Εκτενές αφιέρωμα στη μοίρα των τουρκικών θωρηκτών που βρέθηκαν απέναντι στο θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ» και το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό στους Βαλκανικούς Πολέμους παρουσιάζει το navalhistory.gr.
Όπως σημειώνεται, οι δύο κύριες μονάδες του οθωμανικού στόλου στους Βαλκανικούς Πολέμους ήταν τα «Μπαρμπαρός Χαϊρεντίν» και «Τουργκούτ Ρεΐς», της γερμανικής κλάσης Brandenburg (κατασκευής 1894) και είχαν αγοραστεί το 1910. Επρόκειτο για σκάφη υποδεέστερα του «Αβέρωφ». Τρίτη αξιόλογη μονάδα ήταν το πολύ παλιό θωρηκτό «Μεσουδιέ», που είχε κατασκευαστεί το 1875 στη Μ. Βρετανία και είχε ανακατασκευαστεί μεταξύ 1899-1905 στη Γένοβα. γενικά, το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και ο τουρκικός στόλος ήταν σχετικά ισάξια από άποψης πυροβολικού, ωστόσο τα οθωμανικά πλοία υστερούσαν πολύ σε ταχύτητα.
Τα σκάφη αυτά δεν βυθίστηκαν στις δύο μεγάλες ήττες που υπέστησαν οι Τούρκοι από τον ελληνικό στόλο στις ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου και συνέχισαν να είναι σε υπηρεσία τα επόμενα χρόνια, εν μέσω της περιόδου του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου- περνώντας σε δεύτερη μοίρα, καθώς και τα δύο ναυτικά επιδίωκαν την αγορά νέων πολεμικών, σε μια κούρσα εξοπλισμού στο Αιγαίο, η οποία κατέληξε στην κατάσχεση σύγχρονων θωρηκτών που ναυπηγούνταν για την Τουρκία στη Βρετανία και την άφιξη στα Δαρδανέλια της γερμανικής μοίρας της Μεσογείου, με το καταδρομικό μάχης «Γκέμπεν» και το ελαφρύ καταδρομικό «Μπρεσλάου» προς ενίσχυση του οθωμανικού στόλου, που ουσιαστικά έμενε με τα πλοία των Βαλκανικών (τα δύο πλοία μετονομάστηκαν σε «Γιαβούζ» και «Μιντιλί»).
Ο διοικητής της γερμανικής μοίρας, υποναύαρχος Ζούχον, ανέλαβε τη διοίκηση των συνδυασμένων γερμανοτουρκικών δυνάμεων και τα τρία παλιά τουρκικά θωρηκτά θεωρήθηκε πως ήταν σε άθλια κατάσταση, οπότε δεν επανδρώθηκαν με γερμανικά πληρώματα. Ωστόσο άρχισαν εργασίες αποκατάστασής τους, ενώ οχυρώνονταν παράλληλα τα Στενά των Δαρδανελλίων.
Στις πολεμικές επιχειρήσεις που θα ακολουθούσαν, το «Μεσουδιέ» τορπιλίστηκε τον Δεκέμβριο του 1914 από το βρετανικό υποβρύχιο Β11 ενώ ήταν αγκυροβολημένο στο Τσανάκ, στο μέσο της ασιατικής πλευράς των Στενών. Από το πλοίο είχαν αφαιρεθεί τα κύρια πυροβόλα και είχαν μεταφερθεί στην ξηρά, αλλά ο δευτερεύον εξοπλισμός του παρέμενε σε χρήση, απωθώντας συμμαχικά ναρκαλιευτικά που προσπαθούσαν τις νύχτες να καθαρίσουν τα ναρκοπέδια. Μετά τον τορπιλισμό του, το «Μεσουδιέ» παρέμεινε μισοβυθισμένο στα αβαθή. Το πλήρωμά του διασώθηκε και τα πυροβόλα του που παρέμεναν προσβάσιμα αφαιρέθηκαν και μεταφέρθηκαν σε οχυρό.
Τα «Μπαρμπαρός Χαϊρεντίν» και «Τουργκούτ Ρέις» χρησιμοποιήθηκαν στις μετέπειτα επιχειρήσεις κυρίως σε στατικό ρόλο, ενώ τα πυροβόλα των μεσαίων πύργων αφαιρέθηκαν και μεταφέρθηκαν στις επάκτιες πυροβολαρχίες. Από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούνιο του 1915, προφυλαγμένα πίσω από τα ναρκοπέδια, αγκυροβολούσαν δίπλα στην ακτή και εκτελούσαν έμμεσoυς βομβαρδισμούς εναντίον των συμμαχικών στρατευμένων που βρίσκονταν στην αντίθετη πλευρά της χερσονήσου της Καλλίπολης, ενώ τον Μάρτιο του 1915 το «Μπαρμπαρός Χαϊρεντίν» αντάλλαξε έμμεσες βολές με το σύγχρονο βρετανικό θωρηκτό HMS «Queen Elizabeth». Τον Απρίλιο το «Τουργκούτ Ρέις» Turgut Reis έπληξε με τη σειρά του το HMS «Triumph». Γενικά, τα δύο θωρηκτά εναλλάσσονταν σε ρόλο πλωτών πυροβολαρχιών μέχρι την αποχώρησή τους τον Ιούνιο αφού τα συμμαχικά στρατεύματα είχαν μετακινηθεί σε μεγάλη απόσταση και τα αποθέματα βλημάτων 280mm είχαν περιοριστεί σοβαρά.
Τον Αύγουστο του 1915 οι νέες συμμαχικές αποβάσεις στη βορειότερη ακτή της Σούβλας οδήγησαν σε κινητοποίηση των θωρηκτών. Tο «Μπαρμπαρός Χαϊρεντίν» απέπλευσε στις 7 Αυγούστου, με τη συνοδεία του αντιτορπιλικού «Σιβριχισάρ», μεταφέροντας επιπλέον 10.000 χειροβομβίδες για τα στρατεύματα και με ασπίδα παρεμβολής για τα υποβρύχια ένα εξοπλισμένο εμπορικό. Στο μεταξύ όμως η δράση των συμμαχικών υποβρυχίων είχε κορυφωθεί, με νεότερα και ισχυρότερα υποβρύχια.
Στις 8 Αυγούστου το υποβρύχιο Ε11 βρέθηκε στο δρομολόγιο του «Μπαρμπαρός Χαϊρεντίν»στο ύψος του Μπουλαγίρ (στην ευρωπαϊκή ακτή, μετά την έξοδο των Στενών προς τη θάλασσα του Μαρμαρά) όπου το θωρηκτό θα λάμβανε θέση βομβαρδισμού. Εκεί, τορπίλισε το τουρκικό πολεμικό, το οποίο μέσα σε τέσσερα λεπτά εξερράγη και βούλιαξε με 253 άτομα.
Το «Τουργκούτ Ρέις» στοχεύθηκε και αυτό στο πλαίσιο των μετέπειτα επιχειρήσεων από συμμαχικά υποβρύχια, χωρίς επιτυχία. Η μοναδική αξιομνημόνευτη χρήση του ήταν η σημαντική συμβολή του στην αποκόλληση του καταδρομικού μάχης «Γιαβούζ» (πρώην «Γκέμπεν») όταν επικάθισε σε αβαθή στην είσοδο των Στενών μετά από τρία πλήγματα ναρκών που υπέστη κατά την έξοδό του στις 22 Ιανουαρίου 1918. Μεταπολεμικά επισκευάστηκε μόνο μερικώς μεταξύ 1924-1925 και μετατράπηκε σε εκπαιδευτικό. Παροπλίστηκε οριστικά το 1933 και διαλύθηκε μεταξύ 1950-1956.