«Η ρητορική του Ερντογάν με έχει αφήσει άναυδο», θυμάμαι τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να αναφωνεί σε συνέντευξη όταν ρωτήθηκε για τον Τούρκο Προέδρο. Κάπως έτσι θα πρέπει να ένιωσαν οι συμπατριώτες του από το αποτέλεσμα που έδωσαν οι Τούρκοι στην καταγωγή ψηφοφόροι της Γερμανίας.
Στις πρόσφατες εκλογές συμμετείχαν περισσότεροι από 730.000 Τούρκοι στην καταγωγή πολίτες που ζουν στη χώρα με τη μεγαλύτερη τουρκική διασπορά. Υπολογίζεται ότι στη Γερμανία ζουν 2,8 εκατομμύρια και περίπου οι μισοί από αυτούς έχουν τουρκική υπηκοότητα (και δικαίωμα ψήφου). Ο νυν Πρόεδρος της Τουρκίας ήρθε με μεγάλη διαφορά πρώτος, πετυχαίνοντας το άκρως εντυπωσιακό 65%. Παρά την ακραία ισλαμική ρητορική των τελευταίων χρόνων, ο Σουλτάνος διατήρησε στο ακέραιο τα ποσοστά του 2018 (οπότε είχε λάβει 64,8%), ενώ στο Βερολίνο απέσπασε το 49% του εκλογικού σώματος. Αυτά στην καρδιά του ευρωπαϊκού κόσμου, όχι στην Ανατολία.
Πώς εξηγείται, όμως, ότι εκεί όπου οι γείτονες απολαμβάνουν τον αέρα μιας φιλελεύθερης δυτικής κοινωνίας, ρίχνουν ψήφο εμπιστοσύνης στον αντιδυτικό τρόπο ζωής του Ερντογάν; O τουρκικής καταγωγής υπουργός Γεωργίας από τους Πράσινους, Τζεμ Έζντεμιρ, απέδωσε τα υψηλά ποσοστά στα προβλήματα ενσωμάτωσης της τουρκικής μειονότητας. Είναι ικανοποιητική αυτή η εξήγηση;
Στην Ελλάδα γνωρίζουμε καλά τις θυσίες που έκαναν οι «γκασταρμπάιτερ», οι αναρίθμητοι οικονομικοί μετανάστες που άφησαν τον τόπο τους με το όνειρο μιας καλύτερης ζωής. Η υποδοχή τους στην πρώην Δυτική Γερμανία δεν ήταν ρόδινη και κάποιοι από αυτούς επέστρεψαν. Ωστόσο, οι περισσότεροι πρόκοψαν και συνέβαλαν στο οικονομικό θαύμα της μεταπολεμικής Γερμανίας.
Οι Τούρκοι δεν μετοίκησαν πρόσφατα στη Γερμανία. Παρόμοια με τους Έλληνες, ζούνε και εργάζονται στη χώρα δεύτερης και τρίτης γενιάς Τούρκοι, εκλέγοντας αντιπροσώπους στη γερμανική Βουλή, όπως τον Πράσινο υπουργό Γεωργίας. Η πολιτική του Ερντογάν ακολουθώντας τη νέο-οθωμανική άποψη Νταβούτογλου για το ρόλο της Τουρκίας στα παγκόσμια πράγματα, δαπανά τα τελευταία χρόνια τεράστια ποσά για να διαβρώσει σχολεία, μέσα επικοινωνίας και μουσουλμανικές κοινότητες, όχι μόνο στη Γερμανία, αλλά παντού στην Ευρώπη. Ο Τούρκος πρόεδρος δεν κρύβει τις ισλαμικές του φαντασιώσεις. Αντιθέτως, με αντιευρωπαϊκά συνθήματα δείχνεται ακραίος ισλαμιστής, αποφασισμένος να κάνει ότι μπορεί για τον εξισλαμισμό της Ευρώπης.
Το 1949, ο Ισπανός φιλόσοφος Χοσέ Ορτέγκα υ Γκασσέτ, μιλώντας στο Βερολίνο που προσπαθούσε ακόμη να μαζέψει τις στάχτες του πολέμου, τόνισε ότι η Ευρώπη ως κοινότητα υπήρχε πολύ πριν εμφανισθεί ο εθνικισμός, κι ότι ακόμη κι όταν σχηματίστηκαν τα ευρωπαϊκά έθνη κράτη, ο μορφωμένος Ευρωπαίος πατούσε με το ένα πόδι στο έθνος του και με το άλλο στη βαθύτερη κατάφαση ότι ναι, είναι Ευρωπαίος. Από τη μια είχε την πατρίδα του, κι από την άλλη είχε την κουλτούρα του, που τον ένωνε με τους άλλους Ευρωπαίους.
Το κομμάτι των ψηφοφόρων του Ερντογάν το οποίο ζει χρόνια στη Γερμανία, πού ακριβώς συναντιέται με τους Ευρωπαίους; Κι όσοι υποστηρίζουν πως το αγκάλιασμα της Τουρκίας με την Ευρώπη θα οδηγήσει τη γείτονα σε «κανονικότητα», πώς κρίνουν τις κάλπες στο γερμανικό έδαφος; Αυτή η πραγματικότητα είναι ένα μάθημα για μας. Διότι μας δείχνει, όχι απλώς και μόνο ποια είναι η συγκολλητική ουσία της Ευρώπης, αλλά μας δείχνει επίσης ότι θα πρέπει να προστατεύσουμε αυτή την ουσία αν θέλουμε να κρατήσουμε ζωντανό τον κόσμο μας. Για να μείνει η Ευρώπη ζωντανή, πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν μπορεί να είναι απλά ένα οικονομικό σχέδιο, αλλά θα πρέπει να κρατήσει ζωντανό τον παράγοντα που της δίνει επί αιώνες την ενότητά της: την κουλτούρα της.