Η περίοδος που διανύουμε εδώ και αρκετές δεκαετίες, ίσως ερμηνευθεί από τον ιστορικό του μέλλοντος ως ″η μεγάλη παρεξήγηση της μετανεωτερικότητας″. Ας μη γελιόμαστε, οι ΗΠΑ είναι το πιο ισχυρό κράτος στον κόσμο και ταυτόχρονα, η ηγέτιδα δύναμη των ελεύθερων χωρών. Των χωρών εκείνων δηλαδή που γράφουν τη λέξη ″άνθρωπος″ με ″Α″. Όταν το Καπιτώλιο δέχεται εισβολή και επίθεση, δεν είναι απλώς όλα όσα μπορεί κάποιος συνταγματολόγος, πολιτικός επιστήμονας και διεθνολόγος. Είναι πολλά περισσότερα και πολύ πιο σημαντικά.
Οι ΗΠΑ στο μεταίχμιο των δικών τους αλλαγών
Ήδη από την Πετρελαϊκή Κρίση και μετά, οι ΗΠΑ αρχίζουν να παρουσιάζουν έλλειμμα στην οικονομία τους. Για πάρα πολλούς, οι ΗΠΑ αρχίζουν να έχουν τις πρώτες χαμηλές τους πτήσεις, όμως αυτή η ανάγνωση ήταν λανθασμένη γιατί μπορεί οι ΗΠΑ από τα τέλη του 19ου αιώνα να είχαν μια απογείωση με την ανάπαυλα της Κρίσης του 1929, όμως ακόμη και μετά τη δεκαετία του 1980′ πέτυχαν σημαντικά πράγματα στις διεθνείς σχέσεις, διαμορφώνοντας όλες εκείνες τις συνθήκες που τους έδωσαν τελικά τη νίκη στον Ψυχρό Πόλεμο. Οι ΗΠΑ από τον Β’Π.Π μέχρι και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δεν πέρασαν τη μετάβασή τους, έχοντας μονίμως σαν πονοκέφαλο το εξωτερικό. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αντί να λυτρώσει την Αμερική, της φόρτωσε περισσότερες ευθύνες για το εξωτερικό, καθώς έπρεπε να διαχειριστεί μια νέα Ευρώπη και έναν νέο κόσμο, γεμάτο από πολλά νέα κράτη που προέκυψαν από το διάλυση της ΕΣΣΔ. Επίσης, οι νέες προκλήσεις μπορούσαν μετά δυσκολίας να ιχνηλατηθούν.
Η μονοπολική στιγμή των ΗΠΑ όπως ονόμασε ο Krauthammer την παντοκρατορία των ΗΠΑ που ακολούθησε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, συνοδεύτηκε περισσότερο από την προσπάθεια των ΗΠΑ να ορίσουν αυτές τις νέες προκλήσεις οι οποίες ήδη είχαν διατυπωθεί μέσα από τη ρητορική περί ″παγκοσμιοποίησης″. Η παγκοσμιοποίηση βόλεψε σημαντικά την πολιτική ελίτ των ΗΠΑ προκειμένου να μην επιστρέψει το φάντασμα του απομονωτισμού στην αμερικανική κοινωνία, χωρίς να χαθούν οι ατομικές ελευθερίες των Αμερικανών μέσα στο ″παγκόσμιο χωριό″, έτσι ώστε να βρεθεί μια χρυσή τομή ανάμεσα στην σχέση εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Οι πόλεμοι στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, επανέφεραν ένα άλλο φάντασμα, αυτό του Συνδρόμου του Βιετνάμ και σε συνδυασμό με την απότομη απογείωση της κινεζικής ισχύος μέσα από το πάλαι ποτέ ″αμερικανικό απόλυτο πλεονέκτημα της παγκοσμιοποίησης″ οι ΗΠΑ καλούνταν πλέον να διατηρήσουν τις ελευθερίες των Αμερικανών πολιτών, την ανοικτή κοινωνία στον κόσμο, το ελεύθερο εμπόριο και μαζί με αυτό, την πρωτοκαθεδρία στις διεθνείς υποθέσεις. Πολλοί στόχοι για τον σημερινό μας κόσμο.
Το κατά βάθος Δικαιωματικό φαινόμενο Τραμπ
Διαβάζεται αντιφατικό, όμως είναι πέρα για πέρα αληθινό. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι το καλύτερο σήμα κατατεθέν των αμερικανικών αξιών και τρόπου ζωής. Για παράδειγμα, ο Nίξον ήταν αυτό που λέμε self made man, που είναι πυρήνας του ″Αμερικανισμού″. Παρόλα αυτά, οι αντιφατικοί -συχνά- στόχοι που όφειλαν να πετύχουν οι Αμερικανοί πολιτικοί, οδήγησαν την Ουάσινγκτον στο να μην έχει ξεκάθαρους στόχους. Το άνοιγμα των αγορών ήταν θετικό όσο οι ΗΠΑ ήταν η πιο παραγωγκή δύναμη (ή έστω, να ελέγχουν τις διεθνείς δομές που επιτρέπουν τον διεθνή καταμερισμό πλούτου) ενώ η Κίνα, επωφελήθηκε από τις διεθνείς δομές που οι ΗΠΑ δημιούργησαν μετά το τέλος του Β’Π.Π. Ξαφνικά η γεωπολιτική των κεφαλαιοαγορών άλλαξε και η Ασία πέρασε στο προσκήνιο. Αυτό έφερε απώλειες για την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών που δεν μπορούσαν πλέον σε συνθήκες παγκόσμιου ανταγωνισμού, να απολαύσουν το περίφημο ″American Dream″. Σε συνδυασμό με την εμφάνιση διαφόρων και υπερβολικών στην έκφρασή τους, κινημάτων, υπήρξαν τελικά τα συστατικά του κοκτεϊλ της εκλογής του Τραμπ ο οποίος υποσχέθηκε στους Αμερικανούς πολίτες μια Αμερική η οποία θα πάψει να έχει το νου της στο εξωτερικό και θα φροντίσει τα του οίκου της. Ο Τραμπ ήταν και είναι σάρκα του συστήματος. Η ειρωνεία είναι οτι αυτό το σύστημα που τον γέννησε, τον κατηγορούσε, όπως ο επιστήμονας το τερατούργημά του στο υπέροχο έργο της Μαίρης Σέλλεϋ, ″Φρανκενστάϊν″. Το ακραίο αναζητά το ακραίο να για να ισορροπήσουν. Με άλλα λόγια, ο Τραμπ δε θα είχε γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ αν όλα έβαιναν καλώς.
Τα όσα είδαμε χθες αποσβολωμένοι να συμβαίνουν εντός και εκτός Καπιτωλίου, είναι πράγματα που έρχονται φυσιολογικά μετά από περίπου 5 έτη τοξικής πόλωσης ανάμεσα στα δύο κόμματα. Ευθύνη μεγάλη για όλα όσα ακραία συμβαίνουν, φέρουν σίγουρα όλοι όσοι έβαλαν το ατομικό δικαίωμα πάνω από την πραγματική δημοκρατία (που στον πυρήνα της έχει τον έλεγχο και την ευθύνη, άρα έχει όρια). Κάποια κινήματα υποστηρίχθηκαν από την αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών και κάποια άλλα, από την σκληρή δεξιά των Ρεπουμπλικάνων. Ο Μπάιντεν θα πρέπει οπωσδήποτε να μειώσει την επιρροή της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατικών και ο νέος ηγέτης των Ρεπουμπλικάνων (ίσως ο Πόμπεο, ίσως η Χεϊλι) θα χρειαστεί να στραφεί στον ήπιο συντηρητισμό και όχι στις ομάδες που είδαμε χθες. Ο απόλυτος δικαιωματισμός, η άνευ όρων παγκοσμιοποίηση χωρίς αρχές, κανόνες και η λειτουργία μιας αγοράς που όπως χαρακτήρισε η Γερουσία μετά το κράχ της Lehman Brothers έμοιαζε με Casinomics του Las Vegas, οδήγησαν στη δημιουργία ενός άλλου άκρου, εκείνου που διεκδικεί το απόλυτο δικαίωμα ώστε να μην έχουν οι αυταποκαλούμενοι δικαιωματιστές, το πάνω χέρι στην πολιτική και οικονομική ζωή των ΗΠΑ. Μέσα από την πόλωση που δημιουργήθηκε λόγω της αντιπαλότητας Τραμπ-Χίλαρυ Κλίντον, τα αμερικανικά άλυτα προβλήματα που για δεκαετίες καλύπτονταν, βγήκαν στην επιφάνεια και η βία έχει γίνει για διαφορετικούς λόγους, ρουτίνα στις ΗΠΑ όπου έχουν δημιουργηθεί ομάδες και κινήσεις πολιτών που είναι εξόχως επικίνδυνες. Τελικά, για όλους τους εισβολείς στο Καπιτώλιο, ήταν ″αναφαίρετο δικαίωμά τους″.
Ο Γολγοθάς των ΗΠΑ και τι σημαίνει για τον κόσμο
Η χαιρεκακία είναι η θυγατέρα της ζηλοφθονίας. Πάντα οι περισσότεροι άνθρωποι μισούν βαθιά τον πρώτο και αυτό συνιστά τον θρυμματισμένο θαυμασμό. Σε κάθε περίπτωση, μια νήνεμη και ώριμη σκέψη των όσων συμβαίνουν στην Αμερική, οφείλει να μας τρομάξει όλους γιατί όταν η παρακμή της Ευρώπης είναι βαθιά, η ελπίδα για έναν ισορροπημένο δυτικό κόσμο που θα διαφυλάξει τις ανθρώπινες αξίες, γίνεται όλο και πιο θολή. Η διαφορά είναι οτι ο τρόπος με τον οποίον εξελίσσεται η διεθνής πολιτική στους καιρούς μας, έχει υποκατάστατα. Ο δυτικός τρόπος ζωής δεν είναι μόνος του και υπάρχουν δυνάμεις που προτείνουν διαφορετικά μοντέλα διακυβέρνησης και ανάπτυξης. Σε αυτά, δεν υπάρχει κακοφωνία και κακοδοξία για την έννοια του ″δικαιωματισμού″ και της σχέσης του με την πραγματική δημοκρατία. Πολύ απλά, δεν υπάρχει δικαίωμα και δεν υπάρχει δημοκρατία. Οι ΗΠΑ έχουν να ανέβουν έναν Γολγοθά και ας ελπίσουμε να καταφέρουν να βγάλουν την απίστευτη δημιουργική και ζωτική δύναμη που έχουν ως κοινωνία για να θεραπεύσουν τα βαθιά τραύματα που έχουν καθώς αν αυτό δε γίνει, φανταστείτε πόσοι ηγέτες στην Ευρώπη και διάφορα κινήματα, θα μιμηθούν τους pistoleros που εισέβαλαν στο Καπιτώλιο, της πιο ισχυρής χώρας του κόσμου. Από την άλλη πλευρά, η Αμερική θα ψάξει να βρει ισορροπίες για να αφήσει πίσω της την πόλωση και αυτό θα οδηγήσει σε μια πιο επιθετική εξωτερική πολιτική από την Ουάσινγκτον, αν αυτή η εξισορρόπηση δεν έλθει εύκολα. Όσο πιο γρήγορα επανέλθει στις ΗΠΑ η πίστη σε όσα τη βοήθησαν να προκύψει από μεγάλη δύναμη σε υπερδύναμη, τόσο γρήγορα θα έλθει και σε χώρες της Ευρώπης, σαν την Ελλάδα αυτή η πίστη. Διαφορετικά, δεν είναι κινδυνολογία να πούμε πως θα επηρεαστούμε από άλλες προτάσεις πολιτισμών που ίσως να είναι ελκυστικοί για να μαθαίνουμε για αυτούς, αλλά όχι να ζούμε σε αυτούς.