Στον Πειραιά που μεγάλωσα, θυμάμαι τη φάτνη στο Πασαλιμάνι, η οποία στα μάτια μου ήταν υπερθέαμα. Όμως κάποια Χριστούγεννα τα είχα περάσει με γιαγιάδες, παππούδες στο χωριό, και φυσικά αυτά θυμάμαι ανεξίτηλα. Ειδικά:
Κρύο (τσάφι που ξεραίνει τα χείλη, τα οποία πονούσαν ), τζάκι (παραγώνι).
Μοραΐτικα κάλαντα με τριγωνάκια από το ξημέρωμα και αντί χρημάτων να μας φιλεύουν (κερνάνε) δίπλες με πετιμέζι, καρύδια, κυδώνια, κάστανα, κουλούρια. Πολύ σπάνια 1 έως 5 δραχμές. Ταμείο στο τέλος, το πολύ 50 δραχμές ή 15 λεπτά του ευρώ θα λέγαμε σήμερα!
Εκκλησιασμό, θεία Κοινωνία, ιστορίες για καλικάντζαρους περιμένοντας τα Φώτα να έρθει ο παπαΔήμος με την αγιαστούρα και με την βρεχτούρα του να διώξει τα μαγαρισμένα (μιαρά) παγανά.
Γεννητούρια στις κατσίκες του παππού ( συνήθως 4 ή 5 η ώρα τα χαράματα ) στο κατώι (το κάτω μέρος / ισόγειο του σπιτιού που ήταν τα ζώα και το παχνί). Βοήθεια στον παππού να ξε-γεννήσει τις γίδες και μετά αγκαλιές με τα βυζανιάρικα που τα έβαζε στον τσάρκο (περιορισμό) για να μην βυζαίνουν συνεχώς τη μάνα τους. Στο κατώι υπήρχαν επίσης, ο κόκορας, οι κότες και η κλώσα που κλωσούσε αυγά για να κάνει κλωσόπουλα, καθώς και ο γκρίτσης ( γάϊδαρος ). Ζαγάρι (σκύλο) δεν είχαμε. Είχαμε όμως κατσούλι (γάτα) χωμένη συνέχεια στα πόδια μας και στο κρεβάτι μου!
Παράδοση με στολισμένο δένδρο δεν υπήρχε σ′ εμάς. Στο σπίτι μας στο χωριό την ”εισήγαγα” εγώ την παράδοση αυτή, όπως την ήξερα από τον Πειραιά. Συγκεκριμένα έβαζα τον παππού να κόψει με την ξυάλα ( είδος μεγάλου κοπιδιού) ένα κλαδί από κυπαρίσσι ή από άλλο δένδρο, το έβαζα σε κεντρικό σημείο του σπιτιού και το στόλιζα με κορδέλες και μπαμπάκι.
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς οι γιαγιάδες, ή η θειά Αγγέλω έφτιαχναν την Καλαβρυτινή ”βασιλόπιτα” που εμείς λέμε: Μπουγάτσα! (βασικά είναι ένα είδος κέικ που σε γεύση μοιάζει κάπως με την φανουρόπιτα). Γαλοπούλα κλπ εδέσματα δεν υπήρχαν στο μενού. Χοιρινό έτρωγαν μετά τη νηστεία των Χριστουγέννων. Στο τζάκι καψαλιστό ψωμί, κάστανα , ζεστό κρασάκι ( μπότζι ) και ίσως σκασίλες ( ποπ κορν) . Μελομακάρονα και κουραμπιέδες μόνον αγοραστούς. Οι γιαγιάδες έφτιαχναν Καλαβρυτινή μπουγάτσα, κουλούρια και δίπλες με πετιμέζι. Επίσης ζεστό ψωμί και φλαγούνες ( τριγωνικά ψωμάκια ) που γεμίζαμε με κατσικίσιο τυρί ή φέτα (Καλαβρύτων ΠΟΠ ονομασία πλέον, κορυφαία) σαν τυρόπιτα ζεστή. Όταν ερχόταν η ώρα να φύγω από το χωριό, είχαμε κλά(ϊ)ματα και ενίοτε πετούσα πέτρες στον πατέρα μου που ερχόταν να με μαζέψει!
Στη συνέχεια, στη ζωή μου , αξιώθηκα να περάσω Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, της Ευρώπης, στη Νέα Υόρκη. Να ακούσω συμφωνικές μουσικές σε Βιέννη, ή στη Μόσχα. Παραδοσιακές μουσικές ( πχ Ρουγκατσάρια στην Καστοριά κλπ ). Κεφάτες κλαμπίστικες μουσικές σε Αυτοκίνηση (Κηφισίας) και Εργοστάσιο (Λ.Βουλιαγμένης) . Παίζαμε και 31 σε σπίτια φίλων την παραμονή . Όλα πολύ ωραία. Δεν είμαι αχάριστος, αλλά σαν τα παιδικά Χριστούγεννα δεν υπήρξαν και ούτε θα ξανα-υπάρξουν ποτέ. Είναι κάτι που τα παιδιά και τα εγγόνια μας δεν θα ζήσουν, μιάς και άλλαξαν οι συνθήκες και φυσικά δεν ζούν οι άνθρωποι ( παππούδες/γιαγιάδες ) που ως γεννημένοι το 1890 -1910 αποτελούσαν τον ζωντανό συνδετικό κρίκο με την παράδοση, η οποία πλέον επιζεί μόνον μουσειακά και από συλλόγους μνήμης. Όμως δεν είναι ζώσα. Μόνο μιμητική και αναμνηστική. Θεωρητικά, λαογραφικά καταγεγραμμένη για διδασκαλία ,αλλά όχι ενεργή. Δεν περιγράφεται ούτε μπορούν οι νεώτεροι να αντιληφθούν για τι μιλάω, αφού δεν υπάρχει τό βίωμα. Πέρασε οριστικά και ανεπιστρεπτί.
* Φωτο από Χριστούγεννα στον Πειραιά. Προσχολική, περίπου 3 ετών . Ο πατέρας μου προσπαθεί να με κάνει να γελάσω, αλλά εγώ με τίποτα ....Ήθελα να πάω στα κατσίκια στο χωριό !
