Η πανδημία που ξέσπασε από τον COVID-19 δημιούργησε μια κρίση που διαφέρει από τις προηγούμενες. Μοιάζει με πόλεμο και αν το σκεφτούμε διαφορετικά, πράγματι είναι ένας πόλεμος. Ανθρωποι πεθαίνουν, γατροί και νοσηλευτές βρίσκονται στην πρώτη γραμμή και όσοι ασχολούνται με βασικές υπηρεσίες, τη διανομή τροφίμων, την παράδοση και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, εργάζονται υπερωρίες για να στηρίξουν την συλλογική προσπάθεια.
Ακόμη, υπάρχουν και οι κρυμμένοι στρατιώτες: Εκείνοι που αντιμετωπίζουν τον κορονοϊό περιορισμένοι στα σπίτια τους, μην μπορώντας μέχρι στιγμής (και μέχρι νεωτέρας) να συνεισφέρουν πλήρως στην παραγωγή.
Σε αυτή την κρίση που διανύουμε όλοι, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα από κάθε άλλη φορά, αλλά υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό σε κάθε κράτος: ο αυξημένος ρόλος του δημόσιου τομέα.
Συνεπώς, αυτή η κρίση περνά από δύο φάσεις:
Φάση 1: O «πόλεμος». Η επιδημία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Για να σωθούν οι ζωές των ανθρώπων πρέπει να ληφθούν μέτρα, τα οποία πάνε πίσω την οικονομία της κάθε χώρας. Αυτή η κατάσταση μπορεί να διαρκέσει τουλάχιστον ένα ή δύο τετράμηνα.
Φάση 2: H «μεταπολεμική» ανάκαμψη. Η επιδημία θα τεθεί υπό έλεγχο με εμβόλια / φάρμακα και ορισμένα ακόμη - λιγότερα επώδυνα - περιοριστικά μέτρα. Με την άρση των περιορισμών, η οικονομία θα επιστρέψει - αν και με δειλούς ρυθμούς - στην θέση που ήταν πρωτύτερα.
Η επιτυχία του ρυθμού ανάκαμψης θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική που ακολουθεί κάθε κράτος κατά τη διάρκεια της κρίσης. Εάν οι πολιτικοί διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι δεν θα χάσουν τη δουλειά τους, οι ενοικιαστές σπιτιών δεν θα εκδιωχθούν, οι εταιρείες θα αποφύγουν την πτώχευση και θα διατηρηθούν τα δίκτυα των επιχειρήσεων και του εμπορίου, η ανάκαμψη θα επιστρέψει πιο σύντομα και πιο ομαλά.
Πρόκειται για μια μεγάλη πρόκληση για τις ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου, οι κυβερνήσεις των οποίων μπορούν να δώσουν χρήματα για τις απαραίτητες δαπάνες, ακόμη και τώρα που βλέπουν να μειώνονται απότομα τα έσοδά τους. Η πρόκληση είναι ακόμη μεγαλύτερη τόσο για τις μικρότερες, όσο και για τις αναδυόμενες οικονομίες, που θα αναγκαστούν να ζητήσουν κάποια στιγμή βοήθεια από την παγκόσμια κοινότητα.
Μέτρα πολιτικής για τον «πόλεμο»
Σε αντίθεση με προηγούμενες οικονομικές υφέσεις, η πτώση της παραγωγής σε αυτή την κρίση δεν καθοδηγείται από τη ζήτηση. Η παραγωγή πέφτει λόγω των μέτρων περιορισμού της εξάπλωσης της νόσου. Επομένως, ο ρόλος της οικονομικής πολιτικής δεν είναι να τονώσει τη συνολική ζήτηση, τουλάχιστον όχι αμέσως. Αντίθετα, η οικονομικη πολιτική που πρέπει να εφαρμοστεί έχει τρεις στόχους:
Εξασφάλιση της λειτουργίας των βασικών τομέων: Οι πόροι για τις εξετάσεις και τη θεραπεία του COVID-19 πρέπει να ενισχυθούν. Πρέπει να διατηρηθούν η τακτική υγειονομική περίθαλψη, η παραγωγή και διανομή τροφίμων, η απαραίτητη υποδομή και οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας.
Παροχή επαρκών πόρων στους ανθρώπους που επλήγησαν από την κρίση: Τα νοικοκυριά που χάνουν το εισόδημά τους λόγω των μέτρων περιορισμού θα χρειαστούν κρατική στήριξη. Η στήριξη θα πρέπει να βοηθήσει τους ανθρώπους να παραμείνουν στο σπίτι διατηρώντας παράλληλα τη δουλειά τους (η αναρρωτική άδεια που χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση μειώνει την κίνηση των ανθρώπων, συνεπώς και τον κίνδυνο μόλυνσης). Τα επιδόματα ανεργίας πρέπει να αυξηθούν και να επεκταθούν σε χρονική διάρκεια.
Αποφυγή της υπερβολικής οικονομικής αναστάτωσης. Οι οικονομικές πολιτικές που θα ακολουθηθούν, πρέπει να προστατεύουν τον ιστό των σχέσεων μεταξύ των εργαζομένων και των εργοδοτών, των παραγωγών και των καταναλωτών, των δανειστών και των δανειοληπτών, έτσι ώστε οι επιχειρήσεις να μπορούν να επανέλθουν όταν ο κίνδυνος για την δημόσια υγεία αποτελέσει παρελθόν. Διαταραρχές στον χρηματοπιστωτικό τομέα θα ανάψουν το φυτίλι για μελλοντική οικονομική κρίση.
Οι πολιτικές στήριξης των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων και του χρηματοπιστωτικού τομέα θα περιλαμβάνουν ένα συνδυασμό μέτρων ρευστότητας (παροχή πίστωσης, αναβολή χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων) και μέτρα φερεγγυότητας.
Από το καταφύγιο στο σπίτι μέχρι τον δρόμο για την ανάκαμψη
Ο δρόμος για την ανάκαμψη θα έχει αρκετές προκλήσεις. Ωστόσο, η σχετική επιτυχία στη φάση 1 θα διασφαλίσει ότι η οικονομική πολιτική μπορεί να επανέλθει στην κανονική της λειτουργία. Τα φορολογικά μέτρα για την τόνωση της ζήτησης θα γίνουν ολοένα και πιο αποτελεσματικά καθώς θα επιτρέπεται στους περισσότερους να βγουν από τα σπίτια τους και να επιστρέψουν στην εργασία τους.
Τα επιτόκια και ο πληθωρισμός αναμένονταν να είναι ούτως ή άλλως χαμηλά ακόμη και πριν από την πανδημία στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες. Εάν τα μέτρα για τη συγκράτηση της εξάπλωσης του ιού είναι επιτυχημένα, η αναγκαία αύξηση του δείκτη δημόσιου χρέους θα είναι αρκετά μεγάλη, αλλά τα επιτόκια και η συνολική ζήτηση ενδέχεται να παραμείνουν χαμηλά στη φάση ανάκαμψης. Υπό αυτές τις συνθήκες, τα δημοσιονομικά κίνητρα θα είναι κατάλληλα και εξαιρετικά αποτελεσματικά στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες. Και αυτό θα διευκολύνει την έξοδο από τα έκτακτα μέτρα που θεσπίστηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της πρωτόγνωρης υγειονομικής και κατ’επέκταση οικονομικής κρίσης.