Σαρακοστή κι` απόβραδο Παρασκευής, 14 Μαρτίου 2025 ανεβήκανε στ` Αναφιώτικα για να χαιρετήσουν την Κυρία των Αγγέλων.
Στο ξάφνιασμα μιας φουριόζας Άνοιξης, που βιαζόταν να φτάσει το καλοκαίρι αποφασίσανε την επίσκεψη στον Οίκο της.
Στ` ανηφορικά στενά προπορευόταν κι έψαλλε ο Χορός:
‘’Και το κρίνο το νυφικό
απ` τη γη σου θα πρέπει
να το πήρε ο Αρχάγγελος
Γαβριήλ, γιατί είσαι
κι εσύ Θεοτόκος.
Κι από δω ξεκινώντας
να το πήγε στο πλίθινο
χαμόγιο σπιτάκι
της Ουράνιας Κυρίας...’’
…
‘’Πλατυτέρα τού χώρου σου,
των αιθέρων σου υψηλοτέρα,
άγναντη πέτρα
άγναντο μήνυμα
άγναντο φως
άγναντη λύπη
Μητέρα ολομόναχη
και ορθία, η αιμάσσουσα θρόμβους φωτός…’’
Και ο Κόσμος ακολουθούσε
Αλληλούϊα! Αλληλούϊα! Αλληλούϊα!
Με την ”Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη” του Νικηφόρου Βρεττάκου (σελ. 15-16 και 19, Αθήνα 2012) να τους συντροφεύει ανέβαιναν την οδό Θόλου κατευθυνόμενοι προς το Ναό. Εκεί συναντήθηκαν με ομάδα Γάλλων φιλελλήνων που ανηφόριζε για ”Προσευχή στην Ακρόπολη’’, στη γαλανομάτα Θεά, την Παρθένο Αθηνά. Δίχως να το επιδιώξουν άκουσαν τη συζήτηση και το ενδιαφέρον τους για τον Ιερό βράχο με το βιβλίο τού Ernest Renan ”Priere sur l` Acropole” ( Paris 1920) στο χέρι, που το κρατούσαν ως Ευαγγέλιο.
Οι δρόμοι τους χώρισαν για διαφορετικό προορισμό, αλλά τον ίδιο σκοπό: Την αποθέωση της Γυναίκας.
Ο Άγιος Νικόλαος Ραγκαβάς περίμενε την παρέα, γωνία Πρυτανείου και Επιχάρμου για την Ακολουθία των Χαιρετισμών της Παναγίας.
Ένα κτίσμα κόσμημα ΒΑ της Ακρόπολης, στο Ριζόκαστρο τη γειτονιά των Θεών, την Πλάκα. Η επιγραφή μαρτυρεί την οικοδόμηση του Ναού τον 11ο αιώνα. Ο Λέων Ραγκαβάς, πιθανά υπήρξε ο κτήτορας αυτού του βυζαντινού ναού. ( Ελένη Κουνουπιώτου- Μανωλέσσου [ 2011], Άγιος Νικόλαος Ραγκαβάς. Συμβολή στην ιστορία του μνημείου. Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 24,55-62). Η τοιχοποιία του ακολουθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα (9ος-11ος αι.) και ο ναός ανήκει στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδή με οκταγωνικό τρούλο και τέσσερις κίονες.
Ο εφημέριος Αλέξανδρος Καριώτογλου καλοδεχόταν όλο τον κόσμο που αποζητούσε την Χάρη της, στη Β΄ Στάση των Χαιρετισμών.
Το πέρασμα μέσα από τον ανοιξιάτικο κήπο προετοίμαζε το άνθισμα της ψυχής. Αφού άναψαν γνήσιο κεράκι για δόξα Θεού και αγαλλίαση του ανθρώπου ανεβήκανε την όμορφη εξωτερική σκάλα που οδηγούσε στον γυναικωνίτη. Η άνοδος της κλίμακας παρέπεμπε στον Χαιρετισμό της Παναγίας ”ως επουράνιας κλίμακας, δι ής κατέβη ο Θεός’’. Εξάλλου, ο συμβολισμός της ανόδου της Κλίμακος είναι προφανής για την κατανόηση του νοήματος της πνευματικής άσκησης (Ιωάννης της Κλίμακος) την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Καθώς ο Ναός γέμισε ασφυκτικά, οι πιστοί σκέφτηκαν την ανάγκη που έχουν οι άνθρωποι γι αυτή την ιδιαίτερη πνευματικότητα και τη γαλήνη που απέπνεε ο συγκεκριμένος χώρος, όχι μόνο επειδή ήταν ένας καλαίσθητος ιστορικός ναός αλλά κυρίως γιατί ο πατέρας Αλέξανδρος ήταν άνθρωπος φωτισμένος, με την αγκαλιά του ανοικτή και έναν καλό λόγο για τον καθένα.
Με τον συλλογισμό ήρθε και το ”Ευλογητός ο Θεός ημών…”
Οι Eυχές, οι Ψαλμοί, η Δοξολογία, το Σύμβολο της Πίστεως, ο Κανόνας της Θεοτόκου, το Κοντάκιο και οι Ωδές. Ακολούθησε η έξοδος του ιερέα προς την ανθοστόλιστη εικόνα της Θεοτόκου όπου στον σολέα άρχισε η απαγγελία των Χαιρετισμών.
”Ήκουσαν οι ποιμένες,
των Αγγέλων υμνούντων,
την ένσαρκον Χριστού παρουσίαν
και δραμόντες ως προς ποιμένα,
θεωρούσι τούτον ως αμνόν άμωμον,
εν γαστρί της Μαρίας βοσκηθέντα,
ην υμνούντες είπον…’’
...
Χαίρε, στερρόν της Πίστεως έρεισμα
χαίρε, λαμπρόν της χάριτος γνώρισμα.
Χαίρε, δι`ης εγυμνώθη ο Άδης
χαίρε, δι` ης ενεδύθημεν δόξαν.
Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε.
Ευλαβικά ιστάμενος εμπρός στην εικόνα ο γλυκύτατος ιερέας προσηλωμένος στο κείμενο απέδιδε μοναδικά την ωραιότητα και το βάθος του ποιητικού λόγου: ”Χαίρε, σκέπη του κόσμου, πλατυτέρα νεφέλης’’.
Πλήθος λαού, σε κατανυκτική ατμόσφαιρα, υπό το φως των κεριών έψαλλε το ”Υπερμάχω Στρατηγώ…’’.
Από τον γυναικωνίτη ένιωθαν το νέφος του θυμιάματος να ευωδιάζει το πλήρωμα. Το μικρό λαμπαδηφόρο αγόρι με ”ιερατική αμφίεση’’, (το ‘’παπαδάκι’’) διακονούσε στην ακολουθία των Β΄Χαιρετισμών.
Αίφνης, ως Λογισμός εμφανίστηκε η επίμαχη σκηνή με τα κορίτσια ”παπαδάκια’’ που είχε προκαλέσει αναταραχή στους κόλπους της Διοικούσας Εκκλησίας.
Ορισμένες εκκλησιαζόμενες θυμήθηκαν το μετέωρο βήμα της Εκκλησίας. (βλ.Ανδριανή Στράνη, Γυναίκα και Ιερό. Το μετέωρο βήμα της Εκκλησίας της Ελλάδος,Huffpost, 24/6/2023). Το γεγονός απωθήθηκε στο ασυνείδητο του εκκλησιαστικού φρονήματος χωρίς να λυθεί και επανήλθε ως Λογισμός/Πειρασμός στους Δεύτερους Χαιρετισμούς όπου τα κορίτσια με τα ”παπαδικά’’ έλαμψαν δια της απουσίας τους...σε μια ακολουθία που άρμοζε να είναι οι μόνες λαμπαδηφόρες.
Με τα επαναλαμβανόμενα ‘’Χαίρε’’ και την εξύμνηση της γυναίκας στο πρόσωπο της Παναγίας, το αίτημα επανέκαμψε για την ισότιμη θέση των γυναικών στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Σε μια εποχή βίας και ανισοτήτων, όπου οι συνεχείς γυναικοκτονίες αποτελούν μελανό στοιχείο της καθημερινότητας, οι σχετικές ανακοινώσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος δεν ανταποκρίνονται στο μέγεθος του συγκεκριμένου προβλήματος.
Το αίτημα για την απελευθέρωση των γυναικών και της ισότιμης συμμετοχής τους στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας επανατίθεται στον Άγιο Νικόλαο Ραγκαβά λόγω της εξαιρετικής χωροχρονικής σύμπτωσης.
Κατά ευτυχή συγκυρία στον ιστορικό αυτό Ναό ήχησε χαρμόσυνα η πρώτη καμπάνα μετά την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό (31/3/1833) αλλά και από την γερμανική κατοχή (12/10/1944). Ταυτόχρονα, η παρουσία του χαρισματικού και ανάργυρου (άμισθου) Ιερέα Αλέξανδρου Καριώτογλου αποτελεί ιδανική συνθήκη για την αποκατάσταση της Παράδοσης ( Θεσμός Διακονισσών) αλλά και της ‘’ανακαίνισης’’ της Εκκλησίας σε χαλεπούς καιρούς...
Εξάλλου, η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην Εκκλησία μαρτυρείται και στον λόγο του Αποστόλου Παύλου ”Δεν υπάρχει Ιουδαίος ούτε Έλλην,δεν υπάρχει δούλος ούτε ελεύθερος, δεν υπάρχει άρρεν και θήλυ, διότι όλοι σεις είσθε ένας άνθρωπος εν Χριστώ Ιησού.’’( Προς Γαλάτας 3,28).
Ωστόσο, φαίνεται ότι στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας αυτό δεν έχει επιτευχθεί παρόλο που κατά καιρούς γίνεται επιλεκτική χρήση και ερμηνεία τού παραπάνω χωρίου από την Ιεραρχία. Οι γυναίκες είναι ισότιμες με τους άνδρες από τον νάρθηκα έως τον σολέα, ενώ το Ιερό παραμένει άβατο για το δεύτερο φύλο. Ο εκτοπισμός της Γυναίκας από το Άγιο νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων...
Οι ”Χαιρετισμοί’’ στην Παναγία φαίνεται ότι τιμούν την Γυναίκα αλλά συχνά περιορίζονται στην ”υμνολογία’’ ενώ απουσιάζουν από την καθημερινή ‘’δοξολογία’’ του δεύτερου φύλου και τις ανθρώπινες σχέσεις, που είναι πέρα από το Ιερό και το Βέβηλο.
Μεσούσης της Σαρακοστής και καθ` οδόν προς τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου 1821, οι νεαρές εκκλησιαζόμενες από τον γυναικωνίτη ανέμεναν να χτυπήσει και γι` αυτές η ιστορική καμπάνα του ναού, για να σημάνει το τέλος των διακρίσεων στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας.
Ανδριανή Στράνη