Τις τελευταίες δεκαετίες πριν από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, η ελληνική ιθύνουσα τάξη, διαβλέποντας το τέλος της χιλιόχρονης αυτοκρατορίας, είχε φροντίσει στείλει τα παιδιά της και τα χρήματά της στην Ιταλία. Μερικοί είχαν στείλει και τα βιβλία τους (όπως ο Ιανός Λάσκαρις). Σημαντικοί διανοούμενοι είχαν ήδη μετακομίσει στην Ρώμη, στην Φλωρεντία και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η νεολαία της εποχής είτε έφευγε μαζικά γιά το εξωτερικό ή πήγαινε στα μοναστήρια για να αποφύγει την στράτευση.
Μάταια οι Παλαιολόγοι ανέμεναν βοήθεια από την Δύση. Ο Πάπας απαιτούσε πνευματική υποταγή, την οποία οι Παλαιολόγοι ήταν πρόθυμοι να την παράσχουν έναντι στρατιωτικής αρωγής, προκαλώντας όμως την σφοδρή αντίδραση της ελληνικής κοινής γνώμης. Ο Πάπας λειτουργούσε κοντόφθαλμα και αλαζονικά, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι η πτώση του Βυζαντίου θα έφερνε τους Τούρκους στην Αδριατική, δηλαδή μερικά χιλιόμετρα από την Ρώμη (όπως και έγινε). Αλλά το χειρότερο ήταν ότι η Δύση, της οποία ηγείτο εκκλησιαστικά ο Πάπας, ακόμα και να ήθελε, δεν ήταν σε θέση να προσφέρει σοβαρή βοήθεια στο Βυζάντιο, διότι η Μαύρη Πανούκλα του προηγούμενου αιώνα είχε εξαντλήσει τις δημογραφικές εφεδρείες.
Μέσα στην χειμαζόμενη Πόλη, η φιλοτουρκική μερίδα ετοίμαζε ήδη ψυχικά το ελληνικό έθνος για την επερχόμενη δουλεία. Στους αρχηγούς της συγκαταλεγόταν ο λόγιος και μοναχός Γεννάδιος Σχολάριος, ο οποίος την στιγμή της Αλώσεως μαζί με τους οπαδούς του δεν πολεμούσε αλλά προσευχόταν. Όπως και ο τελευταίος πρωθυπουργός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο Λουκάς Νοταράς, στον οποίον αποδίδεται η διαβόητη φράση: ”Κάλλιον εστίν εν μέση τη πόλει φακιόλιον οσμανικόν ή καλύπτραν λατινικήν”. Δηλαδή προτιμούσε την τουρκική κατοχή από την πνευματική υποταγή στο Βατικανό. Και ναι μεν ο Γεννάδιος διορίστηκε για μικρό χρονικό διάστημα από τον Μωάμεθ Οικουμενικός Πατριάρχης με τεράστια προνόμια, αλλά πέθανε τραγικά μετανιωμένος λίγο μετά. Αντιθέτως ο φιλοτουρκισμός του Νοταρά δεν τον προστάτευσε από την τουρκική θηριωδία: σφαγιάστηκε από τον Μωάμεθ μαζί με τον μεγάλο γυιό του, ενώ ο μικρότερος ενθυλακώθηκε στο χαρέμι. Δίδαγμα σε όσους πιστεύουν ότι ο κατευνασμός και η προδοσία σώζει.
Οι ομοιότητες με το σήμερα είναι εκπληκτικές. Η μαζική μετανάστευση της νεολαίας σε άλλες χώρες, η ψυχική παραίτηση, η αναμονή σωτηρίας από την «Ευρώπη» (είτε αυτό λέγεται «φεντεραλισμός» είτε οιαδήποτε άλλη θεωρητική αερολογία), ο φιλοτουρκισμός και ο εθνομηδενισμός που καλλιεργούνται συστηματικά στα πανεπιστήμια και στον τύπο, η ιδεολογική αποδοχή της υποτέλειας (σήμερα το αποκαλούμε ”γκρίζες ζώνες”, ”φινλανδοποίηση” κλπ.), όλα αυτά θα έχουν το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα εάν δεν αφυπνιστούμε γρήγορα, πολύ γρήγορα. Διότι δεν διδαχθήκαμε από την ιστορία μας ότι τα έθνη επιβιώνουν όταν μάχονται με αυτοπεποίθηση, περιθωριοποιούν τους προδότες, επιλέγουν άξια ηγεσία και δεν περιμένουν έξωθεν σωτηρία.