Ο αγωγός Nord Stream 1, που μεταφέρει αέριο από τη Ρωσία στη Γερμανία, είχε προγραμματιστεί να υποβληθεί σε συντήρηση από τη Δευτέρα, προκαλώντας προβληματισμούς για τις προμήθειες αερίου προς την Ευρώπη εάν η διακοπή παραταθεί.
Οι ροές ρωσικού αερίου μέσω του Nord Stream 1 έχουν ήδη μειωθεί στο 40% της χωρητικότητας. Η Ουκρανία επίσης διέκοψε τη λειτουργία μιας σημαντικής οδού διέλευσης αερίου τον Μάιο, κατηγορώντας για αυτό διαταραχή από τις ρωσικές δυνάμεις κατοχής, και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν δει την παροχή ρωσικού αερίου προς αυτές να διακόπτεται λόγω μη συμμόρφωσής τους σε έναν νέο μηχανισμό πληρωμών.
Ακολουθούν οι επιλογές της Ευρώπης, όπως παρουσιάζονται σε σχετικό δημοσίευμα του Reuters.
Ποιες είναι οι κύριες οδοί προς την Ευρώπη για το ρωσικό αέριο;
Η Ρωσία προμηθεύει περίπου το 40% του φυσικού αερίου της Ευρώπης, κυρίως μέσω αγωγών. Οι παραδόσεις πέρυσι ήταν γύρω στα 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm).
Ο διάδρομος διέλευσης μέσω Ουκρανίας στέλνει κυρίως αέριο στην Αυστρία, την Ιταλία, τη Σλοβακία και άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Η Ουκρανία έκλεισε τη διαδρομή μεταφοράς αερίου Σοχρανόβκα που περνά από κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές στα ανατολικά της χώρας.
Ευρωπαϊκές χώρες επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το ρωσικό αέριο: Κάποιες ήδη έχουν δει τις ρωσικές προμήθειες να διακόπτονται μετά την απόρριψη της ρωσικής απαίτησης για πληρωμές σε ρούβλια. Άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, χρειάζονται ακόμα ρωσικό αέριο και προσπαθούν να αναπληρώσουν τα αποθέματα αερίου τους.
Οι εναλλακτικές οδοί προς την Ευρώπη που δεν περνούν από την Ουκρανία περιλαμβάνουν τον αγωγό Yamal-Europe, που περνά από τη Λευκορωσία και την Πολωνία και φτάνει στη Γερμανία, και τον Nord Stream 1, που περνά από τη Βαλτική και φτάνει στη Γερμανία. Ο Yamal-Europe έχει χωρητικότητα 33 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, περίπου το 1/6 των εξαγωγών ρωσικού αερίου στην Ευρώπη. Το αέριο ρέει ανατολικά μέσω του αγωγού από τη Γερμανία στην Πολωνία από την αρχή του χρόνου.
Η Μόσχα έχει επιβάλει κυρώσεις στον ιδιοκτήτη του πολωνικού τμήματος του Yamal-Europe που μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Ευρώπη. Ωστόσο η Πολωνία μπορεί να τα βγάλει πέρα χωρίς αντιστροφή των ροών αερίου στον αγωγό Yamal, σύμφωνα με τον υπουργό Κλίματός της.
Η Αυστρία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Σλοβακία και η Τσεχία λαμβάνουν μικρότερες ποσότητες μέσω του Nord Stream 1.
Το Κρεμλίνο έχει πει ότι οι μειωμένες ποσότητες μέσω του Nord Stream 1 δεν ήταν προσχεδιασμένες, κατηγορώντας τις δυτικές κυρώσεις για μια καθυστέρηση στην επιστροφή εξοπλισμού που είχε σταλεί στον Καναδά για συντήρηση. Οι ροές θα εκμηδενίζονταν για τις ετήσιες εργασίες συντήρησης στον αγωγό Nord Stream 1.
Πού αλλού μπορεί να βρει αέριο η Ευρώπη;
Κάποιες χώρες έχουν εναλλακτικές επιλογές για προμήθειες και το δίκτυο αερίου της Ευρώπης είναι διασυνδεδεμένο, έτσι ώστε να διαμοιράζονται οι προμήθειες, αν και στην παγκόσμια αγορά αερίου τα πράγματα είχαν «στενέψει» από πριν την κρίση στην Ουκρανία.
Η Γερμανία, ο μεγαλύτερος καταναλωτής ρωσικού αερίου στην Ευρώπη, που έχει παύσει τις διαδικασίες πιστοποίησης του νέου αγωγού αερίου Nord Stream 2 λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, θα μπορούσε να εισάγει αέριο από τη Βρετανία, τη Δανία, τη Νορβηγία και την Ολλανδία μέσω αγωγών.
Η Νορβηγία, ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας στην Ευρώπη (μετά τη Ρωσία) αυξάνει την παραγωγή για να βοηθήσει την ΕΕ να σταματήσει την εξάρτησή της από ρωσικά ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2027.
Η Centrica της Βρετανίας έχει υπογράψει συμφωνία με την Equinor της Νορβηγίας για επιπλέον προμήθειες αερίου στο Ηνωμένο Βασίλειο τους επόμενους τρεις χειμώνες. Η Βρετανία δεν βασίζεται στο ρωσικό αέριο και μπορεί επίσης να εξάγει στην Ευρώπη μέσω αγωγών.
Η νότια Ευρώπη μπορεί να λαμβάνει αζερικό αέριο μέσω του ΤΑΡ (Trans Adriatic Pipeline) που φτάνει στην Ιταλία και του ΤΑΝΑΡ (Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline) μέσω Τουρκίας.
Οι ΗΠΑ έχουν πει ότι μπορούν να προμηθεύσουν 15 bcm υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στην ΕΕ φέτος. Οι αμερικανικές εγκαταστάσεις LNG παράγουν στο πλήρες εύρος των δυνατοτήτων τους και μια έκρηξη τον προηγούμενο μήνα σε μεγάλο τερματικό εξαγωγών LNG στο Τέξας θα το διατηρήσει αδρανές μέχρι τον Σεπτέμβριο, ενώ από τότε μέχρι το τέλος του 2022 θα λειτουργεί μερικώς.
Τα τερματικά LNG της Ευρώπης έχουν επίσης περιορισμένη χωρητικότητα για επιπλέον εισαγωγές, αν και κάποιες ευρωπαϊκές χώρες λένε πως επιζητούν τρόπους να επεκτείνουν τις εισαγωγές και τις δυνατότητες αποθήκευσής τους. Η Γερμανία είναι μεταξύ των χωρών που θέλουν να κατασκευάσουν νέα τερματικά LNG: Σχεδιάζει την κατασκευή δύο σε μόλις δύο χρόνια.
Η Πολωνία, που καλύπτει περίπου το 50% της κατανάλωσης αερίου της με ρωσικό αέριο ή περίπου 10 bcm, έχει πει πως μπορεί να τραβήξει αέριο μέσω δύο συνδέσεων με τη Γερμανία. Τον Οκτώβριο θα ανοίξει ένας αγωγός που επιτρέπει ροή μέχρι και 10 bcm αερίου ετησίως μεταξύ Πολωνίας και Νορβηγίας.
Υπάρχουν άλλες επιλογές για την αντιμετώπιση μιας έλλειψης αερίου;
Πολλές χώρες θα μπορούσαν να επιδιώξουν να καλύψουν οποιοδήποτε κενό στις προμήθειες ενέργειας στρεφόμενες στις εισαγωγές ηλεκτρικού ρεύματος μέσω διασύνδεσης με τους γείτονές τους, ή ενισχύοντας την παραγωγή ενέργειας από πυρηνικούς σταθμούς, ανανεώσιμες πηγές, υδροηλεκτρικούς σταθμούς ή άνθρακα. Ωστόσο η ενέργεια από πυρηνικούς σταθμούς μειώνεται σε Βέλγιο, Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία, καθώς σταθμοί έχουν παλιώσει ή αποσύρονται.
Η Ευρώπη προσπαθεί να εγκαταλείψει τον άνθρακα για να πετύχει τους στόχους της ως προς την κλιματική αλλαγή, μα κάποιοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με άνθρακα έχουν ενεργοποιηθεί από τα μέσα του 2021 λόγω της αύξησης των τιμών του αερίου.
Η Γερμανία έχει ενεργοποιήσει το δεύτερο από τα τρία επίπεδα εκτάκτου ανάγκης της για το αέριο και ο υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ προειδοποίησε πως η χώρα του οδεύει προς έλλειψη αερίου αν οι ρωσικές προμήθειες παραμείνουν όσο χαμηλά βρίσκονται τώρα, και κάποιες βιομηχανίες θα πρέπει να κλείσουν τον χειμώνα.
Ο Ολλανδός υπουργός Ενέργειας έχει πει ότι θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το κοίτασμα του Γκρόνινγκεν για να βοηθηθούν γειτονικές χώρες σε περίπτωση πλήρους διακοπής των ρωσικών προμηθειών, μα η αύξηση της παραγωγής θα εμπεριείχε τον κίνδυνο πρόκλησης σεισμών.
Τι ισχύει για την Ελλάδα
«Η Ελλάδα έχει μειώσει σε μόλις 4% την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο τον Μάιο και τον Ιούνιο» ανέφερε στον ΣΚΑΪ 100,3, ο Κωστής Σταμπολής, σύμβουλος στρατηγικής στην ενέργεια και πρόεδρος του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ).
Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, Θοδωρής Σκυλακάκης, μιλώντας στον ΑΝΤ1, είπε πως δύο είναι τα πιθανά σενάρια: Το πρώτο είναι η περίπτωση να μη διακοπεί η παροχή του ρωσικού φυσικού αερίου, που θα σημάνει αποκλιμάκωση των τιμών του. Το δεύτερο είναι η διακοπή του ρωσικού φυσικού αερίου, «από την οποία η Ελλάδα θα έχει μικρότερες συνέπειες, αφού δεν χρησιμοποιείται αέριο στη βιομηχανία».
Σημειώνεται πως το θέμα της ενέργειας είχε προγραμματιστεί να τεθεί και στο Eurogroup στις Βρυξέλλες.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, εξήγησε στην ΕΡΤ τη μετάθεση του χρόνου καθορισμού των τιμολογίων ρεύματος για τις 25 Ιουλίου αντί για τις 10 του ίδιου μήνα, που με βάση τον κυβερνητικό σχεδιασμό οδηγεί στην κατάργηση της ρήτρας αναπροσαρμογής από την 1η Αυγούστου. «Η αβεβαιότητα που προκλήθηκε από το κλείσιμο του βόρειου διαδρόμου Nord Stream 1 έπρεπε να συνυπολογιστεί. Εάν η λειτουργία επανέλθει μετά από δεκαήμερο συντήρησης, η τιμή του φυσικού αερίου θα είναι πτωτική, εάν όμως εργαλειοποιηθεί από τον Ρώσο πρόεδρο τότε η Ευρώπη θα απειληθεί, όπως είπε και ο Γερμανός καγκελάριος».
Το εθνικό σχέδιο παρέμβασης, είπε, έχει δύο άξονες, την επάρκεια και τις προσιτές τιμές και δεν θα αφεθούν αστήρικτα τα νοικοκυριά τον χειμώνα: Όπως είπε, σχολιάζοντας τα μέτρα, για την αντικατάσταση του φυσικού αερίου που κατά 40 – 50 % προέρχεται από Ρωσία, υπάρχει προβλεψη για μεταφορά υγροποιημένου LNG σε χρόνο ρεκόρ με δύο πλοία ταυτόχρονα στις εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας, ενώ περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο θα μπορούσε να έρθει με αντίστροφή ροή μέσω του αγωγού TAP από την Ιταλία με την οποία υπάρχουν ήδη διεργασίες για αποθήκευση μεγάλης ποσότητας. Παράλληλα με την πρόβλεψη για χρήση περισσότερου ντίζελ είναι και η «επιστροφή στον λιγνίτη».
«Τα τρία τελευταία χρόνια η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε με 5.000 μεγαβάτ νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να γλιτώσουμε εισαγωγές πάνω από 1,7 δισεκατομμυρίου σε φυσικό αέριο», είπε ο κ. Σκρέκας σύμφωνα με τον οποίο η ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη σήμερα είναι φθηνότερη αλλά όχι εάν πέσουν οι τιμές του φυσικού αερίου, καθώς επιβαρύνεται από τον φόρο άνθρακα.
Με πληροφορίες από Reuters, ΣΚΑΪ, ertnews