Ευαίσθητος οραματιστής, πειθαρχημένος, εμπνευσμένος κι ευφάνταστος. Ο πολυβραβευμένος Άγγλος αρχιμουσικός Ουίλιαμ Μπάουτον, μουσικός διευθυντής της Yale Symphony Orchestra I Συμφωνικής Ορχήστρας του Γέιλ από τις 13 έως τις 20 Μαρτίου, διευθύνει ένα πρόγραμμα που τα έχει όλα: κινηματογραφική αίγλη, σύγχρονη δημιουργία και συμφωνική ένταση. Λίγο πριν την αναχώρηση για την ελληνική περιοδεία - σε Θεσσαλονίκη, Γιαννιτσά, Βόλο, Αθήνα- , κι εν μέσω εντατικών προβών, μιλά για τα πρώτα του βήματα στη μουσική, τους μαέστρους-τυράννους, αλλά και τη σημασία της ερμηνείας σύγχρονων δημιουργιών.
Πώς ξεκίνησε το ταξίδι σας στη μουσική;
Από πολύ νωρίς. Ο παππούς μου ήταν συνθέτης, η μητέρα μου ήταν τραγουδίστρια, ο πατέρας μου επαγγελματίας βιολίστας και η θεία μου έπαιζε επαγγελματικά όμποε. Οπότε η μουσική υπήρχε στην οικογένειά μου από πολύ νωρίς. Νομίζω ότι το ταξίδι μου ξεκίνησε όταν ο πατέρας μου με πήγε σε πρόβες της ορχήστρας και σε ηχογραφήσεις. Ήταν κάτι σαν καθήκον του όποτε με πρόσεχε να με πηγαίνει στις πρόβες. Θυμάμαι ότι γοητεύτηκα με την ορχήστρα από πολύ μικρός, αλλά στα οχτώ μου ξεκίνησα μαθήματα βιολοντσέλου. Στα δέκα ξεκίνησα πιάνο και στα δώδεκα κιθάρα. Υπήρχαν δύο χρόνια μεταξύ του κάθε οργάνου και θυμάμαι να προσπαθώ να ισορροπήσω το χρόνο μελέτης και για τα τρία όργανα.
Σπουδάσατε στη σχολή Guildhall και στην Ακαδημία της Πράγας. Πώς διαμόρφωσαν αυτές οι εμπειρίες τη δική σας φιλοσοφία για τη μουσική διεύθυνση;
Σπούδασα στη Βοστώνη, το Guildhall και την Πράγα ως τσελίστας. Μετά τις σπουδές μου στο Λονδίνο έγινα επαγγελματίας τσελίστας και έπαιζα με την Royal Philharmonic, την Ορχήστρα του BBC και τη Συμφωνιέτα του Λονδίνου. Περίπου στα τριάντα μου άρχισε να με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η μουσική διεύθυνση. Αυτό το ενδιαφέρον προέκυψε από την ενόχληση του να παίζω το ίδιο ρεπερτόριο σχεδόν κάθε εβδομάδα, το οποίο αποτελούνταν από τους βασικούς κλασικούς συνθέτες. Όσο σπουδαίοι και να είναι, εγώ ήθελα να παίζω και να ασχολούμαι περισσότερο με τη σύγχρονη μουσική. Ιδιαίτερα την αγγλική μουσική. Εκείνη την περίοδο ίδρυσα την Αγγλική Ορχήστρα Εγχόρδων (English String Orchestra) και συνειδητοποίησα ότι οι μαεστρικές μου ικανότητες ήταν πολύ περιορισμένες. Έκανα κάποια μαθήματα δίπλα στον George Hurst και περίπου δύο χρόνια αργότερα σπούδασα με τον Colin Davis που ήταν τότε μουσικός διευθυντής στην Βασιλική Όπερα του Λονδίνου.
Υπάρχει κάποια έντονη ανάμνηση ή συμβουλή που θυμάστε από τις σπουδές σας δίπλα στον θρυλικό αρχιμουσικό Colin Davis;
Πάρα πολλές. Κυρίως μου έμαθε τι να αποφεύγω. Μπορούσε να γίνει ένας μικρός τύραννος με τις ορχήστρες και παραπονιόταν αν δεν υπήρχε στην ερμηνεία κάποιο μαγικό στοιχείο. Είχε δίκιο, αλλά ο τρόπος με τον οποίο προσπαθούσε να κάνει τους μουσικούς να το πετύχουν ήταν αρκετά καταπιεστικός. Οπότε νομίζω πως έμαθα περισσότερο από εκείνον πώς να δίνω ευκαιρίες στην ορχήστρα αντί να την αποθαρρύνω.
Τα μαθήματα που έκανα με τον George Hurst ήταν αυτά που με βοήθησαν περισσότερο να βελτιώσω την τεχνική μου για να μπορώ να διευθύνω πχ Στραβίνσκι και τους δύσκολους συνθέτες.
Από αυτά τα μαθήματα έχετε κρατήσει πράγματα που μεταδίδετε μέχρι και σήμερα στους φοιτητές σας;
Ως τσελίστας, δούλεψα με πολλούς μαέστρους-τυράννους. Το πρόβλημα με αυτούς τους ανθρώπους είναι ότι σε κάνουν να παγώνεις. Φοβάσαι να κάνεις το οτιδήποτε γιατί φοβάσαι μην κάνεις λάθος. Με τους πιο ευγενικούς, δημιουργικούς και υποστηρικτικούς όπως π.χ. ο Carlo Maria Giulini ή o Rudolf Kempe υπήρχε μια μεγαλύτερη αποδοχή για τους μουσικούς της ορχήστρας.
Υπάρχουν διαφορετικές προκλήσεις που προκύπτουν όταν συνεργάζεστε με τόσο διαφορετικές ορχήστρες και μουσικούς;
Οι διαφορετικές εθνικότητες και τα βασικά χαρακτηριστικά τους τείνουν να επικρατούν. Αν δεν υπάρχει χημεία στον τρόπο με τον οποίο δουλεύω εγώ και σε αυτά που περιμένουν εκείνοι από εμένα, τότε μπορεί η συνεργασία μας να γίνει πολύ δύσκολη. Με μια βρετανική ορχήστρα μπορείς να συνεργαστείς πολύ εύκολα, είναι πολύ καλοί στο να διαβάζουν μουσική. Μερικές γερμανικές ορχήστρες θέλουν να κάνουν πρόβες με τεράστια λεπτομέρεια.
Θυμάμαι την πρώτη φορά που διηύθυνα στη Φινλανδία. Είχα μόλις τρεις πρόβες πριν τη συναυλία και ήταν πρόκληση γιατί η ορχήστρα δεν με είχε συνηθίσει, εγώ δεν μίλαγα φινλανδικά και το ρεπερτόριο ήταν λάθος για εκείνη τη συναυλία. Η ορχήστρα είχε προετοιμάσει κάτι άλλο από αυτό που μου είχαν πει. Την τελευταία στιγμή, ο παραγωγός έτρεχε να βρει άλλες παρτιτούρες. Στη γενική δοκιμή, διαβάζαμε νότα-νότα το Κοντσέρτο για πιάνο του Μπρίτεν. Η συναυλία ήταν ένα φιάσκο, φυσικά. Μια εβδομάδα αργότερα, όμως, με καλεί ο παραγωγός και μου λέει ότι η ορχήστρα θέλει να είμαι ο επόμενος καλλιτεχνικός της διευθυντής. Κι εγώ είπα: «Από πού κι ως πού; Η συναυλία ήταν καταστροφή». Η απάντησή του ήταν ότι η ορχήστρα πίστευε πως αφού μπόρεσα να καταφέρω αυτό, τότε θα μπορούσα να ανταπεξέλθω στα πάντα. Ήταν πολύ περίεργος τρόπος διορισμού ενός νέου καλλιτεχνικού διευθυντή. Αλλά αναπτύξαμε μια πολύ ζεστή και δημιουργική σχέση καθώς «χτίσαμε» μαζί την ορχήστρα για πάνω από οκτώ χρόνια.
Ποια είναι η πιο αξιομνημόνευτη στιγμή σας στη σκηνή; Καλή ή κακή.
Ο Τζον Όγκντον ήταν ο νικητής του διαγωνισμού Τσαϊκόσφκι την ίδια χρονιά με τον Ασκενάζι. Μοιράστηκαν το πρώτο βραβείο. Ο Τζον ήταν ένας εκκεντρικός αλλά καταπληκτικός πιανίστας και ένας απίστευτος άνθρωπος. Είχαμε συναυλία μαζί και πήγε σε λάθος πόλη. Με πήρε τηλέφωνο ο ατζέντης του και μου είπε: «Ο Τζον είναι στο Λιντς και όχι στο Μπρίστολ. Σου στέλνουμε τον τον Γιόντι Σόλομον και ο Γιόντι τα παράτησε όλα και ήρθε στο Μπρίστολ. Έπρεπε να παίξει το Πρώτο Κοντσέρτο για πιάνο του Σοστακόβιτς και μου είπε ότι είχε να το ερμηνεύσει δέκα χρόνια. Ζήτησε κάποιον να του γυρνάει τις σελίδες και αυτός που το έκανε κατά λάθος γύρισε δύο σελίδες μαζί και ο Γιόρνι συνέχιζε να παίζει κανονικά. Οπότε δεν ήμασταν απλά ένα μέτρο πίσω, αλλά περίπου εξήντα. Η ορχήστρα ήξερε το έργο πολύ καλά και εγώ ευχόμουν απλά να σταματήσει ο Γιόρνι. Αλλά εκείνος αποφάσισε να γυρίσει πάλι τις σελίδες. Πήγε, όμως, στο λάθος σημείο και τώρα ήταν εκείνος πιο πίσω από εμάς. Στο τέλος, πάντως, σταμάτησε και του είπα να περιμένει μέχρι να συγχρονιστούμε. Ζήτησε συγγνώμη από το κοινό. Παίξαμε ξανά αυτό το μέρος στο τέλος της συναυλίας.
Όταν οι ερμηνευτές βάζουν τον εαυτό τους σε τέτοιες επικίνδυνες καταστάσεις και είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν το ρίσκο, τότε απλά τους θαυμάζω. Δεν ήταν υποχρεωμένος να το κάνει, θα μπορούσε να πει ότι δεν γίνεται να με ειδοποιείτε δύο ώρες πριν, ενώ έχω να παίξω το έργο δέκα χρόνια. Αυτές οι εμπειρίες είναι αστείες εκ των υστέρων αλλά τρομακτικές την ώρα που συμβαίνουν.
Ως ιδρυτής της Αγγλικής Ορχήστρας Εγχόρδων (English String Orchestra) και μουσικός διευθυντής της της Συμφωνικής Ορχήστρας του Νιου Χέιβεν (New Haven Symphony Orchestra) ποια θεωρείτε τα μεγαλύτερά σας επιτεύγματα;
Νομίζω το ότι έφερα πολλή νέα μουσική και στις δύο αυτές ορχήστρες. Η Αγγλική Ορχήστρα Εγχόρδων ιδρύθηκε για να φέρει στο προσκήνιο την αγγλική μουσική και ιδιαίτερα την αγγλική μουσική του 20ού αιώνα. Η Ορχήστρα του Νιου Χέιβεν δεν είχε παίξει σχεδόν καθόλου σύγχρονη μουσική. Αν δεν ερμηνεύεις ζωντανούς συνθέτες κινδυνεύεις να γίνεις κάτι σαν επιμελητής σε μουσείο. Όσο σπουδαίες κι αν είναι οι συμφωνίες του Μπετόβεν και του Μπραμς χρειάζεται να ερμηνεύουμε έργα σύγχρονων συνθετών για να παραμένει το είδος σε διάλογο με όσα συμβαίνουν τώρα στον κόσμο. Έχει να κάνει με την κοινότητα. Πιστεύω ακράδαντα ότι πρέπει να εισέρχεται νέο ρεπερτόριο στις ορχήστρες. Αυτό έχω κάνει τώρα και στη Συμφωνική Ορχήστρα του Γέιλ.
Πώς ισορροπείτε την δημιουργική με την διοικητική πλευρά της δουλειάς σας;
Οι διοικητικές απαιτήσεις είναι 24ωρες. Μπορείς να περνάς αμέτρητες ώρες μπροστά από έναν υπολογιστή απαντώντας σε mails για τον προγραμματισμό, το προσωπικό κλπ. Γι’ αυτό πρέπει να είσαι πολύ αυστηρός με τον εαυτό σου και να ασχολείσαι μόνο συγκεκριμένες ώρες με τα διοικητικά. Μετά κλείνεις τον υπολογιστή και κάθεσαι στο πιάνο ή στο γραφείο και μελετάς παρτιτούρες.
Η Συμφωνική Ορχήστρα του Γέιλ πρόκειται να πραγματοποιήσει περιοδεία στην Ελλάδα. Πώς πιστεύετε ότι οι περιοδείες συμβάλλουν στην εξέλιξη των νέων μουσικών;
Με πολλούς τρόπους. Το φαγητό, η κοινωνικοποίηση, οι συναυλίες, οι πρόβες, τα ταξίδια. Όλα αυτά «δένουν» την ορχήστρα με έναν ξεχωριστό τρόπο γιατί είναι μαζί όλη τη μέρα. Ζουν νέες εμπειρίες, κάνουν καινούργιους φίλους. Αυτή η περιοδεία θα είναι η πρώτη φορά για την ορχήστρα που θα βρίσκεται εκτός Αμερικής οπότε θα είναι μια απίστευτη εμπειρία για τους μουσικούς.
INFO:
Η Συμφωνική Ορχήστρα του Γέιλ υπό τον Ουίλιαμ Μπάουτον στην Ελλάδα
Πέμπτη 13 Μαρτίου: Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης
Σάββατο 15 Μαρτίου: Πνευματικό Κέντρο Γιαννιτσών
Δευτέρα 17 Μαρτίου: Δημοτικό Θέατρο Βόλου «Βαγγέλης Παπαθανασίου»
Πέμπτη 20 Μαρτίου: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών