Ως μια ιστορική και κρίσιμη για την οδική ασφάλεια μπορεί να θεωρηθεί η νέα ευρωπαϊκή απόφαση που στοχεύει στον περιορισμό του αδικαιολόγητου φόρου αίματος στους δρόμους της Ευρώπης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξαν σε κατ’ αρχήν συμφωνία ότι οι παραβάτες του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας θα θεωρούνται υπεύθυνοι για τα αδικήματά τους σε ολόκληρη την ΕΕ, ανεξάρτητα από το κράτος μέλος στο οποίο διαπράχθηκε η παράβαση. Η συμφωνία αυτή ανοίγει τον δρόμο για μια νέα εποχή διασυνοριακής δικαιοσύνης και ενισχυμένης ασφάλειας, σε μια Ευρώπη που επιδιώκει να σώσει ζωές μέσα από κοινούς, πιο αυστηρούς κανόνες και ψηφιακά εργαλεία.
Με σχεδόν 20.000 ανθρώπινες ζωές να χάνονται κάθε χρόνο σε τροχαία δυστυχήματα εντός της ΕΕ, η νέα οδηγία για τις άδειες οδήγησης, η οποία αποτελεί καρπό προσωρινής συμφωνίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, στοχεύει στην ουσιαστική ενίσχυση της οδικής ασφάλειας.
Από την εισαγωγή της ψηφιακής άδειας οδήγησης μέχρι τα αυστηρότερα μέτρα για τους νέους οδηγούς και τη διασυνοριακή αναγνώριση ποινών, η μεταρρύθμιση αυτή δεν είναι απλώς τεχνική – είναι βαθιά ανθρώπινη και προσανατολισμένη στη σωτηρία ζωών. Όπως τονίζει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρόκειται για ένα καθοριστικό βήμα προς ένα πιο ασφαλές και σύγχρονο σύστημα κινητικότητας για όλους τους πολίτες.
Τι προβλέπεται
Μέχρι σήμερα, αν ένας οδηγός έχανε την άδειά του εξαιτίας σοβαρής τροχαίας παράβασης σε διαφορετική χώρα της ΕΕ από εκείνη που την είχε εκδώσει, η κύρωση, στις περισσότερες περιπτώσεις, εφαρμοζόταν μόνο εντός των συνόρων του κράτους όπου διαπράχθηκε το αδίκημα. Η χώρα που είχε εκδώσει την άδεια – καθώς και τα υπόλοιπα κράτη μέλη – δεν ήταν υποχρεωμένα να αναγνωρίσουν ή να εφαρμόσουν την ποινή, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο νομικό κενό, με σοβαρές συνέπειες για την οδική ασφάλεια.
Η νέα συμφωνία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αλλάζει ριζικά το τοπίο. Η αφαίρεση, η αναστολή ή ο περιορισμός της άδειας οδήγησης θα διαβιβάζεται πλέον υποχρεωτικά στη χώρα που έχει εκδώσει την άδεια, ώστε να διασφαλίζεται η επιβολή της ποινής σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι, ένας οδηγός που θεωρείται επικίνδυνος δεν θα μπορεί να κρύβεται πίσω από τα σύνορα για να συνεχίσει να οδηγεί ανενόχλητος σε άλλο κράτος μέλος.. Η συμφωνία εξακολουθεί να απαιτεί την έγκριση του Συμβουλίου της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προτού τεθεί σε πλήρη ισχύ.
Αφορμές για κυρώσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο
Με τους νέους κανόνες, τα κράτη μέλη θα οφείλουν να ενημερώνουν αμοιβαία, χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, για κάθε απόφαση που αφορά την αφαίρεση ή αναστολή άδειας οδήγησης λόγω σοβαρών παραβάσεων. Αυτές περιλαμβάνουν την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών, την εμπλοκή σε θανατηφόρο τροχαίο ατύχημα, ή την υπερβολική υπέρβαση του ορίου ταχύτητας (άνω των 50 km/h).
Κατά τις διαπραγματεύσεις, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξασφάλισε τη θέσπιση προθεσμίας 20 εργάσιμων ημερών, εντός της οποίας ο ενδιαφερόμενος οδηγός θα πρέπει να ενημερώνεται επίσημα για την ποινή του, καθώς και για τη δυνατότητα προσβολής της απόφασης, διασφαλίζοντας έτσι τα δικαιώματα υπεράσπισής του.
Παράλληλα, οι ευρωβουλευτές πέτυχαν τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επανεξετάσει, εντός πενταετίας, το ενδεχόμενο διεύρυνσης της λίστας των παραβάσεων που επιφέρουν διασυνοριακές κυρώσεις. Επίσης, θα εξεταστεί η ανάγκη για αυστηρότερες και ταχύτερες διαδικασίες στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών, ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα και η ταχύτητα εφαρμογής των νέων ρυθμίσεων.
Ο Επίτροπος Μεταφορών Απόστολος Τζιτζικώστας εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη συμφωνία τονίζοντας πως «αυτοί οι επικαιροποιημένοι κανόνες για τις άδειες οδήγησης σηματοδοτούν ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος αδειών οδήγησης και την ενίσχυση της οδικής ασφάλειας σε ολόκληρη την ΕΕ. Από την εισαγωγή ψηφιακών αδειών οδήγησης έως τα μέτρα που υποστηρίζουν τους νέους οδηγούς, η συμφωνία αυτή ανοίγει τον δρόμο για ένα πιο προσιτό, αποτελεσματικό και ασφαλέστερο σύστημα κινητικότητας. Το πιο σημαντικό είναι ότι θα μας βοηθήσει να μειώσουμε τους θανάτους στους δρόμους της ΕΕ».
Αλλά μέτρα:
Ψηφιακή άδεια οδήγησης
Μέχρι το τέλος του 2030, μια ενιαία κινητή άδεια οδήγησης θα είναι διαθέσιμη για όλους τους πολίτες της ΕΕ, τοποθετημένη στο μελλοντικό ευρωπαϊκό πορτοφόλι ψηφιακής ταυτότητας.
Η ψηφιακή άδεια οδήγησης θα αναγνωρίζεται σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Ταυτόχρονα, οι χρήστες των δρόμων θα έχουν το δικαίωμα να ζητούν φυσική άδεια οδήγησης. Και οι δύο εκδόσεις, φυσική και ψηφιακή, θα ισχύουν για την οδήγηση επιβατικών αυτοκινήτων και μοτοσικλετών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι ισχύει σήμερα, δηλαδή 15 έτη από την ημερομηνία έκδοσής τους, εκτός από την περίπτωση που η άδεια οδήγησης χρησιμοποιείται ως δελτίο ταυτότητας (10 έτη).
Διετής δοκιμασία για τους νέους οδηγούς
Για πρώτη φορά, οι κανόνες της ΕΕ θα ορίσουν δοκιμαστική περίοδο τουλάχιστον δύο ετών για τους νέους οδηγούς. Οι αρχάριοι οδηγοί θα υπόκεινται σε αυστηρότερους κανόνες και κυρώσεις για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και οδήγηση χωρίς να χρησιμοποιούν ζώνες ασφαλείας ή συστήματα συγκράτησης παιδιών. Οι ευρωβουλευτές εξασφάλισαν στο κείμενο μια ενθάρρυνση προς τις χώρες της ΕΕ να ακολουθήσουν μια πολιτική μηδενικής ανοχής για το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, η οποία θα απαγορεύει την κατανάλωση για όλους τους οδηγούς.
Επίσης προβλέπεται η θέσπιση ενός συστήματος οδήγησης με συνοδεία σε επίπεδο ΕΕ για τους 17χρονους οδηγούς, «ένα μέτρο που αποδεδειγμένα βελτιώνει σημαντικά την οδική ασφάλεια, δεδομένου ότι 2 στις 5 θανατηφόρες συγκρούσεις αφορούν οδηγούς κάτω των 30 ετών.
Επιπλέον, η οδηγία θα εισαγάγει νέες απαιτήσεις σχετικά με τη σωματική και πνευματική ικανότητα οδήγησης».
Το σύστημα αυτό μπορεί επίσης να επεκταθεί στους 18χρονους οδηγούς φορτηγών υπό ορισμένες προϋποθέσεις», όπως επισημαίνει η Επιτροπή.
Μείωση της ηλικίας επιλεξιμότητας για τις επαγγελματικές άδειες, εισαγωγή συνοδών οδηγών
Για να μετριαστεί η έλλειψη επαγγελματιών οδηγών, το κατώτατο όριο ηλικίας για την απόκτηση άδειας οδήγησης φορτηγού θα μειωθεί από τα 21 στα 18 έτη και για την άδεια οδήγησης λεωφορείου από τα 24 στα 21 έτη, υπό την προϋπόθεση ότι ο αιτών διαθέτει πιστοποιητικό επαγγελματικής επάρκειας. Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να επιτρέπουν σε νέους 17 ετών να οδηγούν φορτηγό ή φορτηγάκι στην επικράτειά τους μόνο εάν συνοδεύονται από έμπειρο οδηγό. Αυτό το σύστημα συνοδευόμενων οδηγών θα εφαρμοστεί ευρύτερα σε ολόκληρη την ΕΕ για τους οδηγούς αυτοκινήτων.
Πνευματική και ψυχική υγεία
Οι διαπραγματευτές συμφώνησαν ότι οι άδειες οδήγησης θα πρέπει να ισχύουν για 15 χρόνια για τις μοτοσικλέτες και τα αυτοκίνητα. Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να μειώσουν την περίοδο αυτή σε 10 έτη εάν η άδεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εθνική ταυτότητα, ενώ οι άδειες οδήγησης φορτηγών και λεωφορείων θα πρέπει να ανανεώνονται κάθε πέντε έτη. Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να μειώσουν την ισχύ των αδειών οδήγησης των ηλικιωμένων οδηγών (65 ετών και άνω).
Πριν από την έκδοση της πρώτης άδειας οδήγησης, ο οδηγός πρέπει να περάσει από ιατρικό έλεγχο, συμπεριλαμβανομένης της όρασης και της καρδιαγγειακής του κατάστασης. Ωστόσο, για τους οδηγούς αυτοκινήτων ή μοτοσικλετών οι χώρες της ΕΕ μπορούν να επιλέξουν να αντικαταστήσουν τον ιατρικό έλεγχο με έντυπα αυτοαξιολόγησης ή, σε περίπτωση ανανέωσης της άδειας οδήγησης, με άλλα εναλλακτικά μέτρα. Με πρωτοβουλία των ευρωβουλευτών, οι εθνικές αρχές θα ενθαρρυνθούν να ενισχύσουν την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα ελάχιστα πρότυπα σωματικής και πνευματικής ικανότητας για την οδήγηση.