Τις νέες νομοθετικές προτάσεις για αλλαγές στην Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) παρουσίασε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε μια προσπάθεια να κατευνάσει την οργή των αγροτών της ΕΕ. Οι προτάσεις της Κομισιόν θα συζητηθούν με τα κράτη μέλη σε διάφορες μορφές, κυρίως στο προσεχές Συμβούλιο Γεωργίας στις 26 Μαρτίου.
Τα προτεινόμενα μέτρα μεταξύ άλλων μειώνουν τις υποχρεωτικές πρακτικές πράσινης γεωργίας που απαιτούνται για τη λήψη κεφαλαίων καθώς και κατάργηση των τιμωρητικών μέτρων προς τους αγρότες, αλλά προβλέπουν και μείωση των ελέγχων στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, όπως και παρεκλίσεις από υποχρεώσεις βάσει των καιρικών συνθηκών.
Ακόμη η Επιτροπή προτείνει να εξαιρεθούν οι μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις κάτω των 10 εκταρίων από τους ελέγχους και τις κυρώσεις που σχετίζονται με τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις αιρεσιμότητας.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε: ”
«Η Επιτροπή αναλαμβάνει ισχυρή και ταχεία δράση για να στηρίξει τους αγρότες μας σε μια εποχή που αντιμετωπίζουν πολυάριθμες προκλήσεις και ανησυχίες. Οι σημερινές προτάσεις - που εκπονήθηκαν σε στενή συνεργασία με τους γεωργούς, τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς, τα κράτη μέλη μας και τους ευρωβουλευτές - προσφέρουν στοχευμένες ευελιξίες για να βοηθήσουν τους γεωργούς να επιτελέσουν το ζωτικό τους έργο με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και βεβαιότητα. Στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα ότι η γεωργική πολιτική προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες πραγματικότητες, παραμένοντας παράλληλα επικεντρωμένη στη βασική προτεραιότητα της προστασίας του περιβάλλοντος και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να στέκεται σταθερά στο πλευρό των γεωργών μας, οι οποίοι διατηρούν την επισιτιστική ασφάλεια της ΕΕ και βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της δράσης μας για το κλίμα και το περιβάλλον».
Τα προτεινόμενα μέτρα
Αγρανάπαυση
Πιο ειδικά τα νέα μέτρα προβλέπουν ευελιξίες στην εφαρμογή του προτύπου GAEC 8 για το ποσοστό αγρανάπαυσης. Συγκεκριμένα προτείνεται ακύρωση της απαίτησης για διατήρηση 4% αρόσιμης έκτασης υπό αγρανάπαυση ή διατήρησης με μη παραγωγικά στοιχεία, αλλά και εξαιρέσεις για γεωργικές εκτάσεις μέχρι 10 εκτάρια.
Στην ουσία η πρόταση κάνει λόγο για εθνικά οικολογικά προγράμματα που σημαίνει ότι καλλιέργειες με στόχο τη βιοποικιλότητα θα επιβάλλονται αλλά αντίθετα θα γίνονται σε εθελοντική βάση και με οικονομικά κίνητρα. Όσοι δεν το κάνουν δεν θα τιμωρούνται.
«Οι αγρότες της ΕΕ θα πρέπει να διατηρούν τα υφιστάμενα χαρακτηριστικά του τοπίου στη γη τους, αλλά δεν θα υποχρεούνται πλέον να αφιερώνουν ένα ελάχιστο μέρος της καλλιεργήσιμης γης τους σε μη παραγωγικές περιοχές, όπως η αγρανάπαυση.
Αντ′ αυτού, μπορούν να επιλέξουν, σε εθελοντική βάση, να διατηρήσουν ένα μέρος της αρόσιμης γης τους μη παραγωγικό - ή να δημιουργήσουν νέα χαρακτηριστικά τοπίου (όπως φράκτες ή δέντρα) - και να λάβουν έτσι πρόσθετη οικονομική στήριξη μέσω ενός οικολογικού συστήματος που όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσφέρουν στα στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ τους.
Όλοι οι αγρότες της ΕΕ θα έχουν κίνητρο να διατηρήσουν μη παραγωγικές εκτάσεις που είναι επωφελείς για τη βιοποικιλότητα χωρίς να φοβούνται απώλεια εισοδήματος»
Εναλλαγή Καλλιερειών - GAEC 7 για την αμειψισπορά: Οι αγρότες της ΕΕ θα μπορούν να εκπληρώνουν αυτή την απαίτηση επιλέγοντας είτε την εναλλαγή είτε τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών τους, ανάλογα με τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν και εφόσον η χώρα τους αποφασίσει να συμπεριλάβει την επιλογή της διαφοροποίησης των καλλιεργειών στο στρατηγικό σχέδιο της ΚΑΠ. Η ευελιξία για τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών αντί της αμειψισποράς μόνο θα επιτρέψει στους γεωργούς που πλήττονται από τακτικές ξηρασίες ή υπερβολικές βροχοπτώσεις να συμμορφωθούν ευκολότερα με την απαίτηση αυτή.
Διατήρηση της οργανικής Ύλης του εδάφους - GAEC 6 για την κάλυψη του εδάφους κατά τη διάρκεια ευαίσθητων περιόδων: Τα κράτη μέλη θα έχουν πολύ μεγαλύτερη ευελιξία στον καθορισμό του τι ορίζουν ως ευαίσθητες περιόδους και των πρακτικών που επιτρέπονται για την εκπλήρωση αυτής της απαίτησης, υπό το πρίσμα των εθνικών και περιφερειακών τους συνθηκών και στο πλαίσιο της αυξανόμενης μεταβλητότητας των καιρικών συνθηκών.
Επιπλέον εξαιρέσεις
Εκτός από αυτές τις συγκεκριμένες αλλαγές, η Επιτροπή προτείνει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να εξαιρούν ορισμένες καλλιέργειες, τύπους εδάφους ή συστήματα καλλιέργειας από τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις για την κατεργασία του εδάφους, την κάλυψη του εδάφους και την αμειψισπορά/διευρυμένη καλλιέργεια (αντίστοιχα GAEC 5, 6, 7).
Θα μπορούσαν επίσης να είναι δυνατές στοχευμένες εξαιρέσεις για να επιτραπεί η άροση για την αποκατάσταση μόνιμων βοσκοτόπων σε περιοχές Natura 2000 σε περίπτωση που έχουν υποστεί ζημιές λόγω αρπακτικών ή χωροκατακτητικών ειδών (GAEC 9). Αυτές οι εξαιρέσεις μπορούν να καθοριστούν για ολόκληρη την περίοδο της ΚΑΠ.
Η Κομισιόν τονίζει ότι αυτές θα πρέπει να είναι περιορισμένες σε έκταση και να καθιερωθούν μόνο όταν αποδεικνύονται αναγκαίες για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων και προσθέτει πως θα επανεξετάσει τις αναγκαίες τροποποιήσεις για την επικύρωση των εξαιρέσεων και τη διατήρηση της συνοχής με τους γενικούς περιβαλλοντικούς στόχους των σχεδίων.
Καιρικές συνθήκες και η δυνατότητα παρέκκλισης των αγροτών.
Σε ακραίες περιπτώσεις δυσμενών καιρικών συνθηκών που εμποδίζουν τους γεωργούς να εργαστούν σωστά και να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της ΚΑΠ, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να θεσπίσουν προσωρινές παρεκκλίσεις. Οι παρεκκλίσεις αυτές θα πρέπει να είναι περιορισμένες χρονικά και να ισχύουν μόνο για τους δικαιούχους που επηρεάζονται.
Για να διασφαλιστεί ότι οι χώρες της ΕΕ μπορούν να προσαρμόζουν συχνότερα τα στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, η Επιτροπή προτείνει να διπλασιαστεί ο αριθμός των τροποποιήσεων που επιτρέπονται κάθε χρόνο. Κάθε επιτυχής απλούστευση πρέπει να πραγματοποιείται σε στενή συνεργασία με τις εθνικές διοικήσεις.
Τέλος, η Επιτροπή προτείνει να εξαιρεθούν οι μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις κάτω των 10 εκταρίων από τους ελέγχους και τις κυρώσεις που σχετίζονται με τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις αιρεσιμότητας. Αυτό θα μειώσει σημαντικά τον διοικητικό φόρτο που σχετίζεται με τους ελέγχους για τους μικρούς γεωργούς, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 65% των δικαιούχων της ΚΓΠ.
Προστασία των γεωργών από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές
Η ενίσχυση της θέσης των γεωργών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων είναι ένας από τους βασικούς στόχους της ΚΑΠ. Υπάρχουν ήδη αρκετά μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για τη διασφάλιση μεγαλύτερης δικαιοσύνης και την προστασία των γεωργών από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, αναφέρει στην έκθεσή της η Κομισιόν και προσθέτει: «Ενώ ο βαθμός εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των φορέων της αλυσίδας αυξάνεται, η πλήρης εφαρμογή και επιβολή των διαθέσιμων εργαλείων πολιτικής απαιτεί χρόνο και πρέπει να γίνουν περισσότερα».
Για να συμβάλει στις τρέχουσες συζητήσεις με τους υπουργούς γεωργίας και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή παρουσιάζει διάφορες επιλογές για δράσεις που θα μπορούσαν να προωθηθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.
Πρώτον, άμεσα η Επιτροπή θα δρομολογήσει ένα παρατηρητήριο κόστους παραγωγής, περιθωρίων κέρδους και εμπορικών πρακτικών στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων διατροφής.
Αυτό θα απαρτίζεται πό εκπροσώπους όλων των τομέων της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων και από εκπροσώπους των κρατών μελών και της Επιτροπής. Το εν λόγω παρατηρητήριο θα αυξήσει τη διαφάνεια όσον αφορά το κόστος και τα περιθώρια κέρδους στην αλυσίδα, δημοσιοποιώντας τα δεδομένα και ανταλλάσσοντας πληροφορίες, με στόχο την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των ενδιαφερομένων και την καθιέρωση μιας κοινής διάγνωσης της κατάστασης. Η πρώτη συνεδρίαση αναμένεται να πραγματοποιηθεί το καλοκαίρι.
Δεύτερον, η Επιτροπή προτείνει επιλογές για στοχευμένες βελτιώσεις του ισχύοντος νομικού πλαισίου που καθορίζεται στον κανονισμό για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης αγοράς γεωργικών προϊόντων (ΚΟΑ).
Οι επιλογές αυτές περιλαμβάνουν την ενίσχυση των κανόνων που ισχύουν για τις συμβάσεις που συνάπτουν οι γεωργοί με αγοραστές στη βιομηχανία τροφίμων ή στο λιανικό εμπόριο και την ενίσχυση των οργανώσεων παραγωγών, ώστε οι γεωργοί να μπορούν να συνεργάζονται και να ενεργούν συλλογικά με αποτελεσματικότερο τρόπο έναντι άλλων φορέων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων.
Στόχος είναι να συμβάλει στη διόρθωση των ανισορροπιών στην αλυσίδα, διατηρώντας παράλληλα τη θεμελιώδη αρχή του προσανατολισμού στην αγορά.
Στο ίδιο πνεύμα, η Επιτροπή προτείνει τη δυνατότητα θέσπισης νέων κανόνων για τη διασυνοριακή επιβολή της νομοθεσίας κατά των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Επί του παρόντος, τουλάχιστον το 20% των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων που καταναλώνονται σε ένα κράτος μέλος προέρχονται από άλλο κράτος μέλος. Είναι ανάγκη να ενισχυθεί η συνεργασία των εθνικών αρχών επιβολής, ιδίως με τη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών και της είσπραξης κυρώσεων.
Τρίτον, η Επιτροπή θα προβεί σε ενδελεχή αξιολόγηση της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, η οποία ισχύει από το 2021. Μια πρώτη έκθεση θα παραδοθεί την άνοιξη του 2024, στην οποία θα παρουσιάζεται μια ενοποιημένη κατάσταση της εφαρμογής της εν λόγω οδηγίας από τα κράτη μέλη. Η έκθεση αυτή θα τροφοδοτήσει στη συνέχεια μια πιο λεπτομερή αξιολόγηση που θα υποβάλει η Επιτροπή το 2025, η οποία θα μπορούσε να συνοδεύεται, κατά περίπτωση, από νομοθετικές προτάσεις.