Άρχισα να γράφω το κείμενο αυτό στον απόηχο της έκρηξης της αποθήκης πυρομαχικών της Ν. Αγχιάλου (27 Ιουλίου). Με το έγκλημα των Τεμπών να έχει συμβεί μόλις πέντε μήνες νωρίτερα (28 Φεβρουαρίου), τα δύο αυτά γεγονότα αρκούσαν ως αποδείξεις σοβαρών προβλημάτων στον κρατικό μας μηχανισμό. Όχι απλώς στην ανώτατη πολιτική ηγεσία, αλλά και στα μεσαία και ανώτερα στελέχη του. Τους «τεχνοκράτες».
Δυστυχώς, ούτε η πιο νοσηρή φαντασία δεν θα μπορούσε να φαντασθεί το δίμηνο της κόλασης που θα ακολουθούσε, στο οποίο μεγάλος πρωταγωνιστής θα ήταν η κρατική ολιγωρία σε όλα τα επίπεδα.
27 Ιουλίου: δασική πυρκαγιά προκαλεί έκρηξη σε υπαιθρίως αποθηκευμένα βλήματα στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Νέας Αγχιάλου. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο «χάρτης Χαρδαλιά» πληροφορεί το τουρκικό κράτος για την ανάπτυξη των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, αν τυχόν δεν την γνώριζαν.
7 Αυγούστου: 150 Κροάτες χούλιγκαν μπαίνουν στην χώρα από την Κακαβιά, ταξιδεύουν ανενόχλητοι μέχρι την Αθήνα και καταλήγουν να δολοφονήσουν τον Μιχάλη Κατσουρή σε επίθεση που είχαν οργανώσει να εξαπολύσουν στην Νέα Φιλαδέλφεια.
18 Αυγούστου - 7 Σεπτεμβρίου: πυρκαγιά καίει 800 χιλιάδες στρέμματα σε Αλεξανδρούπολη και Έβρο και σβήνει όταν δεν έχει τίποτα άλλο να κάψει.
5 Σεπτεμβρίου: Ο Αντώνης Καρυώτης πνίγεται στο λιμάνι του Πειραιά εξωθούμενος από τον ναύκληρο του Blue Horizon. Οι λιμενικές αρχές ούτε είναι παρούσες στο σημείο του περιστατικού για να το αποσοβήσουν, αλλά ούτε για να διασώσουν τον άτυχο άνδρα και να αποτρέψουν τον απόπλου. Το πλοίο πλέει 40 ολόκληρα λεπτά προτού διαταχθεί η επιστροφή του, και αυτό κατόπιν τηλεφωνικών καταγγελιών επιβατών.
5 - 7 Σεπτεμβρίου: η κακοκαιρία Ντάνιελ πνίγει την Θεσσαλία, καθώς τα αντιπλημμυρικά έργα ή δεν άντεξαν ή δεν είχαν γίνει. Στρατιωτικά ελικόπτερα της 1ης ΤΑΞΑΣ στο Στεφανοβίκειο παρατηρούνται μισοβυθισμένα στα νερά.
17 Σεπτεμβρίου: η ελληνική ανθρωπιστική αποστολή που είχε αποσταλεί στην Λιβύη πέφτει θύμα έκρηξης κατόπιν σύγκρουσης με άλλο όχημα, καθώς μετέβαινε σε απλό λεωφορείο και είχε προσγειωθεί 200 χλμ μακριά από τον προορισμό της. Η δε ελληνική κυβέρνηση ενημερώθηκε για νεκρούς ώρες αργότερα από ξένους δημοσιογράφους.
Φταίει ο Χατζηπετρής
Μετά από κάθε τραγωδία, η πολιτική ηγεσία ακολούθησε την τακτική του αποδιοπομπαίου τράγου, σε δύο παραλλαγές.
Στην πρώτη παραλλαγή, ο αποδιοπομπαίος τράγος ήταν απρόσωπος: η «κλιματική κρίση» που προκαλεί έντονα καιρικά φαινόμενα – κοινώς ο κακός μας ο καιρός – ή η «κακιά στιγμή» που επέφερε την σύγκρουση στην Λιβύη – δηλαδή η κακιά μας μοίρα.
Στην δεύτερη παραλλαγή, ο αποδιοπομπαίος τράγος ήταν κάποιος μεσαίος ή ανώτερος κρατικός υπάλληλος: ο σταθμάρχης Λάρισας, ο Διοικητής της 111 ΠΜ, οι επτά Διευθυντές Τροχαίας, και ο Λιμενάρχης και ο Διοικητής Λιμενικού Πειραιά. Βεβαίως, όχι απαραιτήτως με απόταξη ή απόλυση, αλλά με καθαίρεση από το εν λόγω αξίωμα και εσωτερική μετακίνηση.
Η πολιτική ηγεσία κρύφτηκε συστηματικώς πίσω από την έννοια της «αντικειμενικής πολιτικής ευθύνης». Όπως η «αντικειμενική αξία ακινήτου» δεν συνιστά πραγματική αξία, αφού το ακίνητο σχεδόν ποτέ δεν πωλείται σε αυτή, έτσι και η αντικειμενική πολιτική ευθύνη δεν είναι πραγματική ευθύνη, αφού στερείται συνεπειών. Δεν επιφέρει αυτομάτως καθαίρεση, πρόστιμο ή δίωξη. Ο Υπουργός που στο τσακίρ κέφι παραιτηθεί μπορεί να είναι πάλι υποψήφιος στις επόμενες εκλογές – λέγε με Κωνσταντίνο.
Αναρωτήθηκα τι άραγε να συνέβαινε στους διαδρόμους Υπουργείων, Υπηρεσιών και Οργανισμών όσο έμπαιναν τα θεμέλια για αυτές τις τραγωδίες. Τι σκέπτονταν και πώς λειτουργούσαν όσα μεσαία και ανώτερα στελέχη είχαν την αρμοδιότητα να τις αποτρέψουν; Και πώς δέχονταν να κάνουν τον αυτοφωράκια του εκάστοτε πολιτικού, έστω και σε επικοινωνιακό επίπεδο, ως άλλες Ιφιγένειες ενός ολοκλήρου συστήματος που νοσεί;
Και τότε θυμήθηκα δύο προσωπικά περιστατικά από την επαγγελματική μου εμπειρία...
Ο ανώτερος κρατικός υπάλληλος: ματιά εκ των έσω
Ως Μεταδιδακτορικός Συνεργάτης στον «Δημόκριτο» (το ακριβές Ινστιτούτο και τα πρόσωπα δεν έχουν σημασία), είχα αναλάβει στα τέλη του 2006 να οργανώσω ένα νέο χημικό εργαστήριο που θα εξυπηρετούσε όλο το Ινστιτούτο. Μου φάνηκε δε καλή ιδέα να καταρτίσω έναν Κανονισμό Λειτουργίας και Ασφάλειας, τον οποίο φρόντισα να υποβάλλω στο Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, το οποίο μάλιστα τον ενέκρινε.
Αυτό αποδείχθηκε απολύτως άνευ σημασίας, αφού με το «καλημέρα» συνάδελφος ξεκίνησε πειράματα καταπατώντας σχεδόν το σύνολο των προβλέψεων του Κανονισμού. Όταν του το έθεσα οδηγηθήκαμε σε διένεξη στους διαδρόμους, την οποία τελικώς «διευθέτησε» ο Διευθυντής του Ινστιτούτου με την σύσταση «Έλα μωρέ!». Όχι όμως στον συνάδελφο, αλλά σε μένα, τον... ψυχαναγκαστικό.
Λίγους μήνες αργότερα, γενικός συναγερμός χτύπησε στο Ινστιτούτο. Ερχόταν επίσκεψη ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Τεχνολογίας! Γενική εντολή του Διευθυντή του Ινστιτούτου, να βάλουμε όλοι τις ποδιές μας και να περιμένουμε την έλευση του ΓΓΕΤ στους πάγκους μας, είτε είχαμε δουλειά στο εργαστήριο, είτε όχι. Ο Διευθυντής ήθελε να δείξει στον πολιτικό του προϊστάμενο ότι όλα «δουλεύουν ρολόι» και ότι «ηθικόν ακμαιότατον». Μάλλον απέρριψε το ενδεχόμενο να εκμεταλλευθεί την ευκαιρία για να του εκθέσει ότι μας έλειπε προσωπικό για να αξιοποιηθεί ο πανάκριβος εξοπλισμός μας – όπως έλειπαν αποθήκες για την ασφαλή αποθήκευση όλων αυτών των πυρομαχικών που στοιβάζονταν στην Ν. Αγχίαλο.
Τελικώς, η εικόνα επικράτησε της ασφάλειας – αν και αρνήθηκα να συμμετάσχω στην επιθεώρηση, προς αγανάκτηση των ανωτέρων μου.
Συνεπέρανα δε ότι αυτό είναι το γενικότερο πνεύμα που μάλλον βασιλεύει σε όλα τα μήκη και πλάτη του κρατικού μηχανισμού.
- Να δείξουμε καλή εικόνα στον πολιτικό προϊστάμενο; Σιδηρά πειθαρχία στο στήσιμο του χωριού Ποτέμκιν!
- Να εφαρμόσουμε κανόνες και εσωτερικές διαδικασίες ασφαλείας; Έλα μωρέ, μας είπε κανείς;
Υποθέτω ότι είναι θέμα προσωπικότητας. Στην μεσαία-ανώτερη διοίκηση επικρατούν οι πολιτικοί «παίκτες» που θέλουν να αρέσουν στον πολιτικό προϊστάμενο. Φιλόδοξοι, αλλά ικανοποιώντας την φιλοδοξία τους με πολιτική ανέλιξη και όχι προσωπικά επιτεύγματα. Έτοιμοι να θυσιασθούν για τον πολιτικό προϊστάμενο, με αντάλλαγμα την συνεχιζόμενη στήριξή του. Οι «ψυχαναγκαστικοί», που σκέφτονται με όρους αντικειμενικούς και όχι πολιτικούς, είναι προσωπικότητες ακατάλληλες για το σύστημα, ανεκτές απλώς διότι διασφαλίζουν την ελάχιστη λειτουργία του.
Είδαμε σε όλο της το μεγαλείο την «δυναμική Ποτέμκιν» στον διάλογο μεταξύ υπαλλήλου του ΟΣΕ Λαρίσης και του Υφυπ. Μεταφορών. Διάλογο που ο Διευθυντής Συντήρησης του ΟΣΕ έσπευσε να διακόψει με το χαρακτηριστικό «τέλος». Και βλέπουμε καθημερινώς την δυναμική του «Έλα μωρέ» στην Τροχαία που δεν βγαίνει ούτε να κόψει κλήσεις αν δεν έχει πάρει εντολή από το Αρχηγείο.
Πέργκολα με θέα
Στις 29 Σεπτεμβρίου ανακοινώνεται ως κεραυνός εν αιθρία το κλείσιμο του ΟΑΚΑ, βάσει Έκθεσης του ΤΑΙΠΕΔ που έθετε εν αμφιβόλω την στατικότητα του στεγάστρου Καλατράβα. Μια Έκθεση της οποίας το πλήρες κείμενο δεν υπάρχει πουθενά δημοσιευμένο, και της οποίας το περιεχόμενο γνωρίζουμε μόνον από δημοσιογραφικές πηγές.
Ο αιφνιδιασμός όλων ελάχιστα πείθει.
Στις 22/9/2020, ο Υπ. ΥΥΜ Κ. Αχ. Καραμανλής – ναι, εκείνος των Τεμπών – είχε παραλάβει έκθεση που ανέφερε σειρά προβλημάτων. Στις 21/7/2021 ο Κυρ. Μητσοτάκης ομολόγησε γνώση των προβλημάτων σε ομιλία του. Στις 21/11/2022 το ΤΑΙΠΕΔ υπέγραψε την σύμβαση για τον τεχνικό έλεγχο, και στις 10/4/2023 αυτός βρισκόταν «σε πλήρη εξέλιξη». Η ημερομηνία της μελέτης ήταν 25/9/2023, σύμφωνα με την «Καθημερινή», λίγο πριν το κλείσιμο, αν και τα πρώτα συμπεράσματα θα πρέπει να ήταν γνωστά μήνες νωρίτερα. Και όσα χρόνια οι παροικούντες το... Μαρούσι ήταν ενήμεροι, το ΟΑΚΑ δεχόταν κανονικά χιλιάδες κόσμου!
Μεγάλοι τυχεροί της όλης υπόθεσης ήταν οι διατελέσαντες Πρόεδροι του ΔΣ του ΟΑΚΑ. Είς εξ αυτών, ο Πέτρος Γαλακτόπουλος, πήρε σβάρνα τα κανάλια με το που έσκασε η υπόθεση, διηγούμενος περιστατικά παρ’ ολίγον τραγωδιών από πτώσεις σιδηρικών, και μνημονεύοντας τις συνεχείς ενημερώσεις που έστελνε στο Υπουργείο για τις ανάγκες συντήρησης. Τόσα χρόνια όμως τι έκανε πραγματικά; Τι έκαναν οι Πρόεδροι διορισμένοι πιο πριν (Λάζαρος Γρυλλής – 2010) αλλά και μετά από αυτόν (Νικόλαος Κιάος – 2015, Ευάγγελος Πηλιχός – 2016, Αριστείδης Κουρής – 2017, Μαρία Σπυριδάκη – 2019, Νεκτάριος Βιδάκης – 2023);
Από όσα είπε ο ίδιος ο κ. Γαλακτόπουλος, έκανε όσες κινήσεις ήταν αρκετά διακριτικές ώστε να μην αποξενώσει τους πολιτικούς του προϊσταμένους: δηλαδή αναφορές και υπηρεσιακές ενημερώσεις στις οποίες λίγοι θα είχαν πρόσβαση. Όλοι ανεξαιρέτως όμως παρέλειψαν να λάβουν το μοναδικό μέτρο που μετά βεβαιότητος θα αποσοβούσε τον κίνδυνο ατυχήματος και που θα έδινε δημοσιότητα στο ζήτημα: να κλείσουν προληπτικώς το ΟΑΚΑ.
Αυτό ήταν το μεγάλο τους ρίσκο. Από την μία, να μην λάβουν μέτρα ασφαλείας που θα προκαλούσαν σκάνδαλο, που θα εξέθεταν πολιτικές ηγεσίες, που θα προκαλούσαν – υποθέτω –απώλεια εσόδων στην ΕΟΕ και στον Δήμο Αμαρουσίου (που από κοινού ορίζουν τα μέλη του ΔΣ του ΟΑΚΑ) και που πιθανώς θα οδηγούσαν σε εκπαραθύρωση από την θέση του Προέδρου. Από την άλλη, να προσεύχονται να μην «σκάσει η στραβή στην βάρδια τους».
Πράγματι, αν είχε συμβεί ένα ατύχημα από κακοσυντηρημένο υλικό, είναι πιθανότατο ότι ο εν ενεργεία Πρόεδρος θα ήταν ο πρώτος που τα κανάλια θα ζητούσαν να κρεμαστεί από το στέγαστρο Καλατράβα, καθώς λειτουργούσε μια επισφαλή εγκατάσταση. Ο Ε. Πηλιχός εξωθήθηκε σε παραίτηση για την φιλοξενία έκθεσης ερωτικών ειδών. Φανταστείτε να είχαμε νεκρούς...
Δεν ξέρω τί Άγιο είχαν οι παρελθόντες Πρόεδροι όλα αυτά τα χρόνια, αλλά το ρίσκο τους βγήκε! Και υπάκουα «πολιτεύθηκαν», και το βιογραφικό τους αναβάθμισαν, αλλά και αλώβητοι βγήκαν, αφού το ΤΑΙΠΕΔ, ως από μηχανής Θεός, τους έσωσε πριν συμβεί θανατηφόρο ατύχημα.
Αν θέλει οποιοσδήποτε εξ αυτών να μου πει έξι νούμερα να παίξω Λόττο, θα του ήμουν ευγνώμων. Τα στοιχεία μου τα έχει η Σύνταξη.