Σε μια τηλεοπτική σειρά, ο κεντρικός ήρωας είναι ένας δάσκαλος που ξεκινά μια καμπάνια στα social media κατά της διαφθοράς στην χώρα του. Τα likes και οι followers πολλαπλασιάζονται και ο ίδιος καταλήγει, εντελώς τυχαία, να εκλεγεί Πρόεδρος της χώρας. Αυτά στην τηλεόραση. Κι έπειτα, ο ηθοποιός που υποδύεται τον κατά λάθος Πρόεδρο στην τηλεόραση αποφασίζει να κατέβει ο ίδιος στις αληθινές εκλογές και να διεκδικήσει την Προεδρία.
Μαζεύει χρήματα με crowdfunding, κινητοποιεί εθελοντές που ξημεροβραδιάζονται στο διαδίκτυο, ο ίδιος ποστάρει ακατάπαυστα. Δεν έχει κομματικό μηχανισμό. Δεν κάνει συγκεντρώσεις, δεν εκφωνεί λόγους, δεν δίνει συνεντεύξεις, δεν ανακοινώνει πρόγραμμα. «Δεν έχω ιδέα από πολιτική», ομολογεί. «Δεν σας υπόσχομαι τίποτε, άρα αποκλείεται να σας απογοητεύσω». Και οι ψηφοφόροι λένε: «τόσα χρόνια ψηφίζουμε σοβαρούς ανθρώπους και ζούμε μια φάρσα, ας ψηφίσουμε έναν κωμικό αυτή τη φορά να δούμε τι θα γίνει»! Και ο κωμικός παίρνει 30% στον πρώτο γύρο, διπλάσιο ποσοστό από τον δεύτερο, τον απερχόμενο Πρόεδρο.
Μοιάζει με πρωταπριλιάτικο αστείο. Ή με σενάριο πολιτικής κωμωδίας, από αυτές που κάποτε αγαπούσε το Χόλιγουντ. Αλλά συνέβη στ’ αλήθεια, την περασμένη Κυριακή, σε μια μεγάλη χώρα. Στην Ουκρανία. Η Ουκρανία ήταν η μία από τις τρεις χώρες που είχαν εκλογές αυτό το Σαββατοκύριακο- οι άλλες δύο ήταν η Σλοβακία και η Τουρκία. Και στις τρεις- για διαφορετικούς λόγους στην κάθε μια- το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν έκπληξη. Οι εκλογές δεν είναι πια ο γνώριμος, προβλέψιμος τόπος που κάποτε (νομίζαμε πως) καταλαβαίναμε ή πως μπορούσαμε να προβλέψουμε.
Η Σλοβακία είναι, επίσης, ενδιαφέρον παράδειγμα. Χώρα του σκληρού αντι- μεταναστευτικού μπλοκ του Βίζενγκραντ, έμοιαζε να ανήκει στην ίδια πολιτική συνομοταξία με την Ουγγαρία και την Πολωνία, χώρες τυπικά δημοκρατικές, με εκτεταμένη διαφθορά, όμως, με προβληματικό σεβασμό σε φιλελεύθερες αρχές, τις ελευθερίες και τα δικαιώματα, με προβληματική την διάκριση των εξουσιών και με ροπή προς την κουλτούρα του ριζοσπάστη strongman, του ισχυρού ηγέτη που κάνει τους θεσμούς να τον υπηρετούν αντί να τίθεται ο ίδιος στην υπηρεσία τους. Και ξαφνικά, πριν 14 μήνες, δύο μπράβοι εισβάλουν στο σπίτι ενός ενοχλητικού 27χρονου δημοσιογράφου που ερευνούσε μια υπόθεση φορολογικής απάτης ενός τοπικού κροίσου, με ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις, και δολοφονούν εν ψυχρώ τον ίδιο και την αρραβωνιαστικιά του. Κανείς δεν το περίμενε, αλλά η δολοφονία πυροδότησε ένα κύμα οργής, τεράστιες διαδηλώσεις επέμεναν να βγαίνουν στον δρόμο μέχρι να αναγκάσουν τον πρωθυπουργό σε παραίτηση. Την περασμένη Κυριακή είδαμε την επόμενη πράξη του δράματος. Μια νεαρή δικηγόρος, που είχε μαχητικά αναμιχθεί στην υπόθεση, χωρίς να έχει καμμιά σχέση με την πολιτική, ούλτρα «φιλελέ» και «μενουμευρωπαία», χωρίς κανένα κόμμα να την υποστηρίζει, χωρίς μηχανισμό, κάνοντας καμπάνια μόνον στα social media, θριάμβευσε με 60% στις εκλογές και εξελέγη Πρόεδρος της χώρας.
Όταν ο Μακρόν είχε εκλεγεί Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, ως εξωτικός, χωρίς κόμμα υποψήφιος με μια καμπάνια που ξεκίνησαν ερασιτέχνες εθελοντές, συντρίβοντας τους υποψηφίους των δύο μεγάλων, θεσμικών κομμάτων που κυβέρνησαν την Γαλλία 60 χρόνια, είπαμε πως ίσως είναι εξαίρεση. Κάτι που συνέβη εκτάκτως, από τύχη, από σπάνια πολιτική συναστρία. Μα να που δεν ήταν εξαίρεση. Τείνει να γίνει κανόνας.
Και η Τουρκία; Πως σχετίζεται με τα άλλα δύο παραδείγματα του Σαββατοκύριακου; Σκεφθείτε μια χώρα, στην οποία, τα τελευταία τρία χρόνια η κυβέρνηση έχει βάλει λουκέτο σε 45 εφημερίδες, 16 τηλεοπτικούς σταθμούς, άλλους τόσους ραδιοφωνικούς και τέσσερα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Στην οποία το τελευταίο ανεξάρτητο, αντιπολιτευόμενο εκδοτικό συγκρότημα, το γκρουπ Ντογκάν, εξαναγκάστηκε βιαίως να πωληθεί σε έναν φιλικό προς την κυβέρνηση επιχειρηματία τον περασμένο Μάρτιο. Στην οποία εκατοντάδες δημοσιογράφοι έχουν απολυθεί εξ αιτίας ενός κριτικού προς την κυβέρνηση άρθρου τους, εκατοντάδες έχουν φυλακιστεί ή υποχρεωθεί να διαφύγουν στο εξωτερικό για να γλιτώσουν.
Και στην οποία η κατανομή χρόνου μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στα τηλεοπτικά μέσα, ιδιωτικά και δημόσια, ήταν στην προεκλογική περίοδο 75-25 υπέρ της κυβέρνησης. Κι όμως στην χώρα αυτή γίνονται την Κυριακή τοπικές εκλογές και η αντιπολίτευση, ασυντόνιστη, αδύναμη, δίχως πραγματικό ηγέτη, καταφέρει να κερδίσει τους τρεις μεγαλύτερους Δήμους της χώρας, επτά στις δώδεκα μεγάλες πόλεις συνολικά.
Το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών, που υπερέβη τους χειρότερους φόβους του Ταγίπ Ερντογάν, προκαλεί μεγάλες συζητήσεις. Ως προς τις αιτίες της ήττας- οικονομία, Κουρδικό- και τις συνέπειές της. Ο ηττημένος Ερντογάν θα είναι ένας πιο μετρημένος, πιο μετριοπαθής ηγέτης ή ένας τυχοδιώκτης που θα επιχειρήσει μια φυγή προς την εξωτερική περιπέτεια και την (ακόμη μεγαλύτερη) εσωτερική καταπίεση;
Το ερώτημα είναι κρίσιμο. Αλλά, στο μεταξύ, ας μην παραγνωρίσουμε το μήνυμα που οι εκλογές στην Ουκρανία, την Σλοβακία και την Τουρκία μας έδωσαν. Το μήνυμα μιας αλλαγής που συντελείται στον τρόπο που οργανώνεται η πολιτική επικοινωνία, που επικοινωνούν οι πολίτες με την δημόσια σφαίρα, στον τρόπο που διαμορφώνονται πολιτικά ρεύματα και εκλογικές τάσεις στον νέο, γενναίο κόσμο, όπου τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης δίνουν τον τόνο.