανό: πρωτοποριακές χειρονομίες στην εκστρατεία για την αποκατάσταση των θησαυρών στο μέρος όπου σμιλεύτηκαν. «Αλλά ήταν και κάτι άλλο», είπε ο Νίκος Σταμπολίδης ενώ τα γύψινα εκμαγεία με θέα τον Παρθενώνα στέκονται στη θέση των «εξόριστων» μαρμάρων στο Λονδίνο. «Αυτή η μεγάλη αλλαγή στο (συλλογικό) συναίσθημα στη Βρετανία που δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη».
Στην Αθήνα, η κατακραυγή που ακολούθησε την απότομη ακύρωση των συνομιλιών του Βρετανού πρωθυπουργού Ρίσι Σουνάκ με τον Έλληνα ομόλογό του Κυριάκο Μητσοτάκη – και την κατηγορία ότι προσπαθεί να «τραβήξει την προσοχή» με όχημα τις αρχαιότητες – θεωρείται ως μάννα εξ ουρανού. Για τους Έλληνες αξιωματούχους, η διπλωματική «γκάφα» του Σούνακ όχι μόνο απέτυχε αλλά ήταν ένα άνευ προηγουμένου ευεργέτημα για μια εκστρατεία που, εν μία νυκτί, έλαβε περισσότερη παγκόσμια δημοσιότητα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή.
Ακόμη και οι Βρετανοί που δεν είχαν αφυπνισθεί, όπως επισημαίνουν οι αξιωματούχοι, άλλαξαν γραμμή. Ο ντόμπρος τηλεοπτικός παρουσιαστής Πιρς Μόργκαν, ο οποίος υποστήριζε εδώ και καιρό τη παραμονή των Γλυπτών, (στην Μεγάλη Βρετανία) κατέληξε την περασμένη εβδομάδα στο συμπέρασμα ότι είχε έρθει η ώρα «αυτή η σπουδαία τέχνη [να] επανενωθεί όπως πρέπει στο φυσικό της περιβάλλον». Το επιχείρημα του Μητσοτάκη, που προβλήθηκε σε συνέντευξη στο BBC δύο ημέρες πριν την προγραμματισμένη συνάντησή του με τον Σούνακ, ότι το να διατηρηθούν οι αρχαιότητες διχασμένες ισοδυναμούσε με κοπή «της Μόνα Λίζα στη μέση» ήταν «πειστικό», σημείωσε ο Μόργκαν.
Αλλά πιο εναργώς ήταν η απόφαση του βασιλιά Καρόλου να φορέσει μια γραβάτα και ένα μαντήλι στο στήθος στολισμένο με την ελληνική σημαία καθώς εκφωνούσε την εναρκτήρια ομιλία του στη διάσκεψη κορυφής του Cop28 για το κλίμα την Παρασκευή που έσβησε κάθε αμφιβολία ότι η διαμάχη είχε ωφελήσει την Αθήνα.
Σε μια εποχή που τα τοπία μεταβάλλονται δραματικά στην πολιτιστική διπλωματία, όταν οι διεκδικήσεις αποκατάστασης αμφισβητούμενων αντικειμένων τέχνης ικανοποιούνταν παγκοσμίως, ήταν δύσκολο να μην θεωρηθεί ότι η ενδυματολογική επιλογή του μονάρχη έστελνε ένα «σαφές μήνυμα». Στο τελευταίο του επίσημο ταξίδι στη χώρα από τη γέννηση του πατέρα του, ο Κάρολος είχε ομολογήσει ότι είχε «βαθιά σχέση» με ό,τι ελληνικό και, μάλιστα, αστειεύτηκε για το «ελληνικό του αίμα».
«Κανένα χρηματικό ποσό που θα μπορούσε να ρίξει η ελληνική κυβέρνηση στην εκστρατεία δεν θα είχε βοηθήσει τόσο πολύ», δήλωσε η Ειρήνη Σταματούδη, καθηγήτρια Νομικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 – όταν η πρώην υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη ζήτησε για πρώτη φορά (τα Παρθενώνεια Μάρμαρα) να επιστρέψουν στην πατρίδα τους – δεν ήταν τόσο «ζωντανή» η προσπάθεια για τον επαναπατρισμό των Μαρμάρων.
«Στην αρχή ήταν δύσκολο να καταλάβω γιατί ο ηγέτης μιας χώρας με τέτοια παράδοση συζητήσεων απέφευγε τη συζήτηση [με τον Μητσοτάκη]», είπε, προσθέτοντας ότι στα 30 χρόνια παροχής συμβουλών στην Αθήνα δεν είχε δει ποτέ τέτοιο ενδιαφέρον για ζήτημα τόσο αναπόσπαστο με την ελληνική ταυτότητα. «Αλλά στη συνέχεια έγινε πολύ σαφές ότι αυτό που είχε συμβεί είχε βάλει τη συζήτηση στον χάρτη. Το αίτημα για τα Mάρμαρα είναι η παλαιότερη αξίωση αποκατάστασης στον κόσμο. Σε μια εποχή που τόσοι πολλοί στο Ηνωμένο Βασίλειο το υποστηρίζουν, τώρα οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να ρωτούν ”γιατί;”»
Η Ελλάδα ήταν πολύ ξεκάθαρη, πρόσθεσε. Δεν ήθελε τίποτα περισσότερο από κομμάτια που κάποτε είχαν διακοσμήσει το αριστούργημα του Περικλή που είναι ο Παρθενώνας. «Δεν θέλουμε καν την Καρυάτιδα πίσω γιατί αυτή κοσμούσε το Ερέχθειο [ναό]», είπε για το άγαλμα της Παρθένας που αφαιρέθηκε επίσης από τον Έλγιν και εκτέθηκε στο Βρετανικό Μουσείο.
Τα Μάρμαρα (και η επιστροφή τους) ήταν πρωταρχικής σημασίας γιατί ο Παρθενώνας είναι ένα μνημείο με συμβολική σημασία. Το 1837, επτά χρόνια αφότου η Ελλάδα κέρδισε την Ανεξαρτησία της - σχεδόν τρεις δεκαετίες αφότου ο Σκωτσέζος διπλωμάτης διέλυσε τις αρχαιότητες όταν το, χωρίς Κυβέρνηση, έθνος βρισκόταν υπό Οθωμανική κυριαρχία - η Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία πραγματοποίησε την πρώτη της συνάντηση ανάμεσα στα ερείπια του ναού λόγω της σημασίας του.
Οι αγγλοελληνικές εντάσεις θα ηρεμήσουν με τον καιρό. Ο Μητσοτάκης λέει ότι θέλει να αφήσει πίσω του την αδικία του Σούνακ και στη θέση του Τζορτζ Όσμπορν (προέδρου του Βρετανικού Μουσείου), φαίνεται να έχει βρει έναν σύμμαχο. Την Πέμπτη, καθώς η διαμάχη συνεχιζόταν, o τελευταίος αποκάλυψε ότι, αν μη τι άλλο, το περιστατικό είχε δώσει την απαραίτητη σαφήνεια για να συνεχιστούν οι «μυστικές» συνομιλίες με την ελληνική κυβέρνηση για μια συμφωνία δανείου που θα έβλεπε κάθε είδους θησαυρούς να αποστέλλονται στο Λονδίνο σε αντάλλαγμα για τα Μάρμαρα που επιστρέφουν «σπίτι» τους. «Γνωρίζουμε προφανώς ότι δεν πρόκειται να λάβουμε ιδιαίτερη υποστήριξη από την κυβέρνηση των Συντηρητικών», είπε, αναφερόμενος στον Σούνακ με λεπτή περιφρόνηση στο podcast του Political Currency.
Λίγοι στην Αθήνα θα είχαν προβλέψει ότι ένας θεσμός θα μπορούσε να γίνει αιτία αισιοδοξίας στο παρελθόν. Αλλά στο Μουσείο της Ακρόπολης την περασμένη εβδομάδα, ήταν ο Όσμπορν και το Βρετανικό Μουσείο, που δημιούργησαν ελπίδες για επίλυση της πολιτιστικής διαμάχης – σε έναν ορίζοντα που έχει γίνει σχεδόν ορατός.
ΠΗΓΗ: The Observer