Ενόσω οι Παλαιστίνιοι, απελπισμένοι στην αποκλεισμένη Γάζα, προσπαθούν να βρουν καταφύγιο για να ξεφύγουν από τους χωρίς έλεος βομβαρδισμούς του Ισραήλ σε αντίποινα για τη βίαιη επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, κάποιοι αναρωτιούνται γιατί η γειτονική Αίγυπτος και η Ιορδανία δεν τους δέχονται.
Οι δύο χώρες, οι οποίες πλαισιώνουν το Ισραήλ από αντίθετες πλευρές και συνορεύουν με τη Γάζα και την κατεχόμενη Δυτική Όχθη αντίστοιχα, απάντησαν με σθεναρή άρνηση. Η Ιορδανία έχει ήδη μεγάλο παλαιστινιακό πληθυσμό.
Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι έκανε τις πιο σκληρές δηλώσεις του την Τετάρτη (18/10), λέγοντας ότι ο σημερινός πόλεμος δεν αποσκοπεί μόνο στην καταπολέμηση της Χαμάς, η οποία κυβερνά τη Λωρίδα της Γάζας, «αλλά και σε μια προσπάθεια να ωθήσει τους άμαχους κατοίκους να μεταναστεύσουν στην Αίγυπτο». Προειδοποίησε ότι αυτό θα μπορούσε να καταστρέψει την ειρήνη στην περιοχή.
Ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα Β′ έδωσε παρόμοιο μήνυμα μια μέρα νωρίτερα, λέγοντας: «Όχι πρόσφυγες στην Ιορδανία, όχι πρόσφυγες στην Αίγυπτο».
Η άρνησή τους έχει τις ρίζες της στο φόβο ότι το Ισραήλ θέλει να επιβάλει τη μόνιμη εκδίωξη των Παλαιστινίων στις χώρες τους και να ακυρώσει τα παλαιστινιακά αιτήματα για κρατική υπόσταση. Ο Αλ Σίσι δήλωσε επίσης ότι μια μαζική έξοδος θα έφερνε τον κίνδυνο να μεταφερθούν μαχητές στη χερσόνησο του Σινά της Αιγύπτου, από όπου θα μπορούσαν να εξαπολύσουν επιθέσεις στο Ισραήλ, θέτοντας σε κίνδυνο την 40ετή ειρηνευτική συνθήκη των δύο χωρών.
Μια ιστορία εκτοπισμού
Ο εκτοπισμός υπήρξε ένα σημαντικό θέμα της παλαιστινιακής ιστορίας. Στον πόλεμο του 1948 γύρω από τη δημιουργία του Ισραήλ, περίπου 700.000 Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν ή έφυγαν από το σημερινό Ισραήλ. Οι Παλαιστίνιοι αναφέρονται στο γεγονός ως Νάκμπα, που στα αραβικά σημαίνει «καταστροφή».
Στον πόλεμο του 1967 στη Μέση Ανατολή, όταν το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, 300.000 ακόμη Παλαιστίνιοι κατέφυγαν, κυρίως στην Ιορδανία.
Οι πρόσφυγες και οι απόγονοί τους αριθμούν σήμερα σχεδόν 6 εκατομμύρια, οι περισσότεροι από τους οποίους ζουν σε καταυλισμούς και κοινότητες στη Δυτική Όχθη, τη Γάζα, το Λίβανο, τη Συρία και την Ιορδανία. Η διασπορά έχει εξαπλωθεί περαιτέρω, με πολλούς πρόσφυγες να χτίζουν ζωές στις αραβικές χώρες του Κόλπου ή στη Δύση.
Αφού σταμάτησαν οι μάχες στον πόλεμο του 1948, το Ισραήλ αρνήθηκε να επιτρέψει στους πρόσφυγες να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Έκτοτε, το Ισραήλ απέρριψε τα παλαιστινιακά αιτήματα για επιστροφή των προσφύγων στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, με το επιχείρημα ότι αυτό θα απειλούσε την εβραϊκή πλειοψηφία της χώρας.
Η Αίγυπτος φοβάται ότι η ιστορία θα επαναληφθεί και ότι ένας μεγάλος αριθμός Παλαιστινίων προσφύγων από τη Γάζα θα καταλήξει να μείνει εκεί για πάντα.
Καμιά εγγύηση επιστροφής
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι δεν υπάρχει σαφές σενάριο για το πώς θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος.
Το Ισραήλ λέει ότι σκοπεύει να καταστρέψει τη Χαμάς για την αιματηρή της λαίλαπα στις νότιες πόλεις του. Αλλά δεν έχει δώσει καμία ένδειξη για το τι θα μπορούσε να συμβεί μετά και ποιος θα κυβερνούσε τη Γάζα. Αυτό έχει προκαλέσει ανησυχίες ότι θα καταλάβει εκ νέου το έδαφος για μια περίοδο, τροφοδοτώντας περαιτέρω συγκρούσεις.
Ο ισραηλινός στρατός δήλωσε ότι οι Παλαιστίνιοι που ακολούθησαν τη διαταγή του να εγκαταλείψουν τη βόρεια Γάζα προς το νότιο μισό της λωρίδας θα τους επιτραπεί να επιστρέψουν στα σπίτια τους μετά το τέλος του πολέμου.
Η Αίγυπτος όμως δεν καθησυχάζεται.
Ο Αλ Σίσι δήλωσε ότι οι μάχες θα μπορούσαν να διαρκέσουν για χρόνια, εάν το Ισραήλ υποστηρίξει ότι δεν έχει συντρίψει επαρκώς τους μαχητές. Πρότεινε στο Ισραήλ να στεγάσει τους Παλαιστίνιους στην έρημο Νεγκέβ, η οποία γειτνιάζει με τη Λωρίδα της Γάζας, μέχρι να τερματίσει τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις.
«Η έλλειψη σαφήνειας του Ισραήλ όσον αφορά τις προθέσεις του στη Γάζα και την εκκένωση του πληθυσμού είναι από μόνη της προβληματική», δήλωσε ο Ρικάρντο Φαμπιανι, Διευθυντής Προγραμμάτων της Crisis Group International για τη Βόρεια Αφρική. «Αυτή η σύγχυση τροφοδοτεί τους φόβους στη γειτονιά».
«Η Αίγυπτος δεν θέλει να είναι συνένοχη στην εθνοκάθαρση στη Γάζα»
Η Αίγυπτος πίεσε το Ισραήλ να επιτρέψει την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και το Ισραήλ δήλωσε την Τετάρτη (18/10) ότι θα το κάνει, χωρίς όμως να πει πότε. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, η Αίγυπτος, η οποία αντιμετωπίζει μια διογκούμενη οικονομική κρίση, φιλοξενεί ήδη περίπου 9 εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων περίπου 300.000 Σουδανών που έφτασαν φέτος, αφού εγκατέλειψαν τον πόλεμο στη χώρα τους.
Όμως, οι αραβικές χώρες και πολλοί Παλαιστίνιοι υποψιάζονται επίσης ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να επιβάλει μόνιμες δημογραφικές αλλαγές, ώστε να ναυαγήσουν τα παλαιστινιακά αιτήματα για κρατική υπόσταση στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την ανατολική Ιερουσαλήμ, η οποία επίσης καταλήφθηκε από το Ισραήλ το 1967.
Ο Αλ Σίσι επανέλαβε την Τετάρτη (18/10) τις προειδοποιήσεις ότι μια έξοδος από τη Γάζα είχε ως στόχο να «εξαλείψει την παλαιστινιακή υπόθεση . . . την πιο σημαντική υπόθεση της περιοχής μας». Υποστήριξε ότι αν ένα αποστρατιωτικοποιημένο παλαιστινιακό κράτος είχε δημιουργηθεί εδώ και πολύ καιρό με διαπραγματεύσεις, δεν θα υπήρχε τώρα πόλεμος.
«Όλα τα ιστορικά προηγούμενα δείχνουν ότι όταν οι Παλαιστίνιοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν παλαιστινιακά εδάφη, δεν τους επιτρέπεται να επιστρέψουν πίσω», δήλωσε ο Χ. Α. Χέιλερ, ανώτερος συνεργάτης του Carnegie Endowment for International Peace. «Η Αίγυπτος δεν θέλει να είναι συνένοχη στην εθνοκάθαρση στη Γάζα».
Οι φόβοι των αραβικών χωρών έχουν υποδαυλιστεί από την άνοδο, υπό τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, των σκληρο- δεξιών κομμάτων που μιλούν με θετικούς όρους για την απομάκρυνση των Παλαιστινίων. Μετά την επίθεση της Χαμάς, η ρητορική έχει γίνει λιγότερο συγκρατημένη, με ορισμένους δεξιούς πολιτικούς και σχολιαστές των μέσων ενημέρωσης να καλούν τον στρατό να ισοπεδώσει τη Γάζα και να διώξει τους κατοίκους της. Ένας νομοθέτης δήλωσε ότι το Ισραήλ θα πρέπει να πραγματοποιήσει μια «νέα Νάκμπα» στη Γάζα.
Ανησυχία για το σενάριο ότι η Αίγυπτος θα αποτελέσει βάση επιθέσεων προς το Ισραήλ
Ταυτόχρονα, η Αίγυπτος λέει ότι μια μαζική έξοδος από τη Γάζα θα έφερνε τη Χαμάς ή άλλους Παλαιστίνιους μαχητές στο έδαφός της. Αυτό θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το Σινά, όπου ο αιγυπτιακός στρατός πολέμησε επί χρόνια εναντίον ισλαμιστών μαχητών και κάποια στιγμή κατηγόρησε τη Χαμάς ότι τους υποστηρίζει.
Η Αίγυπτος έχει υποστηρίξει τον αποκλεισμό της Γάζας από το Ισραήλ από τότε που η Χαμάς ανέλαβε την εξουσία στην περιοχή το 2007, ελέγχοντας αυστηρά την είσοδο υλικών και τη διέλευση των πολιτών από και προς τη Γάζα. Κατέστρεψε επίσης το δίκτυο σηράγγων κάτω από τα σύνορα που χρησιμοποιούσαν η Χαμάς και άλλοι Παλαιστίνιοι για να εισάγουν λαθραία αγαθά στη Γάζα.
Με την εξέγερση στο Σινά να έχει κατασταλεί σε μεγάλο βαθμό, «το Κάιρο δεν θέλει να έχει ένα νέο πρόβλημα ασφάλειας σε αυτή την προβληματική περιοχή», δήλωσε ο Φαμπιάνι.
Ο Αλ Σίσι προειδοποίησε για ένα ακόμη πιο αποσταθεροποιητικό σενάριο: την καταστροφή της ειρηνευτικής συμφωνίας της Αιγύπτου και του Ισραήλ του 1979. Είπε ότι με την παρουσία Παλαιστινίων μαχητών, το Σινά «θα γίνει βάση για επιθέσεις κατά του Ισραήλ. Το Ισραήλ θα έχει το δικαίωμα να αμυνθεί . . . και θα χτυπήσει αιγυπτιακό έδαφος».
«Η ειρήνη που πετύχαμε θα εξαφανιστεί από τα χέρια μας», είπε, «για χάρη της ιδέας της εξάλειψης της παλαιστινιακής υπόθεσης».