Πότε ήταν η τελευταία φορά νιώθαμε καλά; Που δεν νιώσαμε οργή ή επιθυμία να βλάψουμε κάποιον που μας έβλαψε; Να ζητήσουμε εκδίκηση και να φανταστούμε ότι αυτός που μας ενόχλησε θα έρθει να μας ζητήσει συγνώμη;
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε νιώσει τέτοια συναισθήματα. Αν κάποιος μας αρνηθεί κάτι που θέλαμε, ή μας έχει προσβάλει με κάποιο τρόπο, ή ακόμα και μας έχει κερδίσει σε κάποια εργασία ή παιχνίδι (δίκαια ή όχι), τότε βουρκώνουμε.
Οι βουδιστές ψυχολόγοι, ο Ρόμπερτ Θέρμαν και η Σάρον Σάλτσμπεργκ, έχουν εντοπίσει «Τέσσερις εχθρούς» που αποτελούν εμπόδια για μια ευτυχισμένη, ολοκληρωμένη ζωή, αναφέρει το Big Think.
Εχθρός 1: Εξωτερικός Εχθρός
Ο Εξωτερικός Εχθρός είναι «οι άνθρωποι, οι θεσμοί και οι καταστάσεις που έχουν σκοπό να μας βλάψουν». Είναι ο σύντροφος που μας απάτησε, το αφεντικό που μας προειδοποίησε ή η βροχή που μας μούσκεψε μέχρι το κόκκαλο. Είναι οι κακοί των κόμικς, των μυθιστορημάτων και των ταινιών. Ο Εξωτερικός Εχθρός δεν είναι μόνο οι άνθρωποι. Είναι οτιδήποτε εξωτερικό στον κόσμο που βλέπουμε, φοβόμαστε και μισούμε. Μπορεί να είναι η ανισότητα, η βία, η πείνα, η τρομοκρατία, η μοναξιά και ούτω καθεξής - αφηρημένες ιδέες και συνθήκες που είναι απρόσωπες και πιο δύσκολο να εντοπιστούν.
Ένα από τα πιο κοινά και σχετικά παραδείγματα του Εξωτερικού Εχθρού το βλέπουμε σε όσους είναι νταήδες. Δεν είναι αυτός που μας κλέβει τα χτρήματα του μεσημεριανού γεύματος, αλλά αυτός που μας υποτιμά, μας έχει αποδυναμώσει ή μας έχει ταπεινώνει. Δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που μπορούν να μας εκφοβίσουν, αλλά και οι θεσμοί και τα συστήματα. Όπως γράφουν οι Θέρμαν και Σάλτσμπεργκ, «οι κοινωνικές δομές προωθούν τον εκφοβισμό μέσω των στερεοτύπων, μέσω της ταξικής ιεραρχίας ή το πιο ύπουλο, μέσω διαφόρων μορφών ελέγχου της σκέψης».
Όταν ασχολούμαστε με όλες τις εκδηλώσεις του Εξωτερικού Εχθρού, η συμβουλή είναι μια: Αγαπήστε τους. Αποκρούστε το μίσος με αγάπη και την εχθρότητα με καλοσύνη. Το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς δεν γνωρίζουμε τι σημαίνει πραγματικά αγάπη σε αυτό το πλαίσιο. Το να αγαπάς κάποιον σημαίνει «να κάνεις ευτυχισμένο αυτόν που αγαπάς». Ο λόγος που κάποιος μας συμπεριφέρεται άσχημα ή σκληρά - ο λόγος που είναι «εχθρός» μας - είναι επειδή πιθανότατα μας αντιλαμβάνεται ως εμπόδιο στην ευτυχία του. Εμείς, κατά κάποιο τρόπο, τους κάνουμε δυστυχισμένους ή τουλάχιστον τους αρνούμαστε την ευτυχία. Όταν αγαπάμε κάποιον, συνεργαζόμαστε μαζί του για να τον κάνουμε ευτυχισμένο. Και έτσι, αφαιρούμε την αιτία της εχθρότητας.
Εχθρός 2: Εσωτερικός Εχθρός
Ο Εσωτερικός Εχθρός είναι εκείνα τα συναισθήματα που δηλητηριάζουν την ψυχή μας: θυμός, μίσος και φόβος. Όταν μας προσβάλλουν, μας μαλώνουν ή μας αδικούν με κάποιο τρόπο, νιώθουμε άσχημα. Σε αυτή την άκρη του μυαλού μας, συχνά βάζουμε εκείνα τα συναισθήματα που πιστεύουμε ότι μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα. Όλα τα δάκρυα και το πόνο που νιώθουμε ότι αξίζουν τον κόπο, γιατί θα έρθει η στιγμή που εκδικηθούμε τους εχθρούς μας.
Αλλά αυτά τα συναισθήματα, όπως και τα φάρμακα, είναι η εύκολη λύση που θα μας κάνει πολύ μεγαλύτερο κακό μακροπρόθεσμα. Παραθέτοντας τον Βούδα, ο Θέρμαν και ο Σάλτσμπεργκ γράφουν: «Ο θυμός, όπως μια δασική πυρκαγιά, καίει τη δική του υποστήριξη». (Ένα παρόμοιο συναίσθημα είναι: Η δυσαρέσκεια είναι σαν να παίρνουμε δηλητήριο και να περιμένουμε τον άλλον να πεθάνει). Εάν ο θυμός, το μίσος και ο φόβος κυριαρχήσουν στη ζωή μας, θα μας χωρίσουν από οτιδήποτε στη ζωή μας δίνει χαρά.
Υπάρχει έρευνα που δείχνει ότι αυτά τα συναισθήματα μας βλάπτουν σωματικά. Ο θυμός, για παράδειγμα, «απελευθερώνει επιβλαβείς χημικές ουσίες όπως η κορτιζόλη στην κυκλοφορία του αίματός μας, οι οποίες βλάπτουν το κυκλοφορικό μας σύστημα». Οι επιστήμονες θεωρούν ότι δύο ώρες μετά από ένα ξέσπασμα θυμού, οι πιθανότητες κάποιου να πάθει καρδιακή προσβολή πενταπλασιάζονται. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού τριπλασιάζεται.
Η καλύτερη εναλλακτική σε αυτά τα τρία δηλητηριώδη συναισθήματα είναι τρεις μορφές υπομονής. Πρώτον, η ανεκτική υπομονή είναι η αναγνώριση της ικανότητας που έχουμε όλοι να χαμογελάμε και να αντέχουμε. Δεν πρόκειται για παθητικότητα ή μαζοχισμό, αλλά για την εκτίμηση του πόσο ανθεκτικοί είμαστε. Δεύτερον, η διορατική υπομονή είναι να αναγνωρίζουμε πόσο υποκειμενικές και φευγαλέες είναι οι κρίσεις μας. Ο κόσμος δεν θέλει να μας βλάψει, και ορισμένες φορές εμείς είμαστε αυτοί που κάνουμε ένα ζήτημα μεγαλύτερο από όσο θα έπρεπε. Τέλος, η υπομονή της συγχώρεσης. Σημαίνει «να συγχωρούμε όποιον μας βλάπτει, ανεξάρτητα από τον τρόπο». Όχι μόνο αυτό μας επιτρέπει να αφήσουμε τον θυμό και την πικρία, αλλά μας επιτρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη και τον έλεγχο μιας κατάστασης.
Εχθρός 3: Μυστικός Εχθρός
Ο Μυστικός Εχθρός είναι η εσωτερική μας φωνή που καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο προσανατολιζόμαστε στον κόσμο. Όπως γράφουν οι Θέρμαν και Σάλτσμπεργκ, «Ακούμε με ενθουσιασμό αυτή την επίμονη, αδιάκοπη φωνή του εγώ και νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να την αρνηθούμε, γιατί πιστεύουμε ότι είναι η μόνη μας φωνή».
Ο Μυστικός Εχθρός είναι τόσο καταστροφικός γιατί σπάνια δεχόμαστε πόσο μεταβλητός και τυχαίος είναι πραγματικά αυτός ο εσωτερικός μονόλογος. Οι νέες καταστάσεις, ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε τους άλλους, ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο κρίνουμε τον εαυτό μας, ορίζονται από αυτή τη φωνή. Τις περισσότερες φορές, είναι μια φωνή «αυτοαπασχόλησης» - ένας ναρκισσιστικός θάλαμος.
Αλλά το να είσαι αυτο-απορροφημένος με αυτόν τον τρόπο δεν είναι μόνο κοντόφθαλμο (εξάλλου κανείς δεν νοιάζεται πραγματικά για εμάς όσο εμείς), αλλά εμποδίζει επίσης την ευτυχία μας. Αυτό που δείχνουν μελέτες είναι ότι όσοι είναι εγωκεντρικοί πιθανότατα βιώνουν μια «υποκειμενική κυμαινόμενη ευτυχία» - δηλαδή, ένα σύντομο και παροδικό είδος ευτυχίας. Αλλά εκείνοι που είναι πιο ανιδιοτελείς είναι πιο πιθανό να νιώσουν «αυθεντική-διαρκή ευτυχία», που σημαίνει μια βαθιά «ικανοποίηση και πληρότητα ή εσωτερική γαλήνη».
Εν ολίγοις, αυτός ο Μυστικός Εχθρός, αυτός που βλέπει τα πάντα μέσα από το φακό μας, μας κάνει λιγότερο ευτυχισμένους.
Εχθρός 4: Υπέρ-Μυστικός Εχθρός
Τέλος, ο Υπέρ-Μυστικός Εχθρός είναι η πιο σκοτεινή όψη αυτής της εσωτερικής φωνής. Είναι αυτό της αυτοαηδίας και της αυτοαπέχθειας. Αυτή είναι η φωνή που συμβιβάζεται με τη μετριότητα και που βλέπει τη ζωή ως μια θλιβερή συλλογή από κακοτυχίες, με λίγο γέλιο αν είμαστε τυχεροί. Είναι η φωνή που μας λέει ότι δεν υπάρχει κάτι όπως αληθινή ευτυχία, και αν υπάρχει, σίγουρα δεν είναι κάτι που μπορούμε να αποκτήσουμε. Όπως υποστηρίζουν οι Θέρμαν και Σάλτσμπεργκ, αυτή η «αίσθηση αναξιότητας, αυτή η υποτίμηση του εαυτού, η απέχθεια για τον εαυτό και η απαξίωση του εαυτού μας, βασίζεται σε ένα βαθειά ριζωμένο σύμπλεγμα κατωτερότητας που έχει τύμπανα μέσα μας από την παιδική ηλικία από μια κουλτούρα που πλήττεται από φόβο και άγνοια».
Η πηγή αυτής της απέχθειας είναι, κατά κάποιο τρόπο, ο Μυστικός Εχθρός. Όσο πιο απασχολημένοι είμαστε με τον εαυτό μας, τόσο περισσότερο έχουμε εμμονή με την προσωπική ευτυχία. Όσο περισσότερο κάνουμε πράγματα απλά για να κάνουμε τον εαυτό μας ευτυχισμένο, τόσο μεγαλύτερη γίνεται αυτή η αυτοαηδία.
Το να κάνουμε καλό και να είμαστε συμπονετικοί, ευγενικοί, γενναιόδωροι και στοργικοί είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Όταν βλέπουμε τους εαυτούς μας να κάνουμε πράγματα που αξίζουν, θεωρούμε τους εαυτούς μας ως αξιόλογους, επίσης.
Υπάρχει έρευνα για αυτό το σκοπό. Σύμφωνα με μια μελέτη, στο Journal of Social Psychology, όσοι κάνουμε καλές πράξεις είμαστε αισθητά πιο ικανοποιημένοι στη ζωή. Μια άλλη μελέτη, από το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «το να ξοδεύουμε χρήματα σε άλλους - οι κοινωνικές δαπάνες - οδηγεί σε μεγαλύτερη ευτυχία από το να ξοδεύουμε χρήματα για τον εαυτό μας».
Εν ολίγοις, ο Υπέρ-Μυστικός Εχθρός της αυτο-απέχθειας είναι τοξικός. Το να βοηθάμε τους άλλους αποτρέπει την απέχθεια του εαυτού μας και μας κάνει πιο ευτυχισμένους.
Το μόνο που χρειάζεσαι είναι αγάπη
Η αγάπη είναι η μοναδική πανάκεια και για τους Τέσσερις Εχθρούς. Η αγάπη είναι αυτό που θέλει το καλύτερο για τους άλλους, και έτσι εκτονώνει τον Εξωτερικό Εχθρό. Η αγάπη είναι αυτό που συγχωρεί και αποδέχεται και χρησιμεύει ως αντίθεση του Εσωτερικού Εχθρού: θυμός, μίσος και φόβος. Η αγάπη είναι αυτό που νικά την ενασχόληση με τον εαυτό, τον Μυστικό Εχθρό, με ενσυναίσθηση και συμπόνια. Βλέπει τους άλλους όχι από την άποψη του τι μπορούν να κάνουν για εμάς, αλλά από τη σκοπιά τους. Και τέλος, η αγάπη είναι αυτό που βοηθά και υποστηρίζει τους άλλους, που αναιρεί την αυτο-απέχθεια του Υπερ-Μυστικού Εχθρού.
Αποδεικνύεται ότι η αρχαία σοφία που βρίσκεται στις περισσότερες θρησκείες και συστήματα πεποιθήσεων υπάρχει για κάποιο λόγο. Η αγάπη είναι πραγματικά το πιο ισχυρό όπλο στο οπλοστάσιό μας. Τίποτα δεν γίνεται χειρότερο όταν υπάρχει αγάπη.
Πηγή: Big Think