Το 2025 σηματοδοτεί τη συμπλήρωση 200 ετών από τη γέννηση του Johann Strauss II, του συνθέτη που χάρισε στο βαλς την αριστοκρατική του λάμψη και το ανέδειξε σε παγκόσμιο σύμβολο της Βιέννης. Στο πλαίσιο των διεθνών εορτασμών του «Έτους Johann Strauss», η Αθήνα υποδέχεται στο Παλλάς την Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου, τους Strauss Virtuosi, το κορυφαίο μουσικό σύνολο της Ορχήστρας των Ανακτόρων Schönbrunn.
Επικεφαλής των Strauss Virtuosi θα είναι στο πιάνο ο διευθυντής ορχήστρας, Vinicius Kattah ενώ τις άριες από τις οπερέτες του Johann Strauss ερμηνεύουν δύο διακεκριμένοι σολίστ της Όπερας της Βιέννης, η σοπράνο Jenifer Lary και ο βαρύτονος Michael C. Havlicek.
Το πρόγραμμα είναι αφιερωμένο στα αριστουργήματα του, με αποσπάσματα από τις πιο γνωστές οπερέτες του, όπως Η Νυχτερίδα, Ο Βαρόνος Ατσίγγανος, Βιεννέζικο Αίμα, Μια Νύχτα στη Βενετία, καθώς και τα πιο αγαπημένα του βαλς, ανάμεσά τους και ο θρυλικός Ωραίος Γαλάζιος Δούναβης.
Johann Strauss II: Έγραψε το πρώτο του βαλς σε ηλικία 6 ετών
Ο Γιόχαν Στράους γεννήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1825 και ήταν γιος του διάσημου συνθέτη Γιόχαν Στράους του πρεσβύτερου. Αν και έμεινε γνωστός ως «ο βασιλιάς του βαλς», αυτός που ανέδειξε τη μουσική δυναστεία των Στράους ήταν ο πατέρας του, Γιόχαν Στράους, ο οποίος καθιέρωσε το βιεννέζικο βαλς στη μορφή που όλοι γνωρίζουμε και αγαπάμε. Δικαιωματικά, του αποδόθηκε ο τίτλος του «πατέρα του βαλς», ώστε να ξεχωρίζει από τον γιο του.
Παρότι ο πατέρας του ήθελε ο γιος του να γίνει τραπεζίτης, ο Στράους σπούδασε κρυφά βιολί με τη στήριξη της μητέρας του, στα έξι του έγραψε το πρώτο του βαλς και στα 18 του χρόνια είχε ήδη δημιουργήσει τη δική του ορχήστρα.
Ο προπάππος του Johann Strauss από την πλευρά του πατέρα του, ήταν Εβραίος από την Ουγγαρία, γεγονός που οι Ναζί ήθελαν να αποσιωπήσουν, καθώς λάτρευαν τη μουσική του Στράους και τη θεωρούσαν «αυθεντικά γερμανική».
Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, συνέθεσε περισσότερα από 500 βαλς, πόλκες και καντρίλιες, και γύρω στις 15 οπερέτες.
Η συμβολή του στην εξέλιξη της βιεννέζικης οπερέτας υπήρξε καθοριστική. Η Νυχτερίδα είναι όχι μόνο η διασημότερη οπερέτα του, αλλά και ένα από τα αριστουργήματα του είδους. Από την πρεμιέρα της, πριν από ενάμιση αιώνα, Η Νυχτερίδα δεν έχει πάψει να γοητεύει το κοινό σε ολόκληρο τον κόσμο. Με όχημα την ευφυή πλοκή της, τη ζωντανή μουσική και τους γοητευτικούς χαρακτήρες της, σατιρίζει την αριστοκρατία και τις κοινωνικές συμβάσεις, διατηρώντας τη διαχρονικότητά της, παραμένοντας ένα από τα πιο αγαπημένα και πολυπαιγμένα έργα του μουσικού θεάτρου και προσφέροντας αστείρευτη απόλαυση μέχρι σήμερα.
Η Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης, ένα από τα κορυφαία μουσικά γεγονότα παγκοσμίως, τιμά διαχρονικά τη συμβολή της οικογένειας Στράους στη μουσική, αφιερώνοντας μεγάλο μέρος του προγράμματός της στις συνθέσεις των μελών της.
Παραδοσιακά, στο encore της συναυλίας, κάθε χρόνο παίζονται δύο εμβληματικά έργα των Στράους: Ο Ωραίος Γαλάζιος Δούναβης του Γιόχαν Στράους (υιού) και το Εμβατήριο Ραντέτσκι του πατέρα Στράους.
Ένας Έλληνας πίσω από το πιο διάσημο βαλς της ιστορίας
Το πασίγνωστο βαλς γεννήθηκε σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο για την Αυστρία. Η χώρα είχε μόλις ηττηθεί από την Πρωσία στον Πόλεμο των Επτά Εβδομάδων, με πάνω από 100.000 θύματα, ενώ ταυτόχρονα μια φονική επιδημία χολέρας θέριζε τον πληθυσμό. Το ηθικό του λαού ήταν καταρρακωμένο.
Ο Στράους είχε αρχικά δεχθεί πρόσκληση από την Ένωση Χορωδιών Ανδρών της Βιέννης - της οποίας πρόεδρος ήταν ο Έλληνας μαικήνας Νικόλαος Δούμπας -να γράψει ένα νέο έργο για να το παρουσιάσει στις καρναβαλικές εκδηλώσεις της πρωτεύουσας των Αψβούργων, με σκοπό να αναστρέψει το βαρύ κλίμα που επικρατούσε στη Βιέννη. Θέλοντας να δημιουργήσει κάτι αισιόδοξο, δυναμικό και επιβλητικό, και να ανυψώσει το ηθικό των συμπατριωτών του, εμπνεύστηκε ένα βαλς με στίχους βασισμένους σε ποίημα του Karl Isidor Beck για τον «όμορφο γαλάζιο Δούναβη».
Σε μια προσπάθεια να προσαρμόσουν το έργο στην τότε πραγματικότητα, ένα μέλος της χορωδίας πρόσθεσε σατιρικούς στίχους, σχολιάζοντας τη δεινή οικονομική κατάσταση της χώρας.
Παρά τις προσδοκίες, η πρώτη εκτέλεση του έργου ήταν απογοητευτική. Οι θεατές μίσησαν τους στίχους και ζήτησαν μόνο ένα encore. Ο ίδιος ο Στράους, απογοητευμένος, δήλωσε: «Ο διάολος πήρε και σήκωσε τη σύνθεσή μου...»
Από την παταγώδη αποτυχία στο απόλυτο smash hit
Αποθαρρυμένος, στράφηκε για στήριξη στον φίλο και προστάτη του, Νικόλαο Δούμπα, ο οποίος τον φιλοξένησε στο εξοχικό του σπίτι. Εκεί, ο Στράους ξαναδούλεψε το έργο του, αφαιρώντας τους στίχους και παρουσιάζοντάς το αποκλειστικά ως ορχηστρικό κομμάτι.
Η νέα εκδοχή έκανε θριαμβευτική εμφάνιση στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού την ίδια χρονιά. Με τη μεσολάβηση του Δούμπα, το έργο προωθήθηκε στους καλλιτεχνικούς κύκλους της εποχής και εξασφαλίστηκε η δημοσίευση ενός εγκωμιαστικού άρθρου στην εφημερίδα Figaro, το οποίο προσέλκυσε την προσοχή ντόπιων και ξένων επισκεπτών.
Ο Γαλάζιος Δούναβης εκτοξεύτηκε σε δημοτικότητα. Το βαλς σημείωσε άμεση επιτυχία, με τις παρτιτούρες του να γίνονται περιζήτητες διεθνώς.
Ένας Έλληνας έδωσε πνοή στο αθάνατο αυτό έργο, και ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, ο Στράους αφιέρωσε το αριστούργημά του στον Νικόλαο Δούμπα. Έτσι, το ελληνικό όνομα συνδέθηκε διαχρονικά με ένα από τα διασημότερα μουσικά έργα όλων των εποχών.
Η διαχρονική επιρροή του Γαλάζιου Δούναβη
Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ σκηνοθέτησε την ταινία Waltzes from Vienna το 1934, μια βιογραφική ιστορία για την αντιπαλότητα μεταξύ του Johann Strauss (πατέρα και γιου), καθώς και μια φανταστική αφήγηση γύρω από τη σύνθεση του Γαλάζιου Δούναβη. Τα βαλς εξελίχθηκαν σε αγαπημένο μουσικό είδος του Χίτσκοκ, ντύνοντας μουσικά σκηνές γεμάτες αγωνία.
Το έργο χρησιμοποιήθηκε ως μουσική υπόκρουση στην εμβληματική ταινία επιστημονικής φαντασίας του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος. Τα πρώτα δύο τρίτα του κομματιού ακούγονται καθώς ένα διαστημικό αεροσκάφος προσεγγίζει και προσδένεται σε έναν διαστημικό σταθμό, ενώ ολοκληρώνεται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ενός άλλου σκάφους από τον σταθμό προς τη Σελήνη. Το κομμάτι ακούγεται επίσης στους τίτλους τέλους της ταινίας. Παράλληλα, στο soundtrack περιλαμβάνεται και το πασίγνωστο Τάδε Έφη Ζαρατούστρα ενός άλλου Στράους, του Γερμανού συνθέτη Ρίχαρντ Στράους.
Ο Γαλάζιος Δούναβης ακούγεται σε όλα τα επεισόδια του Squid Game του Netflix για να ανεβάσει το ηθικό των παικτών και να σηματοδοτήσει την έναρξη και τη λήξη κάθε νέου παιχνιδιού, δίνοντας μια ξεχωριστή αίσθηση στην ατμόσφαιρα των παιχνιδιών.
Το έργο έχει καθιερωθεί ως ο ανεπίσημος εθνικός ύμνος της Αυστρίας και ακούστηκε ως επίσημος ύμνος της χώρας κατά την απελευθέρωσή της από τη γερμανική κατοχή στις 29 Απριλίου 1945, καθώς και στους πρώτους αγώνες της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της Αυστρίας μετά το τέλος του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι αντιδράσεις των σύγχρονων του Στράους
Ο Γιόχαν Στράους υμνήθηκε από συναδέλφους του, όπως οι Μπραμς, Βάγκνερ, Μάλερ, Ραβέλ, Σαίνμπεργκ.
Ο Στράους και ο Μπράμς ήταν προσωπικοί φίλοι. Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο της εποχής όταν η σύζυγος του Στράους, Αντέλε, πλησίασε τον Μπραμς με το συνηθισμένο αίτημα να υπογράψει τη βεντάλια της. Ήταν σύνηθες για τους συνθέτες να γράφουν λίγες νότες από το πιο γνωστό τους έργο και να υπογράφουν από κάτω. Ο Μπραμς, όμως, έγραψε λίγες νότες από τον Γαλάζιο Δούναβη και πρόσθεσε από κάτω: «Δυστυχώς, όχι από τον Γιοχάνες Μπραμς».
Kαι ο Γκουστάβ Μάλερ έκανε ένα τεράστιο δώρο στον Στράους όταν το 1894 διηύθυνε στην Όπερα του Αμβούργου τη Νυχτερίδα, επικυρώνοντας την ποιότητα της μουσικής του Γιόχαν Στράους.
Οι παγκόσμιες τουρνέ του Στράους και η καθολική αναγνώριση
Και τον 19ο αιώνα, οι μουσικοί - οι σταρ της εποχής - έκαναν μεγάλες περιοδείες! Μετά τον θάνατο του πατέρα του το 1849, ο Γιόχαν Στράους ο νεότερος ένωσε τις δύο ορχήστρες τους και ξεκίνησε να περιοδεύει. Έδωσε συναυλίες σε πόλεις όπως το Παρίσι, το Λονδίνο, η Αγία Πετρούπολη και το Παβλόφσκ, με τις αίθουσες να γεμίζουν ασφυκτικά από θαυμαστές που ήθελαν να ακούσουν τον συνθέτη των περίφημων βαλς.
Και στο πλαίσιο αυτών των περιοδειών το 1872, ο Στράους βρέθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες για να συμμετάσχει στους εορτασμούς των 100 χρόνων από την ανεξαρτησία της Βόρειας Αμερικής. Όταν έφτασε στη Βοστώνη, είδε αφίσες σε όλη την πόλη που τον απεικόνιζαν πάνω σε μια υδρόγειο σφαίρα να διευθύνει με ένα σκήπτρο.
Info
VIENNA SCHOENBRUNN PALACE ORCHESTRA
STRAUSS VIRTUOSI
OPERETTA GALA
Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου
Θέατρο Παλλάς
Ώρα έναρξης 21:00
Τιμές Εισιτηρίων
Διακεκριμένη Ζώνη 80 ευρώ
Α΄ Ζώνη 60 ευρώ
Β΄ Ζώνη 50 ευρώ
Γ΄ Ζώνη 40 ευρώ
Δ΄ Ζώνη 30 ευρώ
Ε΄ Ζώνη 25 ευρώ
ΣΤ΄ Ζώνη 20 ευρώ
Σημεία Προπώλησης
Ηλεκτρονικά more.com
Θέατρο Παλλάς, Βουκουρεστίου 3-5, Αθήνα, Αθήνα 10564, Τηλ.2103213100
Δευ – Κυρ: 10:00 έως 20:00