«.... Μολονότι ο κόσμος δεν έχει χάσει το ενδιαφέρον του να βλέπει κινούμενες εικόνες -ταινίες ή σειρές- έχει χάσει το ενδιαφέρον του να τις βλέπει στις κινηματογραφικές αίθουσες. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη ούτε κακό, ούτε καλό. Είναι μία πραγματικότητα».
Ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (31 Οκτωβρίου - 10 Νοεμβρίου), που γιορτάζει εφέτος τα 60 του χρόνια, μιλά στη HuffPost λίγο πριν την έναρξη της επετειακής διοργάνωσης.
Θυμάται την πρώτη φορά του στο Φεστιβάλ, μιλά για το Overview Effect -«όταν είμαστε στη Γη πιστεύουμε ότι είναι τόσο σημαντικό να κάνουμε έναν πόλεμο για μικρά πράγματα»- και δηλώνει ευθέως ότι «τα φεστιβάλ καλούνται να έχουν έναν διαφορετικό ρόλο πια. Δεν είναι πλέον μία έκθεση των ταινιών που θα βγουν τους επόμενους μήνες στους κινηματογράφους, δεν είναι ένα εναλλακτικό δίκτυο διανομής ταινιών που δεν βρίσκουν έξοδο στους κινηματογράφους, αλλά μία διαφορετική, καθολική κινηματογραφική εμπειρία».
-Θυμάστε την πρώτη φορά σας στο Φεστιβάλ;
Ήταν 1984, σπούδαζα στη Σχολή Σταυράκου και είχα ανεβεί με ένα νυχτερινό τρένο, στο οποίο επειδή δεν είχα θέση, ταξίδεψα όλη τη νύχτα όρθιος. Και άυπνος. Όταν έφτασα πια στη Θεσσαλονίκη -τότε οι προβολές γίνονταν στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών- θυμάμαι πόσο δύσκολο ήταν για μας τους φοιτητές να βρούμε ένα εισιτήριο. Θυμάμαι ότι παρακαλούσαμε διάφορους γνωστούς που είχαν έναν γνωστό που είχαν έναν άλλο γνωστό -σκηνοθέτη, δημοσιογράφο ή παραγωγό- να μας βρει κάποιο εισιτήριο. Θυμάμαι ότι πάρα πολλοί ξενυχτούσαν για να προλάβουν το ταμείο που θα άνοιγε το πρωί, στα σκαλιά με κιθάρες, καφέδες και μπύρες, συζητώντας μέχρι να ξημερώσει. Όπως θυμάμαι ότι κάποιοι είχαν βρει κόλπα και πλαστογραφούσαν εισιτήρια για να μπορούν να μπαίνουν στις προβολές.
-Μάλλον ασυνήθιστος λόγος για να κάνει κανείς πλαστογραφία...
Τώρα πια έχουμε στο Φεστιβάλ ειδικές προνομιακές τιμές, όπως και πάρα πολλά δωρεάν εισιτήρια για φοιτητές, ευπαθείς ομάδες, ανέργους, ΑμΕΑ, οπότε πιστεύω και ελπίζω ότι η πρόσβαση στο Φεστιβάλ είναι πιο εύκολη. Και επειδή μιλάμε για το θέμα της πρόσβασης ένας από τους πρώτους στόχους μας ήταν να κάνουμε το Φεστιβάλ προσβάσιμο σε όλους, οπότε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση διορθώσαμε το δομημένο περιβάλλον, φτιάξαμε ράμπες, χειρολισθήρες, τουαλέτες για ΑμΕΑ, υποτιτλίζουμε τις ελληνικές ταινίες για κωφούς και κάνουμε και δύο προβολές καθολικά προσβάσιμες και για κωφούς και για τυφλούς.
-Μάιο του 2016 αναλαμβάνετε καθήκοντα. Ποιές θεωρείτε τις τρεις μεγαλύτερες επιτυχίες σας τα τρία αυτά χρόνια;
Όταν τελειώνει το Φεστιβάλ δεν βλέπω επιτυχίες. Βλέπω μόνο πράγματα που θα ’πρεπε να γίνουν και δεν καταφέραμε να γίνουν. Οπότε κάθε φορά βλέπω μόνο αυτά που δεν κάναμε σωστά. Ότι θα έπρεπε να ήμασταν πιο ευέλικτοι, πιο γρήγοροι, πιο τολμηροί, πιο δημιουργικοί. Και προσπαθώ -προσπαθούμε όλοι- να τα διορθώσουμε. Οπότε μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρω και να μιλήσω για επιτυχίες. Αφήνω τον κόσμο να πει -το κοινό, τους δημοσιογράφους.
-Είναι ίδιον του χαρακτήρα σας αυτή η προσέγγιση; Ή, είναι η συναίσθηση της ευθύνης ενός ιστορικού φεστιβάλ;
Είναι κάτι που με χαρακτηρίζει. Δηλαδή, με την ολοκλήρωση μίας δουλειάς δεν βλέπω τι πήγε καλά, βλέπω τι πήγε κακά. Και προσπαθώ να το διορθώσω. Σε όλα τα επίπεδα της ζωής μου. Ακόμη περισσότερο σε ένα, όπως λέτε, ιστορικό φεστιβάλ, που είναι ένας από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς οργανισμούς της Ελλάδας, το μεγαλύτερο και αρχαιότερο φεστιβάλ της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και Μεσογείου -το βάρος του οποίου είναι τεράστιο, επειδή συν τοις άλλοις είναι ένας δημόσιος οργανισμός. Και ο σκοπός ενός δημόσιου οργανισμού είναι να υπηρετεί τον δήμο. Τον δημότη. Και κατ’ επέκταση, τη δημοκρατία.
-Το Φεστιβάλ γίνεται 60 χρονών. Πώς ονειρεύεστε την επόμενη δεκαετία του;
Θέλουμε να γιορτάσουμε τα 60 χρόνια όχι κοιτώντας με νοσταλγία το παρελθόν, αλλά κοιτώντας με τόλμη το μέλλον. Γι αυτό δημιουργήσαμε και τη νέα δράση, Meet The Future, στο πλαίσιο της οποίας θα συναντάμε νέους δημιουργούς, παραγωγούς, διανομείς, τεχνικούς από όλη την Ευρώπη, αρχίζοντας με Έλληνες δημιουργούς, ακριβώς διότι θέλουμε να ονειρευτούμε πώς θα είναι το σινεμά του αύριο και τα φεστιβάλ του αύριο. Αυτή τη στιγμή ο κινηματογράφος, παγκόσμια, αντιμετωπίζει ξανά, μια καινούργια κρίση. Η οποία δεν είναι κρίση τόσο του ίδιου του προϊόντος, όσο της διανομής του.
-Αναφέρεστε προφανώς στις πλατφόρμες τύπου Netflix, HBO κλπ
Ναι. Μολονότι ο κόσμος δεν έχει χάσει το ενδιαφέρον του να βλέπει κινούμενες εικόνες -ταινίες ή σειρές- έχει χάσει το ενδιαφέρον του να τις βλέπει στις κινηματογραφικές αίθουσες. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη ούτε κακό, ούτε καλό. Είναι μία πραγματικότητα.
Τα φεστιβάλ ωστόσο, καλούνται να έχουν έναν διαφορετικό ρόλο πια. Δεν είναι πλέον μία έκθεση των ταινιών που θα βγουν τους επόμενους μήνες στους κινηματογράφους, δεν είναι ένα εναλλακτικό δίκτυο διανομής ταινιών που δεν βρίσκουν έξοδο στις αίθουσες, αλλά μία διαφορετική, καθολική κινηματογραφική εμπειρία. Που ξεκινά από την αναζήτηση νέων σχεδίων και την αναζήτηση συμπαραγωγών και χρηματοδοτών οι οποίοι θα τα «τρέξουν», τη φιλοξενία διαφόρων σχεδίων κινηματογραφικών σε όλα τα επίπεδα τους, τη βοήθεια σε νέους -και γενικά- σε κινηματογραφιστές να αναπτύξουν τις ιδέες και τα project τους και τον τρόπο που προβάλλει αυτά τα έργα σαν μία καθολική εμπειρία που δεν είναι πια ότι βλέπεις μια ταινία μόνος σου ή με τον φίλο σου στο σπίτι ή σε μία κινηματογραφική αίθουσα, αλλά με ένα πολύ μεγάλο κοινό, το οποίο μοιράζεται τα ίδια ενδιαφέροντα και τα ίδια όνειρα και παίρνει τις ταινίες μαζί του όταν βγαίνει από την αίθουσα και συμβιώνει μαζί τους για το υπόλοιπο του φεστιβάλ: Βγαίνουν και πίνουν ένα ποτό μαζί με την ταινία, πηγαίνουν στο εστιατόριο και τρώνε μαζί με την ταινία, φτάνουν στο σπίτι μαζί με την ταινία –την κουβεντιάζουν, τη σκέφτονται, την κριτικάρουν, διαφωνούν, τσακώνονται, φιλιώνουν, που είναι μία καθολική εμπειρία πια θέασης ενός έργου τέχνης.
-Το φετινό θέμα, το πρίσμα μέσα από το οποίο «βλέπει» τις ταινίες το Διεθνές Διαγωνιστικό, το Overview Effect μοιάζει με κάλεσμα, μία προτροπή τύπου «δες τη μεγάλη εικόνα».
Κάθε χρόνο διαλέγουμε ένα θέμα δανεισμένο από μία άλλη τέχνη, τις προηγούμενες χρονιές ήταν η λογοτεχνία ή τα εικαστικά. Προσπαθούμε νε επιλέξουμε κάτι που είναι πολύ σημαντικό, αλλά δεν είναι πάρα πολύ γνωστό στο κοινό. Τώρα βάλαμε και την αστροφυσική και τους αστροναύτες στο παιχνίδι. Το φαινόμενο του Οverview Εffect, το φαινόμενο της πανοραμικής εντύπωσης, της επισκόπησης, είναι μία εμπειρία που συγκλονίζει την ανθρώπινη διάνοια. Φανταστείτε τον αστροναύτη που βρίσκεται στο Διάστημα ή στη Σελήνη και βλέπει τη Γη. Την εμπειρία αυτή των αστροναυτών περιέγραψε αργότερα, ένας συγγραφέας, ο Φρανκ Γουάιτ, το 1987. Ο οποίος έγραψε ότι όποιος έχει την τύχη να δει τη Γη από το Διάστημα λέει ότι ξεχείλιζε από ένα δέος, αλλά και από μια απογοήτευση. Διότι έβλεπε αυτόν τον υπέροχο πλανήτη, ο οποίος από μακριά φαίνεται να μην έχει ούτε σύνορα, ούτε διακρίσεις, ούτε μισαλλοδοξία, ούτε ρατσισμό, ούτε τίποτα.
Λέει ένας αστροναύτης, καθώς πλησίαζα την κορυφή του Διαστημικού Σταθμού, ένιωσα σαν να σταμάτησε ο χρόνος. Θα σας το διαβάσω, είναι πολύ ωραίο: «Η θέα της απόλυτης ομορφιάς του πλανήτη ήταν μια βαθιά συγκινητική εμπειρία. Αλλά, καθώς αγνάντευα από ψηλά αυτή τη γοητευτική, εύθραυστη όαση, αυτό το νησί που προστατεύει όλα τα έμβια όντα από τη σκληρότητα του Διαστήματος, με διαπέρασε μία θλίψη. Σε αντίθεση με την ομορφιά της σκηνής που έβλεπα, δεν μπορούσα να μην σκεφτώ την ανισότητα που υπάρχει στο φαινομενικά παραδείσιο πλανήτη μας. Δεν μπορούσα να μην σκεφτώ όλους εκείνους τους ανθρώπους που δεν έχουν καθαρό νερό να πιούνε ή αρκετό φαΐ να φάνε. Τις κοινωνικές αδικίες, τις συγκρούσεις και τη φτώχεια που παραμένουν διάχυτες σε ολόκληρη τη Γη».
Όταν είμαστε στη Γη πιστεύουμε ότι είναι τόσο σημαντικό να κάνουμε έναν πόλεμο για μικρά πράγματα. Θεωρούμε ότι είναι πολύ σημαντικό να καταπιέσουμε έναν αδύναμο, να βασανίσουμε τα ζώα -θεωρούμε πολύ φυσιολογικό να τα κάνουμε όλα αυτά. Όταν τα βλέπουμε όμως από το Διάστημα βλέπουμε ότι η Γη είναι μια τέλεια σφαίρα. Αυτό θέλουμε να προτείνουμε. Να δούμε λίγο τα πράγματα από απόσταση. Να τα δούμε με περισσότερη ανθρωπιά και με περισσότερη ανεκτικότητα.