Οι εκλογές της Κυριακής έδωσαν αναμενόμενα αποτελέσματα σε ότι αφορά τη σειρά κατάταξης των κομμάτων. Ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν ήταν καθόλου αναμενόμενα σε ότι αφορά τη διαφορά της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος κατέρρευσε εκλογικά.
Ας πάρουμε τα πράγματα προς τα πίσω.
- Τον Ιανουάριο 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ πέτυχε την μεγαλύτερη νίκη του και ψηφίστηκε από 2.245.978 άτομα. Τον Σεπτέμβριο 2015 πήρε 1,926.526 ψήφους. Το 2019 πήρε 1.781.057 ψήφους. Και το 2023 πήρε 1.182.408 ψήφους. Αυτό σημαίνει ότι μέσα σε 8 χρόνια έχει χάσει τη μισή δύναμη του.
- Η ΝΔ τον Ιανουάριο 2015 πήρε 1.718.694 ψήφους. Τον Σεπτέμβριο 2015 πήρε 1.526.400 ψήφους. Το 2019 πήρε 2.251.618 ψήφους. Και το 2023 πήρε 2.403. 718. Αυτό σημαίνει ότι βρίσκεται σε ανοδική πορεία, κυρίως από το 2016 που ανέλαβε την ηγεσία της ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
- Το ΠΑΣΟΚ τον Ιανουάριο 2015 πήρε 289.469 ψήφους. Τον Σεπτέμβριο 2015 πήρε 341.732 ψήφους. Το 2019 πήρε 457.623 ψήφους. Και το 2023 πήρε 675.278 ψήφους. Αυτό σημαίνει ότι βρίσκεται σε συνεχή ανοδική πορεία πρώτα υπό την ηγεσία της Φώφης Γεννηματά και μετά του Νίκου Ανδρουλάκη.
Η παρούσα Βουλή θα είναι πεντακομματική. Από τα 5 κόμματα, τα 4 αύξησαν τα ποσοστά και τους ψήφους τους.
Η ΝΔ από το 39,85% του 2019 έφτασε στο 40,79% του 2023 παίρνοντας 152,129 περισσότερες ψήφους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ από το 31,53% του 2019 έπεσε στο 20,07%, χάνοντας 598.618 ψήφους.
Το ΠΑΣΟΚ από το 8,10% ανέβηκε στο 11,46%, παίρνοντας 217.661 περισσότερες ψήφους.
Το ΚΚΕ από το 5,30% ανέβηκε στο 7,23% παίρνοντας 126.140 περισσότερες ψήφους.
Η Ελληνική Λύση από το 3,70% πήγε στο 4,45% παίρνοντας 53.020 περισσότερες ψήφους.
Οι αριθμοί δείχνουν ότι η πτώση του ΣΥΡΙΖΑ βοήθησε αριθμητικά τα υπόλοιπα 4 κόμματα, που είχαν συνολική άνοδο 548.950 ψήφους, αλλά και κάποια από τα κόμματα που βρέθηκαν εκτός Βουλής.
Η απλή αναλογική-αν και είναι το μόνο δίκαιο και δημοκρατικό εκλογικό σύστημα-ακυρώθηκε στη πράξη από την εκλογική επίδοση της ΝΔ και την αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να την χειριστεί.
Για τις στρατηγικές των κομμάτων
- Η ΝΔ είχε την πιο ξεκάθαρη στρατηγική από τους διεκδικητές της εξουσίας. Στόχευσε σε «κάψιμο» της απλής αναλογικής, με επιδίωξη της νίκης και της επίτευξης αυτοδυναμίας στις δεύτερες εκλογές. Αυτό θα της διασφάλιζε τη πολιτική κυριαρχία μέχρι το 2027.
Η πολιτική στρατηγική της συγκροτήθηκε γύρω από το πρόσωπο του αρχηγού της, που οι δημοσκοπήσεις αναδείκνυαν ικανότερο των πολιτικών του αντιπάλων, σε όλους σχεδόν τους τομείς. Το Μαξίμου είχε διαγνώσει σωστά, ότι στις εκλογές δεν θα συγκρίνονταν κόμματα εξουσίας, αλλά υποψήφιοι πρωθυπουργοί. Και σε αυτό το επίπεδο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης διέθετε μεγαλύτερη διαχειριστική επάρκεια, σε σύγκριση με τον Αλέξη Τσίπρα και το Νίκο Ανδρουλάκη.
- Ο ΣΥΡΙΖΑ εμφάνισε μια στρατηγική ανεπάρκεια. Ξεκίνησε από τη προοδευτική διακυβέρνηση, μετά στο όχι/ ναι/ίσως μιας κυβέρνησης ηττημένων, μετά στη κυβέρνηση ανοχής και μετά στη κυβέρνηση ειδικού σκοπού. Και όλα αυτά, όταν τη προηγούμενη τετραετία δεν κατάφερε να σπάσει το «αντι-ΣΥΡΙΖΑ» μέτωπο που είχε εμφανιστεί το 2019. Το κόμμα ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε καταφέρει να αποκτήσει μια ικανοποιητική κοινωνική γείωση, αφού οι επιδόσεις του στη Τοπική Αυτοδιοίκηση, στα συνδικάτα, στο φοιτητικό χώρο κλπ, είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
Ταυτόχρονα, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να προσεγγίσει επαρκώς το πολιτικό και κοινωνικό Κέντρο, ενώ τα αποτελέσματα (και των φοιτητικών εκλογών) έδειξαν ότι έτρεφε αυταπάτες για την επιρροή του στη νεολαία.
- Το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε ανάμεσα σε συμπληγάδες και προσπάθησε να αποφύγει τον ρόλο του παραρτήματος των μεγάλων κομμάτων. Η στρατηγική του «ούτε Μητσοτάκης, ούτε Τσίπρας» περιχαράκωσε τον χώρο του, αλλά είχε όρια. Τελικά, η στάση του, σε συνδυασμό με τη κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, του έδωσε μια δυναμική για τις δεύτερες εκλογές, ως εν δυνάμει διεκδικητού της πρωτοκαθεδρίας στην αντιπολίτευση.
- Το ΚΚΕ είχε αυτή τη φορά μια διαφορετική στρατηγική. Αντί της γνωστής στρατηγικής «5/6 κόμματα, δύο στρατηγικές» που θα μπορούσε να μεταφραστεί σε «μόνοι μας και όλοι τους», έκανε μια στροφή. Η στρατηγική που εκφράζεται από το σύνθημα «μόνοι τους και όλοι μας» στοχεύει σε μια ευρύτερη λαϊκή συμμαχία, ενάντια στην άρχουσα τάξη και την εξουσία της. Τα αποτελέσματα ήταν θετικά.
Ο δεύτερος γύρος των εκλογών
Με τα αποτελέσματα αυτά, οι διερευνητικές εντολές που θα δοθούν στα τρία πρώτα κόμματα, δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία, δεν θα προκύψει κάτι από αυτές. Η χώρα οδεύει σε δεύτερες εκλογές με ενισχυμένη αναλογική.
Η Βουλή που θα προκύψει από τις εκλογές της 25 Ιουνίου, μπορεί να είναι όχι πεντακομματική, αλλά εξακομματική ή και επτακομματική. Αυτή η εξέλιξη μπορεί να ανακατανείμει τις έδρες των κομμάτων, αλλά σημασία έχει η συνολική δυναμική των εκλογών.
Ο νικητής των εκλογών της 25ης Ιουνίου θα είναι η ΝΔ, με βάση τα σημερινά δεδομένα, που είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανατραπούν. Σημασία για την Πειραιώς θα έχει η άνοδος των ποσοστών και των ψήφων της, ώστε να φτάσει τις 180 έδρες και να προχωρήσει σε συνταγματικές αλλαγές. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να μειωθεί η διαφορά από το δεύτερο κόμμα, αλλά δεν αναιρεί το γεγονός ότι η ΝΔ έχει επιβάλλει την κυριαρχία της στο πολιτικό σύστημα.
Από εκεί και πέρα, η μάχη θα δοθεί στο χώρο της αντιπολίτευσης, μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ. Στις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ είχε λάβει 36,43% και το ΠΑΣΟΚ 4,68%, η διαφορά μεταξύ τους ήταν 31,66%. Σήμερα, αυτή η διαφορά έχει μειωθεί στο 8,61% με τον ΣΥΡΙΖΑ στο 20,07% και το ΠΑΣΟΚ στο 11,46%. Το που θα καταλήξει αυτή η διαφορά, θα είναι ένα από τα σοβαρά ζητούμενα των επόμενων εκλογών, αφού στο μέλλον θα καθορίσει το ποιο κόμμα θα βρίσκεται στην αξιωματική αντιπολίτευση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται σε μια διαδικασία συνεχούς διολίσθησης, έχοντας 4 εκλογικές ήττες το 2019 (Ευρωεκλογές, βουλευτικές, δημοτικές και περιφερειακές εκλογές) και μία το 2023. Όλα δείχνουν ότι θα εισέλθει σε μια αντιπαράθεση με το ΠΑΣΟΚ, όχι μόνο στις εκλογές του Ιουνίου, αλλά και στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές του Οκτωβρίου. Και έπονται οι ευρωεκλογές του 2024.
Σε αντίθεση με το ΠΑΣΟΚ που διαθέτει δυνάμεις στους δήμους και στις περιφέρειες, ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως είχαν δείξει τα αποτελέσματα του 2019, φαίνεται να διολισθαίνει και εκεί. Με πολιτικούς όρους, ο ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύει να συσσωρεύσει πολλαπλές ήττες μέσα σε ένα διάστημα 4-5 χρόνων, με άγνωστες επιπτώσεις.
Από την άλλη, το ΚΚΕ αναδεικνύεται ως η κύρια αντισυστημική δύναμη. Πήρε 425.768 ψήφους και θέλει να προσεγγίσει τις 536.105 ψήφους του Μαΐου 2012, ή τις 583.750 του Σεπτεμβρίου 2007. Οι αντοχές του θα φανούν κυρίως στις εκλογές του Ιουνίου, αφού σε αυτοδιοικητικό επίπεδο δεν διαθέτει μεγάλες δυνάμεις για να ελπίζει σε θεαματικά αποτελέσματα στις εκλογές του Οκτωβρίου.
Όσο για τις δημοσκοπήσεις, δεν έπεσαν έξω στη σειρά κατάταξης των κομμάτων. Έπεσαν όμως πολύ έξω σε ποσοστά και διαφορές, κυρίως μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Ένα ανησυχητικό φαινόμενο.
Αυτή τη στιγμή έχουν σημασία οι αριθμοί και οι επιδόσεις που επηρεάζουν και τις πολιτικές εξελίξεις. Οι εκτιμήσεις για τις στρατηγικές των κομμάτων, τις ικανότητες των πολιτικών τους ηγεσιών και τις δυνατότητες που έχουν για να προχωρήσουν, μπορεί να συζητηθούν μετά την ολοκλήρωση των διερευνητικών εντολών και αφού τα ίδια τα κόμματα έχουν αξιολογήσει-πέρα από τις τυπικές ανακοινώσεις-το εκλογικό αποτέλεσμα.