Δεν είμαστε πλέον αυτό που ήμασταν μέχρι χθες.
Ποιος θα μπορούσε άραγε να διαφωνήσει με αυτή την κοινότοπη διαπίστωση;
Μετά τη φιλόδοξη «στέψη» του αψίθυμου ιού που μας ηγεμονεύει, τα δεδομένα της «βιοδιασπώμενης» καθημερινότητάς μας άλλαξαν άρδην. Σχέσεις επαναπροσδιορίζονται, συστήματα διοίκησης και υγείας δοκιμάζονται, οικονομίες κλονίζονται, κοινωνίες επιμερίζονται ευθύνη και ψυχές. Γευόμαστε τις ημέρες αυτές το «κονσομέ» της πλανητικής μας σούπας και τη βίαιη συνειδητοποίηση της ομοιογένειας της. Εισπνέουμε καχύποπτα ύλη και εκπνέουμε συλλογική ευθύνη. Είμαστε όλοι ένα και συνδεόμαστε οργανικά. Κυριολεκτικά όμως!
Παραπέμπω στους ειδικούς1: ο καθένας μας ανταλλάσσει καθημερινά με το περιβάλλον ύλη (στερεή και μη) αντίστοιχη με το 7% της συνολικής μάζας του σώματός μας. Ίση περίπου με τη μάζα τους ενός μας χεριού! Κάθε ημέρα προσφέρουμε ένα «αθάνατο» χέρι στον πλανήτη και ταυτόχρονα υποδεχόμαστε μια νέα αρτιμέλεια. Δεν είμαστε αυτό που ήμασταν μέχρι χθες επομένως στην κυριολεξία. Το 7% του εαυτού που είχαμε χθες δεν παρήλθε, μετουσιώθηκε σε κάτι διαφορετικό και διαμοιράστηκε με συμπαντική πρόνοια. Με βάση την ταχύτητα μετακίνησης των αερίων μαζών, η ύλη αυτή θα βρίσκεται στην άλλη πλευρά του πλανήτη μέσα σε 4-5 ημέρες. Αυτό που εκπνέουμε σήμερα μέσα σε ώρες θα φωτοσυνθέτει ένα φρούτο στη Ρουάντα και θα ανθίζει μέσα σε ένα λουλούδι στο Νεπάλ. Η μεταλλαγή του τελευταίου θα είναι αυτό που θα είμαστε όλοι αύριο. Με το ρυθμό αυτό υπολογίζεται ότι μέσα σε 2 εβδομάδες «ανταλλάσσουμε» με το περιβάλλον ύλη αντίστοιχη με τη συνολική μάζα του σώματός μας. Φαινομενικά είμαστε οι ίδιοι, αλλά με βάση τη σύσταση των ατόμων στο σώμα μας είμαστε τελείως διαφορετικοί από αυτό που ήμασταν πριν ακριβώς 2 εβδομάδες. Πλανητική ειρωνεία; Θα μπορούσε…
Δεν υπάρχει πιο γραφική επεξήγηση όλων των παραπάνω από την «μετανάστευση» του παρ-άτυπου ιού (μη κολλήσουμε στην ορθογραφία) που εισέβαλλε στη ζωή μας. Κανένα σύστημα πρόνοιας, καμία απαγόρευση και κανένα μέτρο αποτροπής δε κατέστη επαρκές προκειμένου να συντηρήσουμε την ψευδαίσθηση της διαφορετικότητας μας. Όταν έκλεισαν τα σύνορα με τους περισπασμούς της ρουτίνας γίναμε οίκαδε μετανάστες, σε ένα αυτοσχέδιο camp που διαγκωνιζόμαστε με τον απέναντι για περισσότερη τροφή μακράς διάρκειας και μια ώρα περισσότερο δίκτυο. Αρχίζουμε πλέον να αντιλαμβανόμαστε εμπειρικά τη δυσκολία που έχει η ακούσια μετανάστευση προς μια νέα…εσωτερικότητα.
Επιδιώκουμε διαρκώς να είμαστε συνδεδεμένοι. Μοιραζόμαστε προτάσεις, νουθεσίες και καθοδήγηση, χωρίς να είμαστε απόλυτα σίγουροι αν κάποιος ακούει. Προστρέχουμε άγαρμπα στην αναπαραγωγή μιας εικονικής καθημερινότητας και το δίκτυο των ισχνών αξιακών μας «ινών» κρεμάει. Είμαστε εικονικά συνδεδεμένοι και βιωματικά αποξενωμένοι. Πρόσφυγες μιας μονομανίας που κατέρρευσε στον πρώτο βήχα. Κι όταν το bandwidth της συλλογικότητάς μας μπουκώνει, τότε η γυάλινη εικόνα παγώνει και το είδωλό της αποκαθηλώνεται με φόβο. Αρχίζει μόνο να αντικατοπτρίζεται στις θαμπές διαπροσωπικές μας σχέσεις, στους ραγισμένους αρμούς της οικογένειας και στις πυκνές ουρές των διοδίων της εσωτερικής προσφυγής.
Με πρόσχημα τον «άσωτο» ιό επιστρέφουμε στην πατρογονική εστία αναζητώντας διέξοδο σε μια οικιακή οικονομία που φυλλοροεί. Διαπιστώνουμε ότι η απόσταση μεταξύ του «έχοντος» και του «αν-έχοντος» μικραίνει και ότι η παγκόσμια οικονομία είναι περισσότερη αλληλο-εξαρτώμενη και τρωτή από ότι υπολογίζαμε. Η ευημερία του «άλλου» και η βιωσιμότητα της δικής του καθημερινότητας -όπου κι αν αυτή βρίσκεται- γίνεται προϋπόθεση της δικής μας κανονικότητας. Η ενδυνάμωση των άλλων και η προώθηση μέτρων οικονομικής ανάπτυξης και ισότητας παύει πλέον να θεωρείται ένα θεωρητικό ιδεολογικό πρόταγμα κι αναδεικνύεται σε άμεση προτεραιότητα. Ο τρόπος με τον οποίο θα υλοποιηθεί βέβαια θα καθορίσει τον κόσμο που θα ζήσουμε στα επόμενα χρόνια.
Όπως εύστοχα έγραψε ο Yuval Noah Harari στο πρόσφατο άρθρο του στους FT2 οι επιλογές που θα κάνουμε μέσα στο επόμενο διάστημα θα καθορίσουν τις ζωές μας για τα χρόνια που έρχονται. Μπορούμε να προκρίνουμε τον αυξανόμενο απολυταρχισμό των συστημάτων παρακολούθησης και καταγραφής δεδομένων ή εναλλακτικά την ενδυνάμωση των ανθρώπων και την ενεργή πολιτειότητα (active citizenship). Να ενισχύσουμε τον εθνικό απομονωτισμό και τις διαιρετικές ρητορικές ή να ακολουθήσουμε τη διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη. Ένα είναι σίγουρο. Ότι η σύνδεσή μας με την πλανητική «ύλη» που μας περιβάλλει θα φέρει διαρκώς μια νέα επίγνωση. Μια νέα εκδοχή της ρέουσας οικολογίας εντός μας. Η σύνδεση με τον «άλλο» δεν θα είναι πλέον επιλογή, η συνειδητοποίησή της όμως θα είναι κρίσιμη. Κι είναι εξαιρετικά σημαντικό να γίνει τώρα συνειδητή επιλογή, πριν γίνει αύριο αναγκαιότητα και μάλιστα επιτακτική.
Ο καθένας μας, ατομικά, θα γίνει ο Ηνίοχος μιας νέας παγκοσμιότητας. Μέσα στην «ξυπνή ματιά»3 μας θα φωτιστεί το σμάλτο της νέας εποχής. Στο χέρι μας θα κρατούμε τα ηνία για το τέθριππο μιας κοινωνίας που είτε θα προτάσσει το συλλογικό καλό και την αλληλεγγύη, είτε το διαχωρισμό, την αποξένωση και την επιβολή. Το σημαντικότερο όμως δε θα είναι αυτό. Το καθοριστικό για την ορειχάλκινη συνείδηση μας θα είναι το χέρι του αγάλματος που λείπει, αυτό που αέναα μεταβάλλεται.
Αν είναι να προσφέρουμε το «χέρι» μας στην ανθρωπότητα καθημερινά είναι καλό τώρα να αποφασίσουμε αν θα είναι χέρι βοήθειας ή αρπαγής. Αν σηκώνει το δάκτυλο μόνο στην κατακραυγή του άλλου ή υποδεικνύει την εντιμότητα και το καθήκον. Αν θα είναι καθαρό από μολυσματικές συμπεριφορές πρόσκαιρης ευδαιμονίας, που σύντομα θα τις διεκδικήσει ως δικαίωμα και ο νέος του παραλήπτης.
Αν θα είναι χέρι που θα ασκείται στην ανακούφιση του άλλου και το χάδι ή θα αποτελεί θλων όργανο βίας και πόνου. Ένα τιμωρητικό μοχλό για ένα έγκλημα που διέπραξε με το άλλο «χέρι» (άλλοτε δεξί κι άλλοτε αριστερό).
Αν θα είναι χέρι που υποστηρίζει και ενδυναμώνει κάποιον να ανασυρθεί στην επιφάνεια της ζωής ή τον καθηλώνει στην μοίρα που του έλαχε. Αν εγχειρίζει το μεταστατικό κύτταρο της αδικίας και της αυξανόμενης ανισότητας ή απλά ενεχυριάζει το μέλλον των παιδιών του πλανήτη.
Ας κάνει ο καθένας μας την επιλογή του επομένως χωρίς πολλά λόγια. Μόνο με «αντισηπτικές» πράξεις. Με την έντιμη στάση μας. Σιωπηλά…
Όποιος συμφωνεί, απλά…ας σηκώσει το χέρι του!
1 Tom Chi – Everything is Connected - https://www.youtube.com/watch?v=zyr4qORDu2A
2 Yuval Noah Harari: the world after coronavirus (https://www.ft.com/content/19d90308-6858-11ea-a3c9-1fe6fedcca75)
3 Η φράση αποδίδεται στο Μανώλη Ανδρόνικο που περιγράφει το βλέμμα του Ηνίοχου - Τα απίστευτα μάτια του Ηνίοχου που μαγνητίζουν όποιον τα κοιτάξει – φωτογρ. (https://www.tilestwra.com/ta-apisteyta-matia-toy-iniochoy-poy-magnitizoyn-opoion-ta-koitaxei/) - Ηνίοχος (φωτ. Βικιπαίδεια https://images.app.goo.gl/YJCgeqEYHYhRFsA8A)