Η ομιλία του Τραμπ, που ακολούθησε την ορκωμοσία του, υπενθύμισε σε ολόκληρο τον πλανήτη –ιδίως την Ευρώπη– πόσο για τα καλά έχουμε μπει στο πνεύμα και το κλίμα ενός 21ου αιώνα που διαφέρει ριζικά από τον 20ο. Σήμερα απέχουμε εξίσου από το 2000 όσο από το 2050· και ήδη, ό,τι φάνταζε ως βεβαιότητα στο γύρισμα του αιώνα, με την ενθάρρυνση του απρόσκοπτου εμπορίου, και της ελεύθερης μετανάστευσης από μια Αμερική που λειτουργούσε ως οργανώτρια αρχή μιας ανοιχτής παγκοσμιοποίησης ανήκει ήδη στο χθες.
Αντίθετα, είναι η Αμερική –όπως κατέστησε σαφές ο Τραμπ με τις εξαγγελίες του– που πλέον θα πρωταγωνιστήσει στην κονιορτοποίηση αυτού του status quo. Αν η πρώτη του θητεία καθιέρωσε τις κυρώσεις ως ένα θεμιτό εργαλείο μιας γεωοικονομικής στρατηγικής –σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που μετέπειτα θα καταστεί κοινή πρακτική– η δεύτερη επιδιώκει να κάνει το ίδιο με τους δασμούς. Και αν οι πρώτες αξιοποιούν τον προνομιακό κόμβο της Αμερικής στην παγκόσμια διακίνηση κεφαλαίων, οι δεύτεροι έρχονται να οπλοποιήσουν την εσωτερική της αγορά.
Συνακολούθως, η αυστηροποίηση του πλαισίου για την μετανάστευση με την ανάπτυξη στρατευμάτων στα σύνορα με το Μεξικό, και τις επιχειρήσεις σκούπα σε πόλεις όπως το Σικάγο. Ενδεικτικό της αντιστροφής του κλίματος, ότι ήδη σημειώθηκε η πρώτη εσωτερική αντιπαράθεση στο τραμπικό στρατόπεδο γύρω από την μετανάστευση. Με την συνιστώσα των MAGA που απευθύνεται στα λαϊκά στρώματα, και έχει χαρακτηριστική φιγούρα διανοουμένου της τον Στήβ Μπάνον να επιθυμεί να επεκτείνει τους περιορισμούς και σε ό,τι αφορά στις εισροές πτυχιούχων και εξειδικευμένων εργαζόμενων. Και τον Μασκ μαζί με τους υπόλοιπους της τεχνο-ολιγαρχίας που στηρίζουν Τραμπ, και οι οποίοι κερδίζουν από αυτήν την μορφή μετανάστευσης προσελκύοντας όχι μόνον ταλέντα, αλλά και μεσαίους μηχανικούς των υπολογιστών, να τους επιτίθενται σφοδρότατα.
Επίσης, η αξίωση του Τραμπ να θέσει τον Παναμά και την Γροιλανδία υπό αμερικανικό έλεγχο. Που δείχνουν μια διάθεση να αρχίζει σταδιακά να πάψει να τίθεται η αμερικανική ισχύς στην υπηρεσία της διατήρησης του υφιστάμενου status quo, αλλά να διαμορφώσει τον δικό τους αναθεωρητισμό. Και βέβαια ο Παναμάς είναι χρήσιμος ως η πιο νευραλγική θαλάσσια θέση για τον έλεγχο των μεταφορών τουλάχιστον στην Αμερικανική ήπειρο –που την αξιοποιεί σε μεγάλο βαθμό η Κίνα μέχρι τώρα. Ενώ η Γροιλανδία, αποτελεί παρατηρητήριο για την Αρκτική οδό, που η Ρωσία επιθυμεί να ελέγξει εξ ολοκλήρου καθώς οι πάγοι υποχωρούν και θα καταστεί εκμεταλλεύσιμη.
Τέλος, η έμφαση που δίνεται στην εξόρυξη των φυσικών πόρων (“drill, baby, drill”) σαν γεωστρατηγικής αναγκαιότητας. Που επιδιώκεται με πρόθεση όχι μόνον να εξασφαλιστούν περαιτέρω οι ΗΠΑ ως προς την ενεργειακή τους αυτοδυναμία, και να ρίξουν τις τιμές στο εσωτερικό όπως χαρακτηριστικά είπε ο Τραμπ. Αλλά για να εξελιχθούν σε εξαγωγική δύναμη η οποία θα διαδραματίσει ρυθμιστικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Μπορεί κάποιος να πει ότι η Αμερική ”πουτινοποιείται” με την έννοια ότι επιλέγει να προσεταιριστεί πολλά από τα στρατηγικά εργαλεία που όλα τα τελευταία χρόνια επιστράτευσε η στρατηγική της Ρωσίας: έναν αναθεωρητισμό στην βάση της ισχύος ή την εκμετάλλευση του ενεργειακού παράγοντα ως γεωπολιτικό παίγνιο.
Το καμπανάκι χτυπάει περισσότερο για την Ευρώπη που έχει εφησυχάσει το πλαίσιο πλανητικών κανόνων οι οποίοι όμως απολάμβαναν έναν σεβασμό μόνον και μόνο επειδή οι ΗΠΑ αφιέρωναν την ισχύ τους υπέρ τους. Υπό μια έννοια, ο παρασιτισμός ως προς την ασφάλεια που απολάμβανε η Γερμανία, εξ αιτίας των διευθετήσεων που ήλθαν με την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έφτασε με κάποιον τρόπο να χαρακτηρίζει ολόκληρη την ΕΕ. Ή τουλάχιστον σίγουρα το δυτικό της σκέλος, γιατί η Ανατολική Ευρώπη δεν ακολούθησε τον ίδιο δρόμο. Το τι θα πράξει όμως η ΕΕ εν τέλει, αποτελεί έναν από τους μεγάλους γρίφους του αμέσως επόμενου διαστήματος.
Ας επιστρέψουμε όμως στον Τραμπ. Εντύπωση έκανε το γεγονός ότι δεν αναφέρθηκε στην Ουκρανία, και την αντιπαράθεση με την Ρωσία παρά μόνο με νύξεις. Ενδεχομένως, η σιγουριά του πως θα μπορούσε να εξαναγκάσει τον Πούτιν σε μια ταχεία διευθέτηση να μην είναι τόσο ακλόνητη όσο ήταν προεκλογικά.
Ας μην ξεχνάμε ότι η Ρωσία έσπευσε σε όλους τους δυνατούς τόνους να απορρίψει τις στοχευμένες διαρροές για το περιεχόμενο της αρχικής πρότασης που υποτίθεται ότι θα κάνει η Προεδρία Τραμπ στην Μόσχα. Κι αυτό διότι ο Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία για να διεκδικήσει μια συνολικότερη διευθέτηση της διεθνούς τάξης υπέρ του, που μπορεί να αφορά ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη ή και ακόμα παραπέρα· σίγουρα όχι μόνον τα εδάφη που έχει καταλάβει μέχρι τώρα.
Φυσικά, μεγάλο αντίκτυπο θα έχουν οι εξαγγελίες του Τραμπ για την επίσημη αποποίηση της Woke ατζέντας από το αμερικανικό κράτος, από την εκπαίδευση μέχρι τον στρατό. Κι αυτό όχι μόνον για την αλλαγή που θα επιφέρει στους ίδιους τους θεσμούς, αλλά και γιατί θα προκαλέσουν την σταδιακή αλλαγή του κλίματος και ευρύτερα, για παράδειγμα στον εταιρικό κόσμο.
Η πρόσφατη στροφή του Μαρκ Ζάκερμπεργκ ως προς αυτό, που από εδώ και πέρα φαίνεται πως ακολουθεί μια πολιτική που προσεγγίζει εκείνην του Μασκ, και οι αποκαλύψεις του για τους ”αρμούς της εξουσίας” που ήλεγχε το δημοκρατικό κόμμα και που χρησιμοποιούσε για να επιβάλει την ατζέντα αυτή, είναι εξόχως χαρακτηριστικές.
Εν κατακλείδι. Μπορεί οι εξαγγελίες να ήταν ηχηρές, ωστόσο, για τις πιο άμεσες που θα αρχίζουν να εφαρμόζονται άμεσα κανείς δεν γνωρίζει ακόμη πως θα λειτουργήσουν. Υπάρχει και η ετερογονία των σκοπών.
Πρώτον οι δασμοί, σε μια χώρα που δεν εισάγει μόνον φθηνά τελικά προϊόντα βάσει του υπάρχοντος καθεστώτος, αλλά και ενδιάμεσα, σίγουρα θα επηρεάσουν ανοδικά τις τιμές, μπορεί και να πλήξουν αντί να ενισχύσουν την αμερικανική παραγωγή εξαιτίας της αύξησης του κόστους της.
Δεύτερον, ο δραστικός περιορισμός της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης θα θέσει αργά ή γρήγορα το ζήτημα μιας οικονομίας που έχει εθιστεί στις λειτουργίες της και τα χαμηλά μεροκάματα που προσφέρει. Δηλαδή, η μετάβαση σε ένα άλλο καθεστώς μετανάστευσης, ελεγχόμενο, θα είναι πολύ πιο επώδυνη για τις ΗΠΑ απ’ ό,τι υπόσχεται ο Τραμπ. Φυσικά μια τέτοια αλλαγή, έχει ξανασυμβεί στις ΗΠΑ, αλλά για να χωνευθεί η στροφή σε ένα καθεστώς ελεγχόμενης μετανάστευσης και να οδηγήσει αυτό σε απτά αποτελέσματα μεσολάβησε το κραχ του 1929, και το new deal.
Σε ό,τι αφορά, επίσης, στον εξορυκτισμό. Παρά τα όσα λένε και για τα οποία διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους οι υποστηρικτές του Τραμπ η κλιματική αλλαγή είναι υπαρκτό μέγεθος. Και συνεπάγεται απτό οικονομικό κόστος για μια οικονομία, και αδιέξοδο βιωσιμότητας για ένα μοντέλο που επιμένει να αδιαφορεί γι’ αυτήν στην πράξη.
Τέλος, το ετερόκλητο των κοινωνικών συμμαχιών που στηρίζουν αυτήν την δεύτερη θητεία Τραμπ, οι εντάσεις που ήδη έχουν αρχίσει να εκδηλώνονται μεταξύ της λαϊκοδεξιάς συνιστώσας και των ολιγαρχών της τεχνολογίας, ο γόρδιος δεσμός της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, και το αδιέξοδο στην Μέση Ανατολή.
Τα πράγματα δεν θα κυλήσουν σίγουρα τόσο ομαλά όσο ο Τραμπ υπόσχεται. Ωστόσο είναι σαφές πως είτε εάν πετύχει έστω σε ορισμένες από τις εξαγγελίες του, είτε τα κάνει θάλασσα και μείνει μόνον με τον στόμφο των εξαγγελιών του, «εκείνο που ήταν μέχρι σήμερα, δεν θα είναι πια».