Εδώ και αρκετό καιρό έχω επισημάνει μέσω Εκτιμήσεων Κινδύνων που έχω αναρτήσει δημοσίως τις αρνητικές επιπτώσεις των πράσινων φόρων σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Ας δούμε αναλυτικά
α) το ιστορικό των εκτιμήσεων αυτών,
β) τί απέγινε τελικώς και,
γ) τί αντιπροτείνεται στη βάση του δημοκρατικού συμμετοχικού διαλόγου με στόχο τη χάραξη μίας γενικότερης πολιτικής από την οποία ο μόνος κερδισμένος θα είναι ο Ελληνικός λαός και οι επόμενες γενιές - αγέννητων - Ελληνίδων και Ελλήνων.
Η επιμονή μου για τον επαναπροσδιορισμό - επαναχάραξη - αναδιαμόρφωση της Ευρωπαϊκής – και όχι μόνο – πολιτικής στους πράσινους φόρους έβρισκε απίστευτα εμπόδια εξαιτίας μίας παντελώς λανθασμένης άποψης του παρελθόντος. Αυτή η παντελώς λανθασμένη άποψη αποδεικνύεται περίτρανα πλέον ότι καταρρέει. Ποιά η γεννεσιουργός αιτία για την αποτυχία αυτής της άποψης; Δεν ελάμβανε υπόψιν τις βασικές αρχές της Επιχειρησιακής Κοινωνικής Άδειας.
Το αξιοσημείωτο; Κατά καιρούς αυτά τα εμπόδια έπαιρναν τη μορφή αδικαιολόγητων ύβρεων, χλευασμών και ειρωνιών. Δεν πειράζει. Ενίοτε, οι εκτιμήσεις κινδύνων μπορεί να είναι αρκετά προχωρημένες για την εποχή τους οπότε είναι δυσκολονόητες. Σε αυτό συμβάλλει και η ψυχολογία της μάζας η οποία (κοινωνική μάζα) τείνει να αντιστέκεται στις αλλαγές (Resistance to Change).
Το ιστορικό
Στις 27 Ιουνίου 2018 πραγματοποίησα την πρώτη εκτίμηση κινδύνου για τους πράσινους φόρους: «Η σύνδεση της δήθεν προστασίας του περιβάλλοντος (κλίμα) με τους φόρους (οικονομία) θα φέρει ίσως επικίνδυνες κοινωνικές καταστάσεις στο μέλλον. Τα παραπάνω ίσως λειτουργήσουν ως (επιπλέον) έμμεσος παράγοντας αύξησης του λαϊκισμού και των πολιτικών άκρων στην ΕΕ. Για τους Ευρωπαίους φορολογούμενους, δυστυχώς, ισχύει η εξίσωση: Περιβάλλον = Φόροι. Αυτό πρέπει να σταματήσει τάχιστα. Ειδάλλως, πολύ φοβάμαι ότι ο «πράσινος» φασισμός θα φέρει τον μαύρο φασισμό.»
Στις 17 Νοεμβρίου 2018, έξι μήνες μετά την παραπάνω εκτίμηση κινδύνου, ξέσπασε το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων.
Στις 3 Δεκεμβρίου 2018 επανέλαβα τους κινδύνους αυτούς με σχετική πρόταση για αναδιαμόρφωση της Συμφωνίας του Παρισιού με ηπιότερες μορφές οικονομικής προσαρμογής προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ( ΑΠΕ): «...Ήρθε η ώρα για την αναδιαμόρφωση της Συμφωνίας του Παρισιού. Εάν δεν υιοθετηθούν ηπιότερες μορφές οικονομικής προσαρμογής προς τις ΑΠΕ τότε τα χειρότερα έρχονται. Η αύξηση των άκρων στην Ευρώπη θα δυναμιτιστεί περαιτέρω από τις απαράδεκτες «πράσινες» βίαιες οικονομικές πολιτικές. Από εδώ και στο εξής δεν υπάρχoυν δικαιολογίες. No ifs and buts...»
Στις 9 Δεκεμβρίου 2018 επανήλθα με επιμονή στους κινδύνους αυτούς: «...Η Συμφωνία του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή χρειάζεται δομική έως και ολική αναδόμηση-διαμόρφωση, ώστε να αποκτήσει πάλι την απαραίτητη κοινωνική αποδοχή από τους ευρωπαϊκούς λαούς. Εάν οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν το αντιληφθούν σύντομα αυτό, τότε, ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Έρχονται και οι ευρωεκλογές.»
Στις 24 Φεβρουαρίου 2019 πρότεινα moratorium μεταξύ των θιασωτών των υδρογονανθράκων και αυτών των ΑΠΕ. Το moratorium αυτό στηρίζεται στις αρχές της Κοινωνικής Επιχειρησιακής Άδειας: “Τόσο οι ΑΠΕ όσο και οι υδρογονάνθρακες αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις οι οποίες έχουν ορισμένες ποιοτικές ομοιότητες: Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρείται η σύγκρουση μεταξύ των τριών βασικών πυλώνων της βιώσιμης ανάπτυξης: οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον. Και στις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις παρατηρείται το σύνδρομο NIMBY (Not In My Back Yard). Το σύνδρομο αυτό είχε πρωτοπαρατηρηθεί στην περίπτωση των ορυχείων αλλά γρήγορα πέρασε και σε άλλους τομείς, όπως στην πράσινη ενέργεια. Και στις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις παρατηρείται απώλεια/έλλειψη της Κοινωνικής Επιχειρησιακής Άδειας (Social License to Operate). Γι’αυτό αντιδρούν ορισμένες φορές οι κάτοικοι. Δεν έχει σημασία εάν η επένδυση αφορά καλό σκοπό ή όχι. Σημασία έχει το γεγονός ότι οι τοπικές κοινωνίες δεν έχουν “εγκρίνει” τη σχετική Κοινωνική Επιχειρησιακή Άδεια.”
Τί απέγινε
Καταρχήν, όπως προαναφέρθηκε, προέκυψε το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων το οποίο όπως φαίνεται τείνει να μονιμοποιηθεί και να μεταλλαχθεί σε πολιτική οντότητα η οποία ίσως/πιθανώς θα «επισημοποιηθεί» στις Ευρωεκλογές. Απομένει να δούμε εάν πράγματι συμβεί αυτό και κάτω από ποιά «ομπρέλα»: δηλαδή εάν θα καπελωθεί από ευρωσκεπτικιστικές αντιλήψεις ή θα ακολουθήσει ανεξάρτητο-ριζοσπαστικό μονοπάτι.
Στη συνέχεια, ο Πρόεδρος της Γαλλίας κ. Μακρόν διαβλέποντας σοβαρές πολιτικές δυσκολίες προχώρησε σε «στρογγυλεύσεις» στις αποφάσεις του. Παράδειγμα, όχι μόνο το πάγωμα στις αυξήσεις των καυσίμων εξαιτίας των αντιδράσεων των Κίτρινων Γιλέκων, αλλά κυρίως, την πρόσφατη «στρογγύλευση» των απόψεών του όσο αφορά τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική Αλλαγή. Στην ίδια περίπτωση ακριβώς, η Γερμανία έδειξε τα πρώτα σημάδια «στρογγυλοποίησης» των θέσεών της και των στόχων της όσο αφορά την περίφημη Κλιματική Αλλαγή. Αυτή η νέα, «στρογγυλεμένη», στάση του Βερολίνου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις αντιδράσεις από το υπέρμετρο φύτεμα «σιδερένιων δέντρων» (= ανεμογεννήτριες) και τις πιέσεις που δέχεται η γερμανική κυβέρνηση ώστε να συνεχισθεί η χρήση του γερμανικού λιγνίτη.
Τέλος, πρόσφατη αναφορά της WWF αφήνει να εννοηθεί ότι μπορεί να υπάρξει ελπίδα αναδιαμόρφωσης της Συμφωνίας του Παρισιού(;) με υιοθέτηση ηπιότερων οικονομικών μέτρων: «Το παράδειγμα της Γαλλίας μας διδάσκει ότι η ενεργειακή μετάβαση και η πράσινη φορολογία χρειάζονται τη συναίνεση και τη συμμετοχή της κοινωνίας (...) Τελικά, λόγω της σφοδρής αντίδρασης, η Γαλλική κυβέρνηση αναγκάστηκε να αποσύρει το επίμαχο μέτρο (...) Αυτό που μας διδάσκει το παράδειγμα της Γαλλίας είναι ότι η μετάβαση και η υιοθέτηση πράσινης φορολογίας θα πρέπει στο σχεδιασμό της να εξασφαλίζει τη δημοκρατική συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων και των τοπικών κοινωνιών μέσα από συνεχή διαβούλευση και ξεκάθαρα χρονοδιαγράμματα. (...) πολλοί ενεργειακοί και περιβαλλοντικοί φόροι είναι συχνά, όπως ο ΦΠΑ, αντιστρόφως ανάλογοι, δηλαδή άτομα με χαμηλότερο εισόδημα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση. Κάτι το οποίο αυξάνει τις ανισότητες. (...) Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, παρά τις όποιες αντιφάσεις του, εκφράζει την αγωνία των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων για δίκαιη ενεργειακή μετάβαση».
Προσωπικά χαιρετίζω αυτές τις απόψεις της WWF ως πολιτικά ώριμες και γενναίες.
Τί αντιπροτείνεται
Πέραν της αναδιαμόρφωσης της Συμφωνίας του Παρισιού – η οποία θεωρείται εκ των ου άνευ ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω πολιτικά «ατυχήματα» στην ΕΕ – προτείνεται επίσης η δημιουργία «οικονομικής γέφυρας» μεταξύ των υδρογονανθράκων και των ΑΠΕ ώστε να επιτευχθούν τα μέγιστα κοινά αποτελέσματα. Να επιτευχθεί δηλαδή ισορροπία στο παίγνιο με αποτέλεσμα win-win και για τις δύο πλευρές.
Πώς θα στερεωθεί αυτή η «οικονομική γέφυρα»; Εξηγώ παρακάτω.
Στις 25 Οκτωβρίου 2018, σε συνέντευξή μου σε ραδιοφωνικό σταθμό των Αθηνών, πρότεινα την οικονομική στήριξη των επιστημονικών ερευνών σε τεχνολογίες της πράσινης ενέργειας μέσω μέρους των χρημάτων τα οποία θα εισπράξει μελλοντικά η χώρα μας από την αξιοποίηση των αποθεμάτων των ελληνικών υδρογονανθράκων (απόσπασμα της συνέντευξης μεταξύ των 17’:22’’ – 17’:49’’).
Στις 24 Μαρτίου 2019 ο Δρ. Ηλίας Κονοφάγος μέλος της Επιτροπής Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών πραγματοποίησε παρόμοια πρόταση. Όπως ανέφερε σχετικώς ο Δρ. Κονοφάγος, «στην Ελλάδα υπάρχει σήμερα η δυνατότητα ενός ιστορικού συμβιβασμού μεταξύ των οικολογικών οργανώσεων που τάσσονται δυναμικά εναντίον των ελληνικών εξορύξεων υδρογονανθράκων και των αντίστοιχων κρατικών φορέων που προωθούν τις επενδύσεις ανάδειξης του ελληνικού ορυκτού πλούτου μέσω πετρελαϊκών εταιρειών. Αυτός ο συμβιβασμός (...) θα μπορούσε να επιτευχθεί εάν ένα μεγάλο μέρος από τα αναμενόμενα κρατικά έσοδα από την εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων (ιδιαίτερα κοιτασμάτων καθαρού οικολογικά βιογενούς φυσικού αερίου) διοχετευθούν στην ανάδειξη μαζικότερα της χρήσης των ΑΠΕ σε εθνικό επίπεδο».
Η “οικονομική γέφυρα” των ΑΠΕ με τους υδρογονάνθρακες θα συμβάλλει στην επίτευξη πέντε σημαντικά εθνικών στόχων:
1. Θα χρηματοδοτηθεί επαρκώς η δημιουργία ελληνικής τεχνογνωσίας στην πράσινη ενέργεια.
2. Θα καταστεί πιο έτοιμη η χώρα μας για την επίτευξη του κύριου ενεργειακού στόχου μείγματος παραγωγής ενέργειας που θα εξασφαλίζει μηδενικές εκπομπές αερίων διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το έτος 2050.
3. Θα ανοίξουν ακόμη περισσότερες θέσεις εργασίας σε πράσινα επαγγέλματα.
4. Ως απόρροια του προηγούμενου, θα δημιουργηθούν κατάλληλες συνθήκες για το brain gain: θα επιστρέψουν στη χώρα μας ικανότατοι νέοι επιστήμονες ειδικοί σε θέματα πράσινης ενέργειας.
5. Ως απόρροια όλων των προηγούμενων, θα αντιμετωπισθεί το έντονο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας.
Συμπέρασμα
Η Ελλάδα δεν έχει άλλα περιθώρια για περισσότερους «εμφύλιους». Έχουμε φτάσει στον πάτο. Δεν πάει παρακάτω. Μπορούμε να συνεχίσουμε να αλληλοτρωγόμαστε μεταξύ μας (άλλοι θα κερδίζουν) ή να ρίξουμε «γέφυρες».
Ας έχουν υπόψιν λοιπόν όλα τα παραπάνω οι θιασώτες τόσο των ΑΠΕ όσο και των υδρογονανθράκων και ας πράξουν με σοφία. Ας μετατρέψουν το παίγνιο σε win-win τόσο για τους ίδιους όσο και για τον Ελληνικό λαό.