Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν και τον γγ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, την Πέμπτη, σε μια προσπάθεια για αποκλιμάκωση στον πόλεμο που μαίνεται εδώ και περίπου έξι μήνες, περιλαμβανομένων συζητήσεων για τις εξαγωγές σιτηρών και την ασφάλεια στον μεγαλύτερο πυρηνικό σταθμό της Ευρώπης, αυτόν της Ζαπορίζια, εν μέσω των συγκρούσεων.
Σε συνέντευξη Τύπου μετά την ολοκλήρωση της τριμερούς συνάντησης, ο Ζελένσκι δήλωσε σχετικά με την προοπτική εξεύρεσης διπλωματικής λύσης για τον τερματισμό του πολέμου: «Άνθρωποι που σκοτώνουν, βιάζουν, χτυπούν τις πόλεις μας με πυραύλους καθημερινά, δεν μπορούν να θέλουν ειρήνη. Πρέπει πρώτα να αποχωρήσουν από το έδαφός μας και ακολούθως βλέπουμε». Για τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια υπογράμμισε πως η Ρωσία πρέπει να σταματήσει τις επιθέσεις της στην περιοχή και να αποσύρει αμέσως τα στρατεύματα της από τις εγκαταστάσεις του σταθμού.
Ο Ζελένσκι είπε μετά τις συνομιλίες ότι ο ΟΗΕ πρέπει να διασφαλίσει την ασφάλεια του σταθμού της Ζαπορίζια, που είναι στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων. Όπως έγραψε στο Telegram, «ειδική αναφορά έγινε στο θέμα του πυρηνικού εκβιασμού της Ρωσίας στη Ζαπορίζια...η σκόπιμη τρομοκρατία από πλευράς του εισβολέα μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για όλο τον κόσμο». Παράλληλα πρόσθεσε ότι ο ΟΗΕ πρέπει να διασφαλίσει την ασφάλεια αυτού του «στρατηγικού αντικειμένου», την αποστρατιωτικοποίησή του και την απελευθέρωσή του από τα ρωσικά στρατεύματα.
Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι στις συνομιλίες με τον Γκουτέρες συζητήθηκε το θέμα των εξαγωγών σιτηρών, μετά την επανεκκίνηση των αποστολών φορτίων αυτόν τον μήνα, ύστερα από μια συμφωνία που έκλεισε με τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ και της Τουρκίας. «Συμφωνήσαμε να συνεχίσουμε τον συντονισμό της πρωτοβουλίας για τα σιτηρά. Επίσης συζητήσαμε τις πιθανές κατευθύνεις για την ανάπτυξή της» είπε ο Ουκρανός πρόεδρος.
Είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν επισκέπτεται την Ουκρανία μετά το ξέσπασμα του πολέμου και η δεύτερη για τον Γκουτέρες. Οι συναντήσεις έγιναν πολύ μακριά από την πρώτη γραμμή, στο Λβιβ της δυτικής Ουκρανίας, κοντά στα σύνορα με την Πολωνία. Ο Ερντογάν παρουσιάζεται ως διαμεσολαβητής στις προσπάθειες τερματισμού των εχθροπραξιών. Υπενθυμίζεται πως η Τουρκία, αν και μέλος του ΝΑΤΟ, διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία.
Στο πλαίσιο της επίσκεψης Ερντογάν υπεγράφη επίσης μνημόνιο κατανόησης για τη συμμετοχή της Τουρκίας στην ανοικοδόμηση ουκρανικών υποδομών. Τη συμφωνία υπέγραψαν ο Τούρκος υπουργός Εμπορίου Μεχμέτ Μους και ο Ουκρανός υπουργός Υποδομών Ολεξάντρ Κουμπράκοφ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ζελένσκι χαιρέτισε την επίσκεψη Ερντογάν στο Λβιβ ως ένα «ισχυρό μήνυμα στήριξης που έρχεται από μια ισχυρή χώρα». O Τούρκος πρόεδρος από πλευράς του είπε στον Ζελένσκι ότι η Τουρκία θα παρέχει όλη την απαιτούμενη βοήθεια για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και ότι καταβάλλονται προσπάθειες για τερματισμό του πολέμου με διπλωματικά μέσα: Ειδικότερα, ο Ερντογάν ανέφερε πως συζητήθηκαν πιθανοί τρόποι τερματισμού του πολέμου κατά τη συνάντηση, καθώς και το ενδεχόμενο ανταλλαγής αιχμαλώτων- σημειώνοντας πως θα έθετε το ζήτημα και στον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν.
Ως προς τη Ζαπορίζια, ο Ερντογάν τόνισε ότι ο κόσμος δεν θέλει «άλλο ένα Τσέρνομπιλ».
Ο γγ του ΟΗΕ ζήτησε από τη Μόσχα και το Κίεβο να δείξουν «πνεύμα συμβιβασμού» και να διασφαλίσουν τη συνεχιζόμενη επιτυχία της συμφωνίας για τα σιτηρά. Όπως ανέφερε σε δημοσιογράφους, 21 πλοία είχαν φύγει από ουκρανικά λιμάνια στο πλαίσιο της συμφωνίας σε λιγότερο από έναν μήνα, και 15 πλοία είχαν φύγει από την Κωνσταντινούπολη για την Ουκρανία για να φορτώσουν σιτηρά και άλλα τρόφιμα. «Μα αυτό είναι μόνο η αρχή. Καλώ όλες τις πλευρές να διασφαλίσουν τη συνεχιζόμενη επιτυχία» πρόσθεσε, ενώ ζήτησε εκ νέου την αποστρατιωτικοποίηση του σταθμού της Ζαπορίζια, τονίζοντας πως η πρόκληση ζημιών σε αυτόν θα ήταν «αυτοκτονία».
Οι σχετικές συμφωνίες άνοιξαν τον δρόμο για την εξαγωγή 22 εκατομμυρίων τόνων καλαμποκιού/ σιτηρών που παρέμεναν στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας από την έναρξη της ρωσικής εισβολής. Επίσης, επιδιώχθηκε η άρση των εμποδίων για τις εξαγωγές ρωσικών τροφίμων και λιπασμάτων στις διεθνείς αγορές. Σημειώνεται ότι ο πόλεμος και το μπλοκάρισμα των εξαγωγών έχουν επιδεινώσει την διεθνή επισιτιστική κρίση, καθώς τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία είναι μεγάλοι εξαγωγείς σιτηρών και άλλων αγροτικών προϊόντων. Ιδιαίτερα σκληρά έχουν πληγεί οι αναπτυσσόμενες χώρες, με τον ΟΗΕ να κηρύσσει κάποιες αφρικανικές χώρες σε κίνδυνο πείνας.
Φόβοι για τη Ζαπορίζια
Η Ρωσία είπε ότι θα μπορούσε να κλείσει τον σταθμό της Ζαπορίζια, μια κίνηση για την οποία το Κίεβο υποστήριξε ότι θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο μιας πυρηνικής καταστροφής. Η Μόσχα επίσης απέρριψε τις διεθνείς εκκλήσεις για αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη γύρω από τον σταθμό, τον οποίο είχε καταλάβει νωρίς στον πόλεμο. Σημειώνεται πως ακόμα λειτουργεί με ουκρανικό προσωπικό, υπό ρωσική κατοχή. Υπενθυμίζεται πως τις τελευταίες ημέρες έχουν λάβει χώρα περιστατικά με πυρά/ βομβαρδισμούς στον σταθμό, για τα οποία οι δύο πλευρές αλληλοκατηγορούνται.
Η Ουκρανία κατηγορεί τη Ρωσία πως χρησιμοποιεί τον σταθμό ως «ασπίδα» για να καλύπτει τις δυνάμεις της που εξαπολύουν επιθέσεις από εκεί, κάτι που η Μόσχα αρνείται. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών χαρακτήρισε τις εκκλήσεις για αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη γύρω από τον σταθμό «απαράδεκτες», ενώ το υπουργείο Άμυνας είπε ότι η Μόσχα θα μπορούσε να τον κλείσει αν δεχόταν περαιτέρω επιθέσεις. Ουκρανοί αξιωματούχοι έχουν κατηγορήσει τη Ρωσία ότι σχεδιάζει να τον κλείσει για να τον αποσυνδέσει από το δίκτυο ηλεκτροδότησης της Ουκρανίας και να τον συνδέσει με το δικό της, ενώ η κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας Energoatom είπε πως το κλείσιμό του θα προκαλούσε κίνδυνο «ραδιενεργής καταστροφής στον μεγαλύτερο πυρηνικό σταθμό της Ευρώπης». Η αποσύνδεση των γεννητριών του από το σύστημα ηλεκτροδότησης της Ουκρανίας θα μπορούσε να εμποδίσει τη χρήση τους για την ψύξη του πυρηνικού καυσίμου σε περίπτωση διακοπής ενέργειας, πρόσθεσε.
Το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας από πλευράς του κατηγόρησε το Κίεβο πως σχεδιάζει κάποιου είδους περιστατικό στον σταθμό ως προβοκάτσια κατά την επίσκεψη Γκουτέρες. Αντίστοιχα, οι ουκρανικές υπηρεσίες πληροφοριών είπαν ότι η Ρωσία ετοιμάζει προβοκάτσια στον σταθμό την Παρασκευή.
Στο μεταξύ τουλάχιστον 11 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 40 τραυματίστηκαν σε ρωσικά πυραυλικά πλήγματα στ Χάρκοβο το βράδυ της Τετάρτης και το πρωί της Πέμπτης, σύμφωνα με τις ουκρανικές αρχές. Οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις ισχυρίστηκαν πως έπληξαν βάση ξένων μισθοφόρων στο Χάρκοβο, σκοτώνοντας 90. Επίσης, η Ρωσία έστειλε πολεμικά αεροσκάφη με πολυηχητικούς πυραύλους στον θύλακα του Καλίνινγκραντ στη Βαλτική, που βρίσκεται μεταξύ δύο χωρών του ΝΑΤΟ.
Πάντως εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών είπε πως, αν και μια σύγκρουση με τη Δύση δε θα μπορούσε να αποκλειστεί, «η Ρωσία ως πυρηνική δύναμη θα συνεχίσει να ενεργεί όσο υπεύθυνα γίνεται. Μια απευθείας σύγκρουση με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δεν είναι προς το συμφέρον μας...το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα επιτρέπει πυρηνική απάντηση μόνο σε περίπτωση επίθεσης με όπλα μαζικής καταστροφής, ή όταν απειλείται η ίδια η ύπαρξη του κράτους».
Με πληροφορίες από Reuters, Associated Press, BBC, Daily Sabah