Ότι τέλος πάντων το σοβιετικό καθεστώς θα κατέρρεε από την στιγμή που μπήκε σε εφαρμογή η Περεστρόϊκα του Γκορμπατσόφ, ήταν ίσως προβλέψιμο. Αυτό που ξάφνιασε ήταν η ταχύτητα με την οποία έπεσε το τοίχος του Βερολίνου. Από καιρό γνωρίζουν οι αναλυτές το γιατί. Αλλά κανείς δεν το πρόσεξε. Η αιτία, ίσως ένα μικρὀ συμβάν, εντελώς απρόβλεπτο από όλες τις υπηρεσίες. Ένα στοίχημα που έβαλε με τον εαυτό του ένας τολμηρός νεαρός ερασιτέχνης Γερμανός αεροπόρος αποκάλυψε την ολοκληρωτική ανικανότητα του σοβιετικού συστήματος αμύνης από εχθρική αεροπορική επίθεση. Και το καθεστώς πάντως συνετρίβη.
Την 28η Μαΐου του 1987, ο Mathias Rust (Ματίας Ραστ), 19χρονος Γερμανός πιλότος που διαθέτει ένα ιδιωτικό αερπλανάκι, απογειώνεται από το Ελσίνκι και αφού διέσχισε 600 χιλιόμετρα του εναέριου χώρου της Σοβιετικής Ένωσης, χωρίς να ενοχληθεί από την αντιαεροπορική άμυνα, προσγειώνει το αεροπλανάκι του τύπου Cessna (Τσέσνα) στην Κόκκινη Πλατεία, απέναντι από το Κρεμλίνο!
Το γεγονός όχι μόνο έγινε η είδηση της ημέρας σε ολόκληρο τον κόσμο αλλά συγκλόνισε, όπως ήταν φυσικό, και την σοβιετική στρατιωτική ηγεσία. Ήταν το πρώτο σοβαρό ράγισμα του ”Σιδηρού Παραπετάσματος”.
Το 1992, η Πράβδα δημοσίευσε ένα απόσπασμα από τον μαγνητοφωνημένο διάλογο που αντήλλαξαν εκείνη την ημέρα οι υπεύθυνοι για την αεροπορική άμυνα στρατηγοί, στην προσπάθειά τους να εξακριβώσουν τι ακριβώς έδειχναν τα ρωσικά ραντάρ τη στιγμή που ο Ματίας Ραστ πετούσε προς τη Μόσχα: Σύνεφα ή Πουλιά;
Το κείμενο προέρχεται από τη δικογραφία του Στρατοδικείου που δίκασε του Στρατηγούς και, όπως σημειώνει ο δημοσιογράφος που το ανέσυρε, οι διάλογοι που ακούστηκαν θα μπορούσαν να ήταν έργο του Γκόγκολ. Γιατί όχι του Αριστοφάνη που έγραψε και για σύννεφα (Νεφέλες) και για πουλιά (Όρνιθες).
Τα Πρόσωπα, με τη σειρά εμφάνισης :
Αντιστράτηγος Β. ΡΕΖΝΙΤΣΕΝΚΟ (Αρχηγείο)
Υποστράτηγος Υ. ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ (Δυτικός τομέας)
Αντιστράτηγος ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΓΚΟΥΚΟΒ (Βόρειος τομέας)
Στρατηγός ΚΡΟΜΛΙΝ (βουβό πρόσωπο, Αρχηγείο)
Στρατηγός ΓΚΒΟΖΝΤΕΝΚΟ (Νότιος τομέας)
Στρατηγός ΣΙΖΟΒ (Ανατολικός τομέας)
Ο καθένας από τους στρατηγούς αυτούς κατέχει ένα νευραλγικό πόστο στην αεροπορική γραμμή άμυνας της Σοβιετικής Ένωσης, με κέντρο τη Μόσχα και παρακολουθεί τα συμβαίνοντα στον τομέα του από την έδρα του.
Ο Ρεζνιτσένκο βρίσκεται στο Αρχηγείο, δίπλα στο Στρατηγό Κρόμλιν ο οποίος, καθισμένος μπροστά στα ραδιοτηλέφωνα του Κέντρου Διαταγών και σιωπηλός, παρακολουθεί τις συνομιλίες και προσπαθεί να καταλάβει τi γίνεται, πριν προβεί στις δέουσες ενέργειες. Όλες οι φωνές συγκεντρώνονται στο Αρχηγείο.
Προφανώς κάποιος πιλότος της πολιτικής αεροπορίας είδε κάτι που έμοιαζε με αεροπλάνο και ειδοποίησε τις αρμόδιες Αρχές. Ο τύπος του αεροπλάνου ήταν άγνωστος στη Σοβιετική Ένωση και γιατί κανείς σοβιετικός πολίτης δεν κατείχε ιδιωτικό πετούμενο. Επί πλέον το Cessna του Ματίας έμοιαζε λίγο με πτηνό από μακριά, είναι αλήθεια.
Η Συνομιλία των Στρατηγών
ΡΕΖΝΙΤΣΕΝΚΟ:
-Δε θα′ πρεπε να στείλουμε ένα ελικόπτερο εκεί πάνω να δούμε τουλάχιστο τι συμβαίνει;
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Το δικό μας είναι παροπλισμένο το ελικόπτερο... Αλλά να το στείλουμε, γιατί όχι; Θα, πρεπε, δεν θα, πρεπε; Σε τι απόσταση είναι;
ΡΕΖΝΙΤΣΕΝΚΟ:
-Το αντικείμενο; 120 χιλιόμετρα, περίπου.
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Μια ώρα πτήση περίπου. Συν ο χρόνος που χρειάζεται για να ετοιμαστεί.
ΓΚΒΟΖΝΤΕΝΚΟ:
-Φοβάμαι πως το μόνο που θα βρούμε είναι πουλιά. Μικρά πουλιά!
ΡΕΖΝΙΤΣΕΝΚΟ:
-Όχι. Αν οι πιλότοι που το είδανε...
ΓΚΒΟΖΝΤΕΝΚΟ: (τον κόβει)
-Τίποτα δεν είδανε! Αυτοί οι πιλότοι είναι ικανοί να πουν ότι είδανε του κόσμου τα πράμματα!
ΡΕΖΝΙΤΣΕΝΚΟ:
-Μα ο πιλότος επιμένει. Εμφανίστηκε αεροπλάνο από κάπου. Το είδε.
ΓΚΒΟΖΝΤΕΝΚΟ: (γελάει)
-Το διανοείσαι τι έχουν να μας σούρουν, όλους μας, αν είναι αεροπλάνο; Θα πουν, αεροπλάνο βλέπετε; Γιατί δεν πάτε να το μαζέψετε;
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Μπα, ή σύννεφα είναι ή πουλιά. Ένα απ’τα δυο. Δεν μπορεί να είναι τίποτ΄άλλο.
ΡΕΖΝΙΤΣΕΝΚΟ:
-Μακάρι. Μακάρι να πρόκειται, πράγματι, για σχηματισμό από σύννεφα. Αν όμως είναι αεροπλάνο; Και μας πέσει στο κεφάλι από έλλειψη καυσίμων; Θα μας ριχτούν όλοι. ”Τι κάνατε και γιατί το κάνατε; Γιατί δεν κάνατε αυτό που έπρεπε; ”...
ΓΚΒΟΖΝΤΕΝΚΟ: (όχι χωρίς κάποια ειρωνεία)
-Γιατί να μας ριχτούνε;... Ας πούμε ότι έπεσε το αεροπλάνο. Εμείς το παρακολουθούσαμε συνέχεια... Δεν το παρακολουθούσαμε; Σηκώσαμε τα μαχητικά μας. Και του στείλαμε τα Μιγκ! Έτσι δεν είναι;
ΡΕΖΝΙΤΣΕΝΚΟ: (Σαν να προσπαθεί να αλλάξει θέμα)
-Αυτή τη στιγμή ο Στρατηγός Κρόμλιν τον ακούω να λέει πως έχει πάρει θέση στο Κέντρο Διαταγών και σκέφτεται περί του πρακτέου.
ΓΚΒΟΖΝΤΕΝΚΟ:
-Άστον να σκεφτεται!
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Πρέπει να σκεφτούμε κι’εμείς!
ΓΚΒΟΖΝΤΕΝΚΟ:
-Όχι, αυτός πρώτος! Γιατί σ’αυτόν έκαναν την αναφορά οι πιλότοι.
ΣΙΖΟΒ: (αποφασίζει να επέμβει)
-Ποια η διαφορά; Εμείς είμαστε η πρώτη γραμμή άμυνας της Μόσχας!
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ (απευθύνεται στον Γκούκοβ)
-Αλεξάντρ Ιβάνοβιτς, πρέπει να πάρουμε μια απόφαση τώρα. Πρέπει να στείλουμε μια αναφορά. Τι είναι τέλος πάντων; Πουλιά, σύννεφα ή στόχος;
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΓΚΟΥΚΟΒ. από το μεγάφωνο:
-Εγώ δεν είμαι έτοιμος για αναφορά.
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Μα πρέπει να παρθεί μια απόφαση!
(Προφανώς ο Ματίας Ραστ έρχεται από τον Βορρά και κατεβαίνει προς τη Μόσχα)
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΓΚΟΥΚΟΒ, από το μεγάφωνο: (ο τομέας του είναι προς Βορράν)
-Δεν μπορώ να διακινδυνεύσω μια απόφαση. Τα ραντάρ μας δε βγάζουν άκρη. Αμφιβάλλω αν πρόκειται για σχηματισμό συννέφων, με την ταχύτητα που κινείται.
(Γίνεται μικρή παύση. Επιστρέφει τελικά στο Αρχηγείο η φωνή του Γκούκοβ)
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΓΚΟΥΚΟΒ (μεγάφωνο):
-Εδώ Στρατηγός Γκούκοβ. Το συμπέρασμά μας είναι ότι πρόκειται για σύννεφα.
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Μα, Αλεξάντρ Ιβάνοβιτς, είστε τόσο αντιφατικός! Πριν από δύο λεπτά μας λέγατε ότι δεν μπορεί να είναι σχηματισμός από σύννεφα!
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΓΚΟΥΚΟΒ (μεγάφωνο):
-Εσείς είστε υπεύθυνοι για τις αποφάσεις κι’εμείς για να τις ελέγχουμε!
(Υπεύθυνοι για τον Δυτικό τομέα. Εδώ ο Γκούκοβ υπενθυμίζει ότι είναι ανώτερος του Μπράσχνικοβ)
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Τέλος πάντων, προσπαθήσετε να θυμηθείτε. Πώς πετάνε οι χήνες πάνω από τιις λίμνες; Πετάνε ώρα πολύ;
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΓΚΟΥΚΟΒ (μεγάφωνο):
-Μάλιστα... Ε, λοιπόν έχω νέα. Και τα παιδιά απ’το Λένινγκραντ μόλις αποφάσισαν ότι πρόκειται για πουλιά!
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Βλέπεις λοιπόν; Και μάς λες σύννεφα... Μπορεί ένας σχηματισμός συννέφων να ξεχωρίζει τόσο καθαρά πάνω σ’ένα φόντο συννεφιασμένο; Μου φαίνεται απίθανο.
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΓΚΟΥΚΟΒ (μεγάφωνο):
-Ας συμφωνήσουμε λοιπόν με τα παιδιά απ’το Λένινγκραντ, έστω και από καθαρή συμπαράσταση! (Ακούγονται γέλια) Υπάρχει όμως κάτι που με μπερδεύει. Τα πουλιά πετάνε προς Βορράν την Άνοιξη. Ετούτο δω, όμως, μας έρχεται από τον Βορρά!
ΜΠΡΑΣΧΝΙΚΟΒ:
-Εξακολουθώ να νομίζω πως θα φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για χήνες. Λοιπόν, έληξε, Αλεξάντρ Ιβάνοβιτς. Θα τα πούμε πουλιά!
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΓΚΟΥΚΟΒ (μεγάφωνο):
-Εντάξει, Στρατηγέ, ας είναι πουλιά. Όπως διατάξετε!
Σημ.
Και όμως, ήταν αεροπλάνο! Το οποίο και προσγειώθηκε ύστερα από λίγο στην Κόκκινη Πλατεία...
Για την ιστορία, την τελευταία στιγμή οι Στρατηγοί έστειλαν ένα Μig, αλλά ο Ματίας είχε ήδη αρχίσει την προσγείωσή του ενώπιον του Κρεμλίνου...