Ο ιός είναι παθογόνος παράγοντας που δρα μολύνοντας τα κύτταρα ενός οργανισμού, ενσωματώνοντας το γενετικό του υλικό στο γονιδίωμα αυτών και χρησιμοποιώντας για τον πολλαπλασιασμό του, τους μηχανισμούς αντιγραφής, μεταγραφής και μετάφρασης του κυττάρου, όπως και τα περισσότερα ένζυμα που χρειάζεται για την επιβίωση του.
Η ύπαρξή τους διαπιστώθηκε για πρώτη φορά τον 19o αιώνα και παρατηρήθηκαν στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο κατά τον 20ό αιώνα, όταν έγινε δυνατή η κρυστάλλωσή τους.
Φαίνεται πως απέχουμε πολύ από το να κερδίσουμε οριστικά τον αγώνα ενάντια στους ιούς. Τις τελευταίες δεκαετίες, αρκετοί ιοί έχουν διαδοθεί από ζώα σε ανθρώπους προκαλώντας μεγάλο πανικό και σκορπίζοντας τον θάνατο σε εκατοντάδες πολίτες του κόσμου. Το ιογενές στέλεχος που οδήγησε στον Έμπολα τη διετία 2014-2016 στη Δυτική Αφρική σκοτώνει πλέον μέχρι και το 90% των ανθρώπων που μολύνει, καθιστώντας τον πιο θανατηφόρο ιό. Ποιοι είναι όμως οι υπόλοιποι που συμπληρώνουν την τρομακτική δεκάδα;
Έμπολα
Τα πρώτα γνωστά κρούσματα από τον Έμπολα έκαναν την εμφάνισή τους στη Δημοκρατία του Κονγκό το μακρινό 1976. Το 2014 μετατράπηκε σε επιδημία, καθιστώντας την ως την πιο επικίνδυνη επιδημία της νόσου μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται δύο μέρες έως και τρεις εβδομάδες μετά την επαφή με τον ιό και σε αυτά περιλαμβάνονται πυρετός, πονόλαιμος, μυϊκοί πόνοι και πονοκέφαλος. Συνήθως, συνοδεύονται από ναυτία, εμετό και διάρροια, και ταυτόχρονα μειωμένη λειτουργία του συκωτιού και του/των νεφρού/ών. Σε αυτό το στάδιο, ορισμένα άτομα αρχίζουν να εμφανίζουν προβλήματα αιμορραγίας.
Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μετά από επαφή με το αίμα ή με τα υγρά του σώματος κάποιου μολυσμένου ζώου (κυρίως πίθηκοι ή φρουτοφάγα χειρόπτερα. Δεν έχει τεκμηριωθεί η διάδοση μέσω του αέρα στο φυσικό περιβάλλον. Πιστεύεται ότι τα φρουτοφάγα χειρόπτερα μεταφέρουν και μεταδίδουν τον ιό, χωρίς να μολυνθούν. Μόλις επέλθει μόλυνση σε ανθρώπινο οργανισμό, η νόσος μπορεί να εξαπλωθεί και μεταξύ των ανθρώπων.
Οι άντρες επιζώντες είναι σε θέση να μεταδώσουν τη νόσο μέσω του σπέρματος επί σχεδόν δύο μήνες. Για να γίνει η διάγνωση, συνήθως εξαιρούνται πρώτα άλλες ασθένειες με παρόμοια συμπτώματα, όπως ελονοσία, χολέρα και άλλοι ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί. Προκειμένου να επιβεβαιωθεί η διάγνωση, τα δείγματα αίματος ελέγχονται για ιογενή αντισώματα, ιικό RNA, ή για τον ιό καθαυτόν.
Λύσσα
Η λύσσα είναι θανατηφόρα ασθένεια των θηλαστικών και του ανθρώπου.
Ο ιός εκκρίνεται στο σάλιο των άρρωστων ζώων και μεταδίδεται κυρίως μέσω του δήγματος (δαγκώματος) λυσσασμένου ζώου, συχνότερα σκύλου ή άλλου σαρκοφάγου.
Η λύσσα προλαμβάνεται κατά 100% στον άνθρωπο, με προϋπόθεση την άμεση και κατάλληλη ιατρική φροντίδα. Παρ’ όλα αυτά, περισσότεροι από 55.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο, κυρίως στην Αφρική και την Ασία.
Τα παιδιά βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς με τα παιχνίδια και την περιέργειά τους έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να δαγκωθούν από σκύλο και μάλιστα πολλαπλές φορές σε ευαίσθητα σημεία του σώματός τους (π.χ. λαιμός ή πρόσωπο).
Ο ιός μεταναστεύει από την πύλη εισόδου του στον εγκέφαλο του θύματος. Κατά τη διάρκεια της περιόδου επώασης, η οποία στον άνθρωπο διαρκεί 20-40 ημέρες ενώ στα άλλα ζώα 15-30 ημέρες, δεν εκδηλώνονται συνήθως κλινικά συμπτώματα. Από τη στιγμή που ο ασθενής, ο οποίος έχει προσβληθεί από τον ιό της λύσσας, παρουσιάσει κλινικά συμπτώματα δεν υπάρχει περίπτωση σωτηρίας και ο θάνατος θα επέλθει μετά από λίγες ημέρες.
Από το έτος 2007, η «Συμμαχία για τον Έλεγχο της Λύσσας» (ARC) καθιέρωσε την 28η Σεπτεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Λύσσας για την ενημέρωση του παγκόσμιου κοινού σχετικά με τη λύσσα.
HIV
Είναι ο ιός που προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα, δηλαδή την άμυνα του οργανισμού έναντι των λοιμώξεων.Το AIDS εκδηλώνεται στο τελευταίο στάδιο της HIV λοίμωξης, κατά το οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε το άτομο να είναι επιρρεπές σε διάφορα νοσήματα και τύπους καρκίνου.
Υπολογίζεται ότι 32 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πεθάνει από τον ιό HIV από τότε που αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Ο ιός υπάρχει και μπορεί να μεταδοθεί με το αίμα, το σπέρμα, τα προσπερματικά υγρά, τη βλέννη του ορθού και τα κολπικά υγρά.Η τακτική εξέταση, η θεραπεία ως πρόληψη (TasP), η προφύλαξη πριν από την έκθεση (PrEP), η προφύλαξη μετά την έκθεση (PEP) και η χρήση προφυλακτικού αποτελούν τη βεντάλια πρόληψης του HIV.
Τα ισχυρά αντιιικά φάρμακα έχουν δώσει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ζουν για χρόνια με τον ιό HIV . Ωστόσο, η ασθένεια εξακολουθεί να μαστ΄ζει πολλές χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου εμφανίζεται το 95% των νέων μολύνσεων από τον ιό HIV.
Η έγκαιρη διάγνωση και η θεραπεία μειώνουν τις επιπτώσεις του ιού στον οργανισμό και καθιστούν τη νόσο χρόνια, από καταληκτική. Ένας άνθρωπος που λαμβάνει αντιρετροϊκή αγωγή και επιτυγχάνει μη ανιχνεύσιμα επίπεδα του ιού στο αίμα του για τουλάχιστον έξι μήνες, δε μπορεί πρακτικά να μεταδώσει τον ιό στους ερωτικούς του συντρόφους.
Ευλογιά
Η ευλογιά πιστεύεται ότι άρχισε να προσβάλλει τον άνθρωπο περίπου το 10.000 π.Χ.. Η πρώτη φυσική απόδειξη της ύπαρξής της είναι ίσως τα φλυκταινώδη εξανθήματα που παρατηρήθηκαν στο μουμιοποιημένο σώμα του Φαραώ Ραμσή V της Αιγύπτου. Η ασθένεια προκαλούσε το θάνατο σε περίπου 400.000 Ευρωπαίους κάθε χρόνο κατά το 18ο αιώνα.
Η ευλογιά είναι μολυσματική ασθένεια που προσβάλλει αποκλειστικά τον άνθρωπο και προκαλείται από δύο στελέχη ιών.
Η ασθένεια είναι γνωστή και με τη λατινική ονομασία Variola ή Variola vera, που παράγεται από το λατινικό various, που σημαίνει «με στίγματα» (στη συγκεκριμένη περίπτωση τα εξανθήματα που εμφανίζονται με την ασθένεια). Η ασθένεια στα αγγλικά αναφέρεται και ως «pox» ή «κόκκινη πανούκλα».
Ο όρος «smallpox» χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά στη Βρετανία τον 15ο αιώνα για να ξεχωρίσει την ευλογιά από τη σύφιλη (great pox). Η τελευταία διάγνωση ατόμου που προσεβλήθη από ευλογιά με φυσικό τρόπο καταγράφτηκε στις 26 Οκτωβρίου 1977.
Η ευλογιά εντοπίζεται κυρίως στα μικρά αιμοφόρα αγγεία του δέρματος, καθώς και του στόματος και του λαιμού. Στο δέρμα, προκαλεί χαρακτηριστικά ερυθηματώδη εξανθήματα και αργότερα φουσκάλες γεμάτες υγρό. Ο ιός V. major προκαλεί πιο σοβαρή μορφή της νόσου και έχει συνολικό ποσοστό θνησιμότητας 30-35%.
Γρίπη
Είναι μια ιογενής μεταδοτική ασθένεια του αναπνευστικού συστήματος. Μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως πολύ σοβαρή νόσο. Σοβαρές επιπλοκές της, μπορεί να οδηγήσουν σε θάλαμο νοσηλείας ή εντατικές νοσοκομείων, ακόμα και στον θάνατο.
Η πιο θανατηφόρα πανδημία γρίπης, που μερικές φορές αποκαλείται ισπανική γρίπη, ξεκίνησε το 1918 και αρρώστησε έως το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού, σκοτώνοντας περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπους.
Ιοί της γρίπης
Υπάρχουν τέσσερις τύποι των ιών της γρίπης A,B,C,D.
Οι ιοί A και B προκαλούν εποχικές επιδημίες συνήθως κάθε χειμώνα. Εξ αυτών μεταλλάξεις του Α μπορούν να προκαλέσουν πανδημίες.
Ο ιός C προκαλεί συνήθως ήπια συμπτώματα του αναπνευστικού και δεν ευθύνεται για επιδημίες.
Ο ιός D δεν φαίνεται να μεταδίδεται και να προκαλεί νόσο στον άνθρωπο.
Δάγκειος πυρετός
Ο ιός του δάγκειου πυρετού εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1950 στις Φιλιππίνες και την Ταϊλάνδη και από τότε έχει εξαπλωθεί σε όλες τις τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη.
Με Δάγκειο πυρετό νουσούν 50 με 100 εκατομμύρια άτομα ετησίως, σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Αν και το ποσοστό θνησιμότητας για τον πυρετό του δάγκειου πυρετού είναι μικρότερο από κάποιους άλλους ιούς - φτάνει στο 2,5% - ο ιός μπορεί να προκαλέσει μια ασθένεια παρόμοια με τον Έμπολα, που ονομάζεται αιμορραγικός πυρετός και η κατάσταση αυτή έχει ποσοστό θνησιμότητας 20% εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία.
Συνεχίζεται η έρευνα για την ανακάλυψη εμβολίου και φαρμάκων που θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν απευθείας τον ιό. Ακολουθούνται επίσης πολλά διαφορετικά είδη μέτρων κατά την προσπάθεια αντιμετώπισης των κουνουπιών.
Οι πρώτες περιγραφές του δάγκειου πυρετού γράφτηκαν το 1779. Στην αρχή του 20ου αιώνα, οι επιστήμονες έμαθαν ότι η νόσος προκαλείται από τον δάγκειο ιό και μεταδίδεται μέσω των κουνουπιών.
Ιός Ρότα
Είναι η πιο κοινή αιτία της σοβαρής διάρροιας μεταξύ βρεφών και μικρών παιδιών και είναι ένας από τους πολλούς ιούς που προκαλούν λοιμώξεις που συχνά ονομάζονται στομαχικές διαταραχές, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν σχέση με την γρίπη.
Στην ηλικία των πέντε ετών, σχεδόν κάθε παιδί στον κόσμο μολύνεται με τον Ιό Ρότα τουλάχιστον μια φορά. Παρόλα αυτά, με κάθε μόλυνση, αναπτύσσεται ανοσία, και τα συμπτώματα από επακόλουθη λοίμωξη είναι λιγότερο σοβαρά. Οι ενήλικες σπάνια μολύνονται.
Η αντιμετώπιση των ασθενών με ιό Ρότα είναι συνήθως εύκολη, αλλά σε όλο τον κόσμο σχεδόν 500.000 παιδιά κάτω των πέντε ετών εξακολουθούν να πεθαίνουν από λοίμωξη από τον ιό Ρότα και σχεδόν 2 εκατομμύρια είναι σε σοβαρή κατάσταση . Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πριν από την έναρξη του προγράμματος εμβολιασμού, ο ιός Ρότα προκαλούσε περίπου 2.7 εκατομμύρια περιπτώσεις σοβαρής γαστρεντερίτιδας σε παιδιά, σχεδόν 60,000 νοσηλείες, και περίπου 37 θανάτους κάθε χρόνο.Εκστρατείες της δημόσιας υγείας εναντίον του ιού Ρότα εστίασαν στην θεραπεία ενυδάτωσης από το στόμα για μολυσμένα παιδιά και στον εμβολιασμό για την πρόληψη της νόσου.
(Mε πληροφορίες από Livescience)