Προσφάτως ζήσαμε τις καταστροφικές πυρκαγιές στην περιοχή της Ν.Ρόδου αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος που για άλλη μια φορά μας έφεραν αντιμέτωπους τόσο με τις μεγάλες συνέπειες που προκαλεί η κλιματική κρίση- ένα φαινόμενο που αποτελεί πλέον έναν ιδιότυπο «πόλεμο» για την παγκόσμια κοινότητα, όσο και με την υιοθέτηση ενός ολοκληρωμένου Στρατηγικού Σχεδιασμού τόσο σε επίπεδο Πρόληψης, όσο και σε επίπεδο Καταστολής και Αποκατάστασης.
Zητούμενο της Πολιτείας είναι η έγκαιρη προειδοποίηση και η έγκαιρη καταστολή κάθε επικίνδυνου φαινομένου που ευνοείται από την κλιματική κρίση καθώς δεν είναι μόνο οι πυρκαγιές, αλλά και πλείστα ακραία φυσικά φαινόμενα, όπως πχ. οι καταρρακτώδεις βροχές, οι πλημμύρες, κατολισθήσεις, τσουνάμι, κα. Άλλωστε. Ας μην ξεχνάμε πως τα δάση και οι δασικές εκτάσεις τυγχάνουν συνταγματικής προστασίας λόγω της σπουδαιότητας τους για το οικοσύστημα, την οικολογική ισορροπία κάθε έμβιου όντως. (άρθρο 24 Συντ.).
Παρακολουθώντας διαχρονικά τον τρόπο που λειτουργεί η Πολιτεία σε επίπεδο πρόληψης και καταστολής των πυρκαγιών, διαπιστώνω πως ο Νόμος Ν. 4662/2020 έχει εκσυγχρονίσει την Πολιτική Προστασία της χώρας μας καθώς μετά την αιματηρή φωτιά στο Μάτι, έγινε μια γενναία προσπάθεια βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου. Το δόγμα της κυβέρνησης «Πρόληψη, Προετοιμασία/Ετοιμότητα, Άμεση Επέμβαση», αποτυπώνεται με στοχευμένες προτάσεις και δέσμη μέτρων, όπου με τη σύσταση του Εθνικού Μηχανισμού Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων (Nat-CHAMM) εφεξής, «Εθνικός Μηχανισμός», καλύπτεται ολόκληρος ο κύκλος διαχείρισης καταστροφών και το σύνολο των συντρεχουσών επιχειρησιακών και διοικητικών δομών και λειτουργιών της Πολιτικής Προστασίας.
Μελετώντας προσεκτικά το θεσμικό πλαίσιο, διαπιστώνει κανείς πως υπάρχουν δυνατότητες για μια ακόμα πιο αποτελεσματική πολιτική Πολιτικής Προστασίας και κυρίως στο πεδίο των αρμοδιοτήτων μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων και στα τρία επίπεδα διακυβέρνησης καθώς η δομή του Εθνικού Μηχανισμού, διαρθρώνεται ακτινωτά ως προς τη λειτουργία των συναρμόδιων φορέων που τελούν υπό την εποπτεία του Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας και ο τρόπος που εμπλέκονται οι Περιφέρειες και οι Δήμοι επιδέχεται βελτιώσεων.
Εννέα (9) προτάσεις
Έχοντας βιώσει την τελευταία 30-ετία τις μεγάλες πυρκαγιές στη Ρόδο ( 1987, 2008, 2023) καταθέτω μια δέσμη εννέα προτάσεων, οι οποίες αφορούν στα εξής:
1. Αποκέντρωση αρμοδιοτήτων ως προς την επιχειρησιακή λειτουργία της Πολιτικής Προστασίας με διακριτούς ρόλους σε Περιφερειακό και Τοπικό επίπεδο. Μελετώντας τις αρμοδιότητες των 3 συντονιστικών οργάνων [(Σ.Ο.Π.Π.), (Π.Ε.Σ.Ο.Π.Π.) και (Τ.Ε.Σ.Ο.Π.Π.)], θα διαπιστώσει κανείς πως έγινε μια προσπάθεια αποκέντρωσης, που όμως υπολείπεται ακόμα μιας πιο γενναίας αποκέντρωσης. Η Περιφέρεια πρέπει να έχει τον επιτελικό σχεδιασμό, προγραμματισμό – συντονισμό καθώς και την επιχειρησιακή ετοιμότητα με τους ανάλογους πόρους και το απαιτούμενο έμψυχο δυναμικό ως προς τη διαχείριση των φυσικών καταστροφών.
Η πρόταση αυτή συνάδει με τον άξονα «Δίκαιη Ελλάδα» του Πολυετούς Προγράμματος (Π.Δ.) 2023-2027 της Κυβέρνησης
2. Επιχειρησιακή ετοιμότητα: Νέος στόλος με την προμήθεια σύγχρονων μέσων πυρόσβεσης και εκσυγχρονισμός των υπαρχουσών. Κάθε Περιφέρεια πρέπει να έχει στην έδρα της τον δικό της απαιτούμενο επιχειρησιακό εξοπλισμό για την κάλυψη των αναγκών της. Πόσο δε μάλλον για τις νησιωτικές περιφέρειες που οι ανάγκες είναι αντιστρόφως ανάλογες του μεγέθους των νησιών.
Η πρόταση αυτή εντάσσεται στον άξονα «Ισχυρή Ελλάδα» του Π.Δ. 2023-2027 της Κυβέρνησης, (Νέο πυροσβεστικό σώμα – εκσυγχρονισμός- νέος στόλος – ψηφιοποίηση υπηρεσιών)
3. Γεωπαρατήρηση με την αξιοποίηση προηγμένων συστημάτων ψηφιακής παρακολούθησης και διαχείρισης των φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος σε τρία επίπεδα: α) με δορυφόρο (υπάρχουν πλέον πλείστα δορυφορικά προγράμματα που μπορούν να αξιοποιηθούν για την συστηματική παρακολούθηση της γης), β) με εναέρια μέσα (π.χ. με drones,) και γ) δημιουργία επίγειων παρατηρητηρίων ( με έμψυχο δυναμικό, θερμικές κάμερες, κα.,). Η πρωτοποριακή μέθοδος της γεωπαρατήρησης μπορεί να υλοποιηθεί σε επίπεδο Περιφέρειας σε συνεργασία με ανώτατο Εκπαιδευτικό ίδρυμα που ασχολείται με θέματα διαστημικής τεχνολογίας (π.χ το τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου) και να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους.
(Η πρόταση αυτή εντάσσεται στον άξονα «Πράσινη και Ψηφιακή Ελλάδα» του ΔΠ της ΝΔ 2023-2027).
4. Ανθρώπινο δυναμικό:
α) Θεσμική θωράκιση και στελέχωση με εξειδικευμένο προσωπικό των διευθύνσεων πολιτικής προστασίας των δήμων και των περιφερειών
β) Συστηματική επιμόρφωση και δια βίου εκπαίδευση των στελεχών της πολιτικής προστασίας και
γ) Δημιουργία εθελοντικών ομάδων Πολιτικής Προστασίας ανά τοπική ενότητα στη λογική των υπαρχουσών ομάδων που υπάρχουν στο νησί. (Υπό συζήτηση ποιος θα συντονίζει αυτές τις ομάδες: Ο Δήμος ή η Περιφέρεια;).Επίσης, απαιτείται η αποκέντρωση της λειτουργίας της Ακαδημίας Πολιτικής Προστασίας σε περιφερειακό επίπεδο.
5. Ευέλικτα Τοπικά Σχέδια απομάκρυνσης και εκκένωσης πληθυσμού (κυρίως σε περιπτώσεις πυρκαγιάς και πλημμύρας) ανά γεωγραφική ενότητα με τη συνεργασία Δήμου και Περιφέρειας. Τα σχέδια αυτά θα επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, θα επικοινωνούνται σε όλους τους φορείς και πολίτες και θα διεξάγονται ασκήσεις ετοιμότητας. Αυτονόητη η ύπαρξη κατάλληλου εξοπλισμού για την προσωρινή φιλοξενία των πολιτών που θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την οικεία τους.
6. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση: Η Δ/νση Πολιτικής Προστασίας του Οικείου Δήμου θα οργανώνει συστηματικές καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για θέματα ατομικής προστασίας, προστασίας περιουσίας και προστασίας του περιβάλλοντος καθώς και δράσεις που μπορούν να γίνονται κατά την περίοδο αποκατάστασης.
7. Αυστηροποίηση των ποινών για όσους είτε από αμέλεια, είτε από δόλο πυροδοτούν πυρκαγιές και ταχύτατη εκδίκαση από τη δικαιοσύνη αυτών των υποθέσεων.
8. Δημιουργία ειδικού χρηματοδοτικού προγράμματος για την Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την φροντίδα και προστασία του δασικού μας πλούτου από την κλιματική κρίση και κυρίως για την εφαρμογή ολοκληρωμένων παρεμβάσεων άμεσης αποκατάστασης των δασικών και ημιαστικών περιοχών που έχουν καταστραφεί από πυρκαγιές, πρέπει να είναι στις προτεραιότητες μας! Χαρακτηριστική περίπτωση η Ρόδος, όπου οι ζημιές της πρόσφατης καταστροφικής πυρκαγιάς σε επίπεδο δασικού πλούτου, σε παραγωγικό επίπεδο (γεωργοί, κτηνοτρόφοι, επιχειρηματίες) αλλά και σε επίπεδο πολιτών που έχουν υποστεί ζημιές στις περιουσίες τους, είναι πολύ μεγάλες.
9. Να προβλεφθεί μόνιμος μηχανισμός ελέγχου για τη διασπορά ψευδών ειδήσεων και διαστρέβλωσης της πραγματικότητας (fake news) μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο πανικός και η παραπληροφόρηση που δημιουργήθηκε- εντέχνως θα τολμήσω να πω από διάφορα troll, όχι μόνο έβλαψε την εικόνα του νησιού αλλά αποπροσανατόλιζε τη διαχείρισης της κρίσης ( π.χ. δεν ήταν λίγες οι φορές που βλέπαμε να αναπαράγονται διάφορες προειδοποιήσεις για εστίες φωτιάς και υποκινούνται εθελοντές να μεταβούν σε εκείνα τα σημεία, ενώ δεν υπήρχε θέμα).
Τέλος, προκειμένου να σταματήσει κάθε παραφιλολογία περί ανεμογεννητριών και άλλων …. δαιμονίων που αγγίζουν τα όρια της συνωμοσιολογίας για τις πυρόπληκτες δασικές περιοχές είναι σημαντικό να αποσαφηνιστεί το θεσμικό πλαίσιο για τη μη εγκατάσταση κάθε μορφής Α.Π.Ε. σε αυτές τις περιοχές.
Στα καθ’ ημάς: άμεση παρέμβαση της κυβέρνησης για τη Ρόδο
Είναι γεγονός πως η κυβέρνηση έδρασε άμεσα ως προς την αντιμετώπιση των ζημιών που δημιούργησε η πύρινη λαίλαπα κινούμενη στα εξής τρία επίπεδα:
1) Στην άμεση στήριξη μέσω του μηχανισμού κρατικής αρωγής των κατοίκων και επιχειρήσεων που επλήγησαν
2) Στην υλοποίηση των άμεσων εργασιών αποκατάστασης από την περιφέρεια και τον δήμο σε οδικά δίκτυα και δημόσιες ακτές με κρατικές ενισχύσεις, και
3) στην άμεση εκστρατεία θετικής προβολής της Ρόδου στις κύριες αγορές ενδιαφέροντος του νησιού. Για τους δε επισκέπτες του νησιού που αναγκάστηκαν να αφήσουν τις διακοπές τους λόγω των πυρκαγιών, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, εξήγγειλε τη δωρεάν φιλοξενία τους την ερχόμενη άνοιξη στο νησί σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί η γενναιόδωρη πρωτοβουλία της Κυπριακής κυβέρνησης, να αναλάβει το κόστος αναδάσωσης όλων των περιοχών που έχουν πληγεί από τις φωτιές στη Ρόδο. Μια πράξη φιλίας και αδελφοσύνης των δυο λαών που στις δύσκολες στιγμές αναδεικνύει την ισχυρή συμμαχία των δυο λαών.