Το 2024 αναμένεται να εξελιχθεί σε μία χρονιά-σταθμό για την κλιματική δικαιοσύνη, καθώς αυξάνονται σε όλον τον κόσμο οι υποθέσεις που φτάνουν στα εθνικά και ανώτατα διεθνή δικαστήρια, απαιτώντας από τις εθνικές κυβερνήσεις μία νομικά δεσμευτική δράση για το κλίμα.
Η απόφαση πριν λίγο καιρό του Τμήματος Μείζονος Συνθέσεως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι η αποτυχία της Ελβετίας να εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής συνιστά παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, χαρακτηρίζεται «ιστορική» σε μία υπόθεση-ορόσημο (“Case of Verein Klimaseniorinnen Schweiz and others v. Switzerland”), καθώς είναι η πρώτη υπόθεση σχετικά με την κλιματική αλλαγή που εκδικάστηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Κλιματική κρίση: Απόφαση-ορόσημο κατά της Ελβετίας για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η Ελβετία δεν κατάφερε να επιτύχει τους προηγούμενους στόχους μείωσης των εκπομπών, παρέλειψε να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από τη Σύμβαση-πλαίσιο για την Κλιματική αλλαγή, δεν ενήργησε έγκαιρα και με τον κατάλληλο τρόπο για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας και των κατάλληλων μέτρων (υπήρχαν κρίσιμα κενά στη διαδικασία θέσπισης του εθνικού κανονιστικού πλαισίου, όπως η αποτυχία ποσοστικοποίησης του εθνικού περιορισμού των εκπομπών αερίων/GHG) και αποφάνθηκε ότι το Άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) περιλαμβάνει το δικαίωμα αποτελεσματικής προστασίας από τις κρατικές Αρχές από τις σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη ζωή, την υγεία, την ευημερία και την ποιότητα ζωής.
(Διαβάστε την απόφαση του Δικαστηρίου εδώ)
Η απόφαση αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις τόσο στον καθορισμό του διεθνούς δικαίου, δείχνοντας κι έναν δρόμο για τα εθνικά δικαστήρια και τις αποφάσεις συμβουλευτικών οργάνων, όσο και στον καθορισμό της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή τις επόμενες δεκαετίες, αναδεικνύοντας την υποχρέωση των κυβερνήσεων όχι μόνο να δράσουν απέναντι σε μία ολοένα βαθύτερη κλιματική κρίση αλλά και να λογοδοτήσουν. Επιπλέον, με τον νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα της δημιουργεί έναν τεράστιο αντίκτυπο στη δυνατότητα προστασίας από τις επιπτώσεις της καταστροφής του κλίματος των σημερινών και των μελλοντικών γενεών.
Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προσέφυγε η ελβετική ένωση των «Ηλικιωμένων για την προστασία του κλίματος»“The KlimaSeniorinnen Schweiz” μία οργάνωση ηλικιωμένων γυναικών με πάνω από 2,500 μέλη.
Η συζήτηση με την Pia Hollenstein μέλος της οργάνωσης, με αφορμή την απόφαση, είναι ένα λαμπερό μήνυμα της δύναμης της Κοινωνίας των Πολιτών και μαζί μία ισχυρή υπενθύμιση της αξίας της υπεράσπισης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Νομίζω ότι δεν υπάρχει άλλο σημείο να ξεκινήσουμε αυτήν τη συζήτηση από το ”Πώς αισθάνεστε για αυτήν την ιστορική απόφαση;”
Είμαστε έκπληκτες και εξαιρετικά χαρούμενες. Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι κερδίσαμε τόσα πολλά! Δεν περιμέναμε ένα τόσο θετικό αποτέλεσμα. Είμαστε παραπάνω από ικανοποιημένες και φυσικά έτοιμες να συνεχίσουμε το έργο μας. Είναι μια απόλυτη επιτυχία για εμάς γιατί δηλώνει ότι εάν η χώρα μας και άλλες χώρες – και αυτό είναι πολύ σημαντικό – δεν κάνουν αρκετά για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, θεωρείται παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό μήνυμα.
Ήταν μια έκπληξη για όλη την Ευρώπη και πιστεύω ένα ισχυρό μήνυμα σχετικά με το κλίμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ήταν μια πολύ δύσκολη υπόθεση και μια ιστορική απόφαση. Πραγματικά γράψατε ιστορία! Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Όλη η ομάδα μας νιώθει υπέροχα. Δεν περιμέναμε αυτή τη νίκη. Έχουμε περάσει από όλα τα δικαστήρια στο παρελθόν και χάσαμε, αλλά αυτή τη φορά κερδίσαμε! Η απόφαση μάς δίνει το κουράγιο και τη δύναμη να προχωρήσουμε, την απαραίτητη βεβαιότητα ότι έχουμε δίκιο.
Η απόφαση αυτή σχετίζεται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κοινωνία των πολιτών, τους ενεργούς πολίτες και τη δράση για το κλίμα. Τι καταδεικνύει πρωτίστως για εσάς;
Η περίπτωσή μας καταδεικνύει ότι η κοινωνία των πολιτών, όταν οι άνθρωποι συνενώνονται με ισχυρά επιχειρήματα και επιμένουν, είναι ισχυρή και μπορεί να πετύχει. Δεν πρέπει να τα παρατάμε, πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε. Στην περίπτωσή μας είχαμε το προνόμιο να λάβουμε υποστήριξη από εξαιρετικούς δικηγόρους στο Λονδίνο με τεράστια εμπειρία στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Αλλά πιστεύουμε ότι είναι κρίσιμο να μην τα παρατήσουμε και να αγωνιζόμαστε για αυτό που είναι σωστό.
Η “The Klimaseniorinnen” είναι μία γυναικεία οργάνωση. Γιατί επιλέξατε να προσφύγετε μόνο γυναίκες;
Η απόφασή μας βασίζεται σε επιστημονικές έρευνες από πανεπιστήμια και κρατικούς φορείς, οι οποίες δείχνουν ότι οι ηλικιωμένες γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ως αποτέλεσμα αυτού έχουν περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν.
Η δράση σας είναι γύρω από το κλίμα, θα προσδιορίζατε τον εαυτό σας ως υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; (Human Rights Defender)
Ναι, θεωρώ τον εαυτό μου υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε μια δημοκρατία, είναι ζωτικής σημασίας να προασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν υπόκεινται σε πολιτικές πλειοψηφίες και πρέπει να προστατεύονται πάνω από όλα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην Ελβετία. Τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά ανεξάρτητα από τις πολιτικές πεποιθήσεις κάποιου.
Είστε ακτιβίστρια για πολλά χρόνια. Μιλήστε μου για αυτό.
Πριν από χρόνια συμμετείχα στις πρώτες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για τον «θάνατο των δασών» και έκτοτε αγωνίζομαι για τη φύση και το κλίμα. Μου δίνει ένα υπέροχο συναίσθημα να ξέρω ότι μπορώ να κάνω κάτι και να το κάνω. Σε δημοκρατικές χώρες, είναι απαραίτητο για ολόκληρη την κοινωνία να χρησιμοποιεί κάθε διαθέσιμο μέσο. Χωρίς πίεση από τους πολίτες, οι πολιτικοί μπορεί να μην προβούν στις απαραίτητες ενέργειες.
Ως ορειβάτισσα έχω δει το λιώσιμο των πάγων. Κάποιοι μάλιστα έχουν εξαφανιστεί. Είναι τρομακτικό να βλέπεις τις δεξαμενές νερού άδειες. Δυστυχώς είμαστε το μόνο είδος που κόβει το χέρι που μας ταΐζει. Η κλιματική αλλαγή είναι το σημαντικότερο πρόβλημα παγκοσμίως. Όλες οι χώρες πρέπει να κάνουν περισσότερα για να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα. Στην Ελβετία έχουμε πολλά προβλήματα άνθρακα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οι διάσημες ελβετικές τράπεζές μας, για παράδειγμα, εξακολουθούν να επενδύουν σε μη καθαρή ενέργεια.
- Επιστρέφοντας στην απόφαση, εκτιμώ ότι υπάρχει μια άλλη πτυχή που πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη: αυτή η απόφαση τοποθετεί την ηθική προσέγγιση στο προσκήνιο. Μέχρι τώρα, συζητάμε την κλιματική αλλαγή επιχειρηματολογώντας κυρίως με αριθμούς. Ωστόσο, με αυτήν την απόφαση, έχουμε πλέον ένα ισχυρό ηθικό, δεοντολογικό μήνυμα που πρέπει να συμπεριλάβουμε στη συζήτηση για το κλίμα και να διευρύνουμε το πεδίο εφαρμογής της. Συμφωνείτε σε αυτό;
Ναι, σίγουρα. Είναι παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εάν το κράτος δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στην κλιματική αλλαγή. Και αυτό είναι ηθικό ζήτημα. Η Ελβετία πρέπει τώρα να θέσει υψηλότερους στόχους για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης και πρέπει να δείξει ποια μέτρα θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη αυτών των στόχων. Ωστόσο, η απόφαση δεν είναι σημαντική μόνο για την Ελβετία. Καθιστά σαφές ότι μπορούν επίσης να ληφθούν νομικά μέτρα κατά της έλλειψης προστασίας και σε άλλες χώρες. Οι Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών μπορούν πλέον να απευθυνθούν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εάν έχουν χρησιμοποιήσει όλους τους νομικούς διαύλους στη χώρα τους. Όμως οι κυβερνήσεις άλλων κρατών που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αντί να περιμένουν περαιτέρω δικαστικές διαδικασίες θα έκαναν καλά να προχωρήσουν τώρα με συνέπεια στην προστασία του κλίματος.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα σας, ο επόμενος στόχος σας;
Η Ελβετία πρέπει τώρα να θέσει υψηλότερους στόχους για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης και πρέπει να δείξει ποια μέτρα θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη αυτών των στόχων. Εμείς, «The KlimaSeniorinnen», έχουμε έναν ξεκάθαρο στόχο: θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας. Δεν τίθεται θέμα επ′ αυτού. Εξαιτίας αυτής της απόφασης η κυβέρνησή μας πρέπει να κάνει περισσότερα. Θα φροντίσουμε να τα κάνει. Επιπλέον, στοχεύουμε να ενημερώσουμε το κοινό και να στηρίξουμε το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο καθώς εισάγει τα απαραίτητα μέτρα. Θα βρούμε τον κατάλληλο τρόπο για να υποστηρίξουμε δραστηριότητες που μειώνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Πρέπει να κάνουμε τους βουλευτές και άλλους φορείς λήψης αποφάσεων να κατανοήσουν τη σημασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Η δικτύωση είναι επίσης σημαντική. Είμαστε ένας φάρος για άλλες Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και υποστηρίζουμε τις προσπάθειές τους να γίνουν κι εκείνες οι φάροι που τόσο έχουμε ανάγκη.