Η σύγκρουση στην Ουκρανία έχει μεταμορφώσει την παγκόσμια γεωπολιτική πραγματικότητα, αναγκάζοντας την Ευρώπη να αναμετρηθεί με τις ευθύνες της και τη Δύση να επαναπροσδιορίσει τη στάση της απέναντι στη Ρωσία. Από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 μέχρι την ευρείας κλίμακας εισβολή του 2022, η ρωσική επιθετικότητα έχει θέσει υπό αμφισβήτηση τη διεθνή τάξη και τις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου.
Με δεδομένο το διακύβευμα, δύο βασικά ερωτήματα κυριαρχούν στις συζητήσεις των διεθνών αναλυτών και των πολιτικών ηγετών:
Πώς μπορεί η Ευρώπη να διαχειριστεί τη σύγκρουση χωρίς να υπονομεύσει τη δική της ασφάλεια; Και τι θα σήμαινε μια ”φιλοπουτινική” ειρηνευτική συμφωνία για το μέλλον της διεθνούς τάξης;
Η Παγίδα της Βεβιασμένης Ειρήνης
Η ιδέα μιας ειρηνευτικής συμφωνίας που θα αντανακλούσε τις ρωσικές απαιτήσεις - είτε με την αναγνώριση των κατεχόμενων ουκρανικών εδαφών είτε με την επιβολή περιορισμών στη στρατιωτική και πολιτική αυτονομία της Ουκρανίας - θα αποτελούσε μια επικίνδυνη παραδοχή για τη διεθνή κοινότητα.
Μια τέτοια συμφωνία θα δημιουργούσε ένα επικίνδυνο προηγούμενο: ότι η στρατιωτική επιθετικότητα μπορεί να αποδίδει καρπούς, υπονομεύοντας κάθε προσπάθεια διεθνούς σταθερότητας. Εάν η Ρωσία κατορθώσει να διατηρήσει τα κεκτημένα μέσω της ισχύος, τότε τι θα εμποδίσει άλλες δυνάμεις - από την Κίνα έως το Ιράν - να επιχειρήσουν το ίδιο;
Επιπλέον, θα επρόκειτο για ένα χτύπημα στην αξιοπιστία των διεθνών συμφωνιών. Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994, το οποίο εγγυήθηκε την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας με αντάλλαγμα τον πυρηνικό της αφοπλισμό, έχει αποδειχθεί αναποτελεσματικό. Η Ουκρανία έχει προσφέρει ανεκτίμητη υπηρεσία στην παγκόσμια ασφάλεια. Τα τελευταία τριάντα χρόνια, αυτή η μονομερής ουκρανική απόφαση υπέρ της μη διάδοσης των πυρηνικών έχει μεταφραστεί σε εξοικονόμηση τρισεκατομμυρίων δολαρίων για τις χώρες όλου του κόσμου.
Η Ευρωπαϊκή Ευθύνη: Αδράνεια ή Δράση;
Η Ευρώπη βρίσκεται πλέον μπροστά σε μια ιστορική επιλογή. Η στήριξη της Ουκρανίας δεν αποτελεί μόνο ηθική υποχρέωση αλλά και στρατηγική αναγκαιότητα. Αν η Ρωσία δεν αντιμετωπίσει σοβαρό κόστος για την επιθετικότητά της, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι δεν θα στραφεί μελλοντικά εναντίον άλλων γειτονικών χωρών, όπως η Μολδαβία ή τα κράτη της Βαλτικής.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν και παραμένουν υποστηρικτής της Ουκρανίας, έχουν καταστήσει σαφές ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην κρίση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπολογιστεί το κόστος υπεράσπισης της Ουκρανίας
Μια βιώσιμη στρατηγική απαιτεί ξεκάθαρη χρηματοδότηση. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι η Ουκρανία χρειάζεται ετήσια στρατιωτική υποστήριξη ύψους 20-40 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αντίστοιχη με τις δαπάνες ασφαλείας χωρών όπως το Ισραήλ και η Νότια Κορέα. Αυτά τα ποσά καλύπτουν:
Συνεχή παροχή όπλων και αμυντικού εξοπλισμού
Πληροφοριακή υποστήριξη και εκπαίδευση
Ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή
Η ανάγκη για ευρωπαϊκή στρατιωτική παρουσία
Η στήριξη της Ουκρανίας δεν μπορεί να περιοριστεί σε οικονομική και στρατιωτική βοήθεια. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να αναπτύξουν στρατεύματα στο ουκρανικό έδαφος για να αποτρέψουν μια νέα ρωσική επίθεση.
Πιθανές επιλογές για στρατιωτική κινητοποίηση
Το μοντέλο ”Βερολίνο-Plus”: Η ΕΕ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πόρους του ΝΑΤΟ για να υποστηρίξει την αποστολή της.
Ένας ευρωπαϊκός ”συνασπισμός των προθύμων”: Εναλλακτικά, χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσαν να ηγηθούν μιας στρατιωτικής δύναμης 20.000 στρατιωτών.
Ο Ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών και το Διακύβευμα της Δυτικής Ενότητας
Αμφιλεγόμενες δηλώσεις του Τραμπ στην Ουάσιγκτον και του Υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, στην Ευρώπη οδήγησαν πολλούς παρατηρητές στο συμπέρασμα ότι ο Τραμπ κινεί τις διαπραγματεύσεις προς μια κατεύθυνση που ευνοεί περισσότερο τις ρωσικές επιθυμίες. Μεταξύ αυτών, οι δηλώσεις του Τραμπ περιλαμβάνουν:
Την πιθανότητα να συναντηθεί τρεις φορές με τον Πούτιν (σε Σαουδική Αραβία, Ουάσιγκτον και Μόσχα), καθώς και μια ασαφή απάντηση στο αν θεωρεί τον Ζελένσκι πλήρη διαπραγματευτικό εταίρο.
Τον ισχυρισμό ότι η προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ήταν η κύρια αιτία του πολέμου.
Το ενδεχόμενο η Ουκρανία να γίνει κάποια στιγμή μέρος της Ρωσίας.
Την άποψη ότι ίσως ήρθε η ώρα η Ρωσία να επιστρέψει στην Ομάδα των Επτά (G7).
Επιπλέον, ο Χέγκσεθ δήλωσε ότι είναι μη ρεαλιστικό να μιλάμε για ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ή για ανάκτηση των εδαφών της ως μέρος μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, αποκλείοντας παράλληλα τη χρήση αμερικανικών στρατευμάτων για την εξασφάλιση της ουκρανικής ασφάλειας. Η πολιτική της ομάδας Τραμπ για τον πόλεμο φαίνεται πως δύσκολα θα πείσει ότι μπορεί να επιτύχει.
Η Ευρώπη στο Ύψος των Περιστάσεων;
Το ερώτημα που τίθεται δεν είναι μόνο αν η Ουκρανία μπορεί να επιβιώσει ως ανεξάρτητο κράτος, αλλά αν η Ευρώπη μπορεί να σταθεί ως ενωμένη και ισχυρή δύναμη;
Η ιστορία δείχνει ότι οι κρίσεις είτε ενισχύουν τις ηγεσίες είτε τις διαλύουν. Η εισβολή στην Ουκρανία είναι μια δοκιμασία για τη συνοχή της ΕΕ, τη βιωσιμότητα του ΝΑΤΟ και τη δυνατότητα της Δύσης να υπερασπιστεί τις βασικές της αξίες.
Αυτή είναι η στιγμή της αλήθειας για την Ευρώπη. Θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων; Ή θα επιτρέψει στην Ιστορία να καταγράψει ότι, στην πιο σκοτεινή ώρα, επέλεξε την αδράνεια αντί της δράσης;