Η μη εξουσιοδοτημένη μετανάστευση προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μειώθηκε σημαντικά συνολικά τους πρώτους οκτώ μήνες του τρέχοντος έτους, ακόμη και όταν η πολιτική ρητορική και η βία κατά των μεταναστών αυξήθηκαν και τα ακροδεξιά κόμματα που υποστηρίζουν αντιμεταναστευτικές πολιτικές κέρδισαν στις δημοσκοπήσεις.
Υπήρξε, ωστόσο, μια έξαρση στις αφίξεις μεταναστών στα Κανάρια Νησιά, ένα ισπανικό αρχιπέλαγος κοντά στις αφρικανικές ακτές που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως εναλλακτικό σκαλοπάτι για την ηπειρωτική Ευρώπη.
Η παράτυπη μετανάστευση κυριάρχησε στις ευρωπαϊκές κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιουνίου και επηρέασε τις πρόσφατες εκλογές στα κρατίδια της ανατολικής Γερμανίας, όπου ένα ακροδεξιό κόμμα κέρδισε για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε αυτή την εβδομάδα ότι επεκτείνει τους συνοριακούς ελέγχους γύρω από την επικράτειά της μετά τις πρόσφατες εξτρεμιστικές επιθέσεις.
Τι δείχνουν οι αριθμοί;
Παρά τις έντονες συζητήσεις, οι παράτυπες διελεύσεις από τα νότια σύνορα της ΕΕ - την περιοχή όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη παράνομη μετανάστευση - μειώθηκαν κατά 35% από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο, σύμφωνα με τα τελευταία προκαταρκτικά στοιχεία που συγκέντρωσε ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης των Ηνωμένων Εθνών.
Σχεδόν 115.000 μετανάστες - λιγότερο από το 0,03% του πληθυσμού της ΕΕ - έχουν φθάσει χωρίς άδεια στην ΕΕ μέσω των οδών της Μεσογείου και του Ατλαντικού μέχρι στιγμής φέτος, σε σύγκριση με 176.252 κατά την ίδια περίοδο πέρυσι, αναφέρει ο ΟΗΕ. Αντίθετα, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι, οι περισσότεροι από τους οποίους διέφευγαν από τις συγκρούσεις στη Συρία, εισήλθαν στην ΕΕ το 2015.
Τα στοιχεία που μοιράστηκε ο οργανισμός Frontex της ΕΕ για τα σύνορα και την ακτοφυλακή δείχνουν παρόμοια τάση: Οι μη εξουσιοδοτημένες διελεύσεις από τα νότια σύνορα της περιοχής μειώθηκαν συνολικά κατά 39% φέτος σε σύγκριση με πέρυσι.
«Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν είναι αριθμητική φέτος, ούτε ήταν πέρυσι», δήλωσε στο Associated Press ο Flavio di Giacomo, εκπρόσωπος του γραφείου του ΔΟΜ για τη Μεσόγειο.
Η Camille Le Coz, αναπληρώτρια διευθύντρια του μη κερδοσκοπικού Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής στην Ευρώπη, δήλωσε ότι η παράτυπη μετανάστευση «λαμβάνει υπερβολικά μεγάλη προσοχή σε σύγκριση με το εύρος του ζητήματος και σε σύγκριση με άλλα ζητήματα που θα έπρεπε να αντιμετωπίζει η Ευρώπη, όπως η κλιματική αλλαγή».
Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή για τους μετανάστες είναι από τη Βόρεια Αφρική, μέσω της επικίνδυνης κεντρικής Μεσογείου προς την Ιταλία.
Ωστόσο, περίπου 64% λιγότεροι μετανάστες αποβιβάστηκαν στην Ιταλία φέτος από ό,τι την ίδια περίοδο το 2023, σύμφωνα με τους αριθμούς του ΔΟΜ και της Frontex.
Οι ειδικοί λένε ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της καταστολής που υποστηρίζεται από την ΕΕ στην Τυνησία και τη Λιβύη, η οποία έχει ως τίμημα τους μετανάστες, πολλοί από τους οποίους συλλαμβάνονται συστηματικά και πετιούνται στην έρημο.
Ωστόσο, μένει να φανεί πόσο θα κρατήσει η πτωτική τάση. Οι λαθρέμποροι προσαρμόζονται πάντα γρήγορα και βρίσκουν νέες διαδρομές γύρω από τους συνοριακούς ελέγχους.
Στην Ανατολική Μεσόγειο, τη δεύτερη πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή, τα δίκτυα διακινητών χρησιμοποιούν πλέον ταχύπλοα με όλο και πιο επιθετικούς τρόπους για να αποφύγουν τους ελέγχους και στοχεύουν σε νησιά που βρίσκονται πιο μακριά από τις τουρκικές ακτές στο κεντρικό Αιγαίο, σύμφωνα με τις ελληνικές αρχές.
Ο αριθμός των μεταναστών που έφτασαν στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης και ξηράς κατά τους πρώτους οκτώ μήνες του έτους αυξήθηκε κατά 57%, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ.
Μια ανησυχητική αύξηση στον Ατλαντικό
Εν τω μεταξύ, η παράτυπη μετανάστευση από τη Δυτική Αφρική προς τα Κανάρια Νησιά μέσω του Ατλαντικού, η τρίτη πιο χρησιμοποιούμενη διαδρομή, έχει υπερδιπλασιαστεί: Περισσότεροι από 25.500 μετανάστες - κυρίως από το Μάλι, τη Σενεγάλη και άλλες χώρες της Δυτικής Αφρικής - είχαν φτάσει στα νησιά μέχρι τις 31 Αυγούστου, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Αμέτρητοι άλλοι μετανάστες έχουν εξαφανιστεί κατά μήκος της διαδρομής, όπου οι θυελλώδεις άνεμοι και τα ισχυρά ρεύματα του Ατλαντικού λειτουργούν εναντίον τους. Αρκετές βάρκες μεταναστών, που μετέφεραν μόνο τα λείψανα πολιτών του Μάλι, της Μαυριτανίας και της Σενεγάλης, βρέθηκαν φέτος να παρασύρονται μέχρι την Καραϊβική και τη Βραζιλία.
Οι ακριβείς αριθμοί είναι δύσκολο να εξακριβωθούν, αλλά η ισπανική ομάδα για τα δικαιώματα των μεταναστών Walking Borders έχει αναφέρει περισσότερους από 4.000 νεκρούς ή αγνοούμενους.
«Υπάρχουν καταστάσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως η κατάσταση στα Κανάρια Νησιά», παραδέχτηκε η Le Coz.
Μια ανθρωπιστική κρίση
Οι ενήλικες μετανάστες που φτάνουν με επιτυχία στις Καναρίους Νήσους συνήθως μετακινούνται στην ηπειρωτική Ισπανία ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες πιο βόρεια. Αλλά αυτό δεν ισχύει για χιλιάδες ασυνόδευτους ανηλίκους.
Ο Ισπανός πρωθυπουργός Pedro Sánchez ταξίδεψε σε τρεις χώρες της Δυτικής Αφρικής σε μια προσπάθεια να περιορίσει τη μετανάστευση.
Στη Σενεγάλη, ο ίδιος και ο Πρόεδρος Bassirou Diomaye Faye υπέγραψαν συμφωνίες για την προώθηση ευκαιριών προσωρινής εργασίας στην Ισπανία για υπηκόους της Σενεγάλης και επαγγελματικής κατάρτισης στη Σενεγάλη.
Συμφώνησαν επίσης να ενισχύσουν την αστυνομική συνεργασία.
Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις
Παρά τα σημερινά αντιμεταναστευτικά αισθήματα, η γήρανση του πληθυσμού της Ευρώπης, η μείωση των γεννήσεων και η έλλειψη εργατικού δυναμικού έχουν αυξήσει την ανάγκη για μετανάστες εργαζόμενους για τη διατήρηση των συντάξεων και την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης.
Και όσο οι μετανάστες δεν έχουν ευκαιρίες στις χώρες τους, η φυγή τους θα συνεχίζεται. Προσθέστε σε αυτό την αυξανόμενη αστάθεια και τις συγκρούσεις σε μέρη της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας που έχουν εκτοπίσει εκατομμύρια ανθρώπους.
«Δεν υπάρχει καμία μαγική αποτροπή», δήλωσε ο Le Coz. «Οι μετανάστες καταλήγουν να πληρώνουν το τίμημα όλων αυτών: Διακινδυνεύουν τη ζωή τους, κάνουν δουλειές στην Ευρώπη όπου αντιμετωπίζουν αβέβαιο νομικό καθεστώς για χρόνια και είναι ευάλωτοι σε κάθε είδους εκμετάλλευση».
Ενώ εφαρμόζονται μακροπρόθεσμες λύσεις για την αντιμετώπιση της μη εξουσιοδοτημένης μετανάστευσης, όπως τα προγράμματα προσωρινής εργασίας για τους μετανάστες, εξακολουθούν να υπολείπονται.
«Αυτό είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά αυτό πρέπει να συμβεί σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα και χρειάζεται να εμπλακεί περισσότερο ο ιδιωτικός τομέας», πρόσθεσε ο Le Coz.