Πότε άρχισαν όλα;
Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου 2018. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος περνά το κατώφλι του Ανώτατου Δικαστηρίου της χώρας. Λίγο μετά την άφιξή του στον τέταρτο όροφο, όπου στεγάζεται η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, ακολουθούν η επικεφαλής της Εισαγγελίας Διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη, και οι επίκουροι εισαγγελείς Χρήστος Ντζούρας και Σταύρος Μανώλης. Τα ΜΜΕ συνδέουν αμέσως -και ορθώς όπως αποδείχθηκε- τη συνάντηση του κυβερνητικού εκπροσώπου με τους εισαγγελείς με την υπόθεση της Novartis.
Όπως ήταν φυσικό οι αντιδράσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης ήταν άμεσες με τον τομεάρχη Δικαιοσύνης της ΝΔ, να διερωτάται τι δουλειά είχε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος με την εισαγγελία του Αρείου Πάγου. Όλα πλέον προαναγγέλλουν το σκηνικό της έντονης σύγκρουσης που θα ακολουθήσει. Τι ακριβώς όμως είναι το σκάνδαλο Novartis, πότε ξεκίνησε, ποιους αφορά, και τελικά υπάρχει όντως εμπλοκή πολιτικών προσώπων στην Ελλάδα;
Ποια είναι όμως η Novartis και γιατί τα σκάνδαλα απασχόλησαν ήδη τις ΗΠΑ και άλλες χώρες;
Η Novartis είναι μια πολυεθνική εταιρεία με έδρα στη Βασιλεία της Ελβετίας, ιδρύθηκε το 1996 από τη συγχώνευση των Ciba-Geigy και Sandoz Laboratories, δύο ελβετικών εταιρειών με μακρά ιστορία. Από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα, η Novartis έχει επεκταθεί σε αρκετές χώρες. Την ανάπτυξή της όμως συνοδεύει και μία σειρά σκανδάλων διαφθοράς για χρήση αθέμιτων πρακτικών, χρηματισμό γιατρών, παραβίαση των κανόνων του ελεύθερου ανταγωνισμού και χειραγώγηση ιατρικών δεδομένων.
Σε πολλές από τις παραπάνω περιπτώσεις η Novartis αναγκάζεται να πληρώσει μεγάλα πρόστιμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό των ΗΠΑ, όπου η εταιρεία μπήκε στο μικροσκόπιο των αρχών ήδη από το 2010 και κατέβαλε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα για υποθέσεις δωροδοκιών. Ωστόσο, έπειτα από καταγγελίες ανταγωνιστών της πολυεθνικής το 2014 για αθέμιτες πρακτικές οι αμερικανικές αρχές ξεκινούν ενδελεχή έρευνα προκειμένου να διαπιστώσουν κατά πόσο υπάρχουν ποινικές ευθύνες.
Πώς ξεκινά το σκάνδαλο της Novartis στην Ελλάδα;
Από τις έρευνες, στις οποίες συμμετείχαν εκτός από τις εισαγγελικές αρχές των ΗΠΑ, η αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιογοράς και το FBI, προέκυψαν στοιχεία και για την ελληνική αγορά φαρμάκων. Σύμφωνα με πληροφορίες τα εν λόγω στοιχεία παρέθεσαν στις αμερικανικές αρχές στελέχη της ίδιας της Novartis στην Ελλάδα υπό το καθεστώς της προστασίας μαρτύρων.
Στην Ελλάδα, την υπόθεση ανέλαβε η εισαγγελέας Διαφθοράς, Ελένη Τουλουπάκη, η οποία τον Νοέμβριο του 2016 ταξίδεψε στις ΗΠΑ για να επισκεφθεί τις αμερικανικές αρχές και να ενημερωθεί περαιτέρω. Ακολούθησαν έρευνες και στην χώρα μας στο πλαίσιο των οποίων τον Ιανουάριο του 2017 κατασχέθηκαν έγγραφα από τα γραφεία της εταιρείας στην Ελλάδα.
Πόσο μεγάλη είναι η ζημιά για το ελληνικό Δημόσιο;
Από τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους οι ελληνικές αρχές προέκυψε ότι η Novartis έκανε χρήση αθέμιτων πρακτικών και χρημάτισε περισσότερους από 4.000 γιατρούς του Δημοσίου προκειμένου να συνταγογραφούν τα φάρμακά της.
Η περίπτωση ωστόσο μίας εταιρείας που κάνει χρήση αθέμιτων πρακτικών για να προωθήσει τα συμφέροντά της δεν είναι κάτι άγνωστο για την Ελλάδα. Απόδειξη αυτού αποτελεί το γεγονός ότι σύμφωνα με δικαστικές αρχές την περίοδο 2000-2015 οι απώλειες που είχε η χώρα μας από τις παράνομες πρακτικές φαρμακευτικών εταιρειών «αγγίζουν» τα 23 δισ. ευρώ. Από αυτά υπολογίζεται ότι περισσότερα από 3 δισ. προέρχονται από τις αθέμιτες πρακτικές της Novartis. Η Εισαγγελία Διαφθοράς όμως δεν ξεκινά την έρευνά της από το 2000 αλλά από το 2006-2007 και προχωρά έως το 2015.
Ποια πολιτικά πρόσωπα αναφέρονται στη δικογραφία;
Όσον αφορά στη Novartis, η ελληνική δικαιοσύνη με τη συνδρομή των αμερικανικών και συγκεκριμένα του FBI και της εισαγγελίας στελέχη των οποίων βρέθηκαν πριν λίγο καιρό στην Ελλάδα, επιχειρεί να ξεδιαλύνει το «κουβάρι» της υπόθεσης και να εντοπίσει περαιτέρω στοιχεία τόσο για δωροδοκίες της πολυεθνικής σε γιατρούς όσο και για τις «μίζες» που φέρονται να έλαβαν σύμφωνα με τις καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων 30 άτομα από τα οποία τα δέκα είναι πολιτικοί -πρώην πρωθυπουργοί και πρώην υπουργοί- και τα υπόλοιπα 20 γενικοί γραμματείς υπουργείων, συνεργάτες και σύμβουλοι υπουργών.
Μέχρι τότε όμως, το πολιτικό σκηνικό στην Αθήνα είναι εκρηκτικό καθώς τα ονόματα που φέρονται ότι έχουν εμπλακεί στην υπόθεση λαμβάνοντας «μίζες» από την πολυεθνική που «αγγίζουν» συνολικά τα 50 εκατ. ευρώ είναι τρανταχτά (οι πρώην πρωθυπουργοί Αντώνης Σαμαράς και Παναγιώτης Πικραμμένος, και οι πρώην υπουργοί Γιάννης Στουρνάρας, Δημήτρης Αβραμόπουλος, Άδωνις Γεωργιάδης, Ευάγγελος Βενιζέλος, Ανδρέας Λυκουρέτζος, Μάριος Σαλμάς, Ανδρέας Λοβέρδος και Γιώργος Κουτρουμάνης).
Γιατί προκάλεσαν οι δηλώσεις Κοντονή, Παπαγγελόπουλου, Πολάκη;
Ο λόγος είναι προφανής καθώς για να κάνει κανείς δηλώσεις περί χρηματισμού προσώπων πρέπει να έχει στη διάθεσή του ακλόνητα στοιχεία και να μην στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο σε καταθέσεις μαρτύρων. Παράλληλα, ο χειρισμός της υπόθεσης από την πλευρά της κυβέρνησης κάθε άλλο παρά προσεκτικός ήταν με αποτέλεσμα να θέσει στην αντεπίθεση την αντιπολίτευση.
Την αρχή έκανε, μετά τη σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου, ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής ο οποίος έκανε λόγο για σκάνδαλο «μεγαλύτερο από αυτό της Siemens» και ο αναπληρωτής υπουργός Δημήτρη Παπαγγελόπουλος ο οποίος δήλωσε ότι πρόκειται για «το μεγαλύτερο σκάνδαλο από συστάσεως ελληνικού κράτους». Με τις δηλώσεις τους οι δύο κυβερνητικοί αξιωματούχοι έδειξαν ότι είχαν μεγαλύτερη γνώση της υπόθεσης από ό,τι θα έπρεπε.
Στη συνέχεια όμως (στις 7 Φεβρουαρίου), την αξιοπιστία της κυβέρνησης εξέθεσε πλήρως ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης αποκαλύπτοντας ότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες είναι στελέχη της ίδιας της εταιρείας, και άρα ότι πιθανόν είχε και εκείνος γνώση της υπόθεσης. «Οι μαρτυρικές καταθέσεις αποτελούν απόδειξη. Στελέχη της εταιρείας είναι οι μάρτυρες, που άρχισαν να ‘κελαηδούν’ και να ‘δίνουν’, στελέχη τα οποία τα έπιασαν να έχουν μεγάλο πλουτισμό που δεν δικαιολογείται και άρχισαν να ‘κελαηδούν’. Όχι ότι είναι αγαθά παιδιά, όμως ξεκίνησαν την ιστορία», είπε συγκεκριμένα ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας απορρίπτοντας τις κατηγορίες ότι η υπόθεση είναι κατασκευασμένη.
Πως αντέδρασε η αντιπολίτευση;
Από την πλευρά της η αντιπολίτευση, όπως προαναφέραμε, πέρασε στην αντεπίθεση από την πρώτη στιγμή, ενώ στο σύνολο τους οι πολιτικοί που φέρονται ως παραλήπτες δωροδοκιών δήλωσαν ότι θα καταφύγουν στη δικαιοσύνη αφήνοντας σαφείς αιχμές κατά της κυβέρνησης και της εισαγγελέως Διαφθοράς.
«Πληροφορήθηκα τη νέα συκοφαντία του κ. Τσίπρα κατά του προσώπου μου. Και μάλιστα από κατασκευασμένες μαρτυρίες ανωνύμων. Επειδή η συκοφαντία είναι το όπλο των δειλών, τους λέω πως εμένα δεν με αγγίζουν! Να είναι βέβαιοι ότι οι συκοφάντες και όσοι είναι από πίσω θα λογοδοτήσουν οι ίδιοι στη δικαιοσύνη», είπε από την πλευρά του ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ο οποίος σύμφωνα με την κατάθεση της προστατευόμενης μάρτυρος «Αικατερίνης Κελέση» δωροδοκήθηκε στα μέσα του 2013 σε μία συνάντησή του με τον τότε αντιπρόεδρο της Novartis στην Ελλάδα, Κωνσταντίνο Φρουζή. Σύμφωνα με την κατάθεσή της «ο Φρουζής συναντήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Harvard Project με τον τότε πρωθυπουργό της χώρας Αντώνη Σαμαρά, στο Μέγαρο Μαξίμου. Είχε μαζί του μια μαύρη βαλίτσα σαμσονάιτ, τύπου τρόλεϊ, την οποία είχε γεμίσει με δεσμίδες χαρτονομισμάτων χρώματος μοβ, κίτρινο και πράσινο, τα οποία παρέδωσε στον Αντώνη Σαμαρά».
Ο πρώην υπηρεσιακός πρωθυπουργός Παναγιώτης Πικραμμένος κατηγορείται ότι «σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του Φρουζή προωθούσε την ταχύτερη καταβολή των χρεών προς τη Novartis λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα περίπου 100.000 ευρώ». «Ποτέ δεν γνώρισα αυτούς τους ανθρώπους, ούτε έχω έρθει ποτέ σε επαφή μαζί τους», δήλωσε σχετικά με την εμπλοκή του ονόματός του στην υπόθεση ο πρώην Πρωθυπουργός.
«Δεν θα αφήσω αναπάντητη τη βάρβαρη προσβολή των θεσμών του κράτους δικαίου που συντελέσθηκε από την κυβέρνηση, σε συνεργασία δυστυχώς με δικαστικούς λειτουργούς, προκειμένου να διαμορφωθεί ένα σκηνικό φτηνού πολιτικού αντιπερισπασμού», δήλωσε από την πλευρά του ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ενώ ζήτησε την άρση του καθεστώτος προστασίας των τριών προστατευόμενων μαρτύρων πάνω στους οποίους έχει βασιστεί η δικογραφία.
«Η προσπάθεια κάποιων να με εμπλέξουν, προσωπικά και οικογενειακά, στο σκάνδαλο Novartis, θα πέσει στο κενό», τόνισε από την πλευρά του ο Γιάννης Στουρνάρας ο οποίος σύμφωνα με την μάρτυρα «Κελέση» έλαβε συνολικά δώρα αξίας 1 εκατ. ευρώ από τον Κωνσταντίνο Φρουζή. Η ίδια μάρτυρας έβαλε στο κάδρο και την σύζυγο του τότε υπουργού Οικονομικών αναφέροντας ότι λάμβανε μεγάλες αμοιβές από την εταιρεία σε σχέση με τις υπηρεσίες που προσέφερε. «Η πορεία μου, όπως και της συζύγου μου, είναι κρυστάλλινη και διαυγής και δεν μπορεί να σκιαστεί από τις επιθυμίες και τις σκοπιμότητες αυτών που με κάθε βρώμικο τρόπο επιδιώκουν την εξόντωσή μου. Έρχονται δε, σε συνέχεια ανάλογων επιθέσεων και διώξεων που έχω υποστεί τα τελευταία τρία χρόνια και που έχουν έναν και μοναδικό στόχο. Την αποπομπή μου από τη διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος», τόνισε σχετικά με τις κατηγορίες ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας.
Ο Άδωνις Γεωργιάδης που κατηγορείται ότι έλαβε 2 εκατ. ευρώ επειδή εξασφάλισε να αποπληρωθούν τα χρέη του Δημοσίου προς τη Novartis ύψους 65 εκατ. ευρώ, έστρεψε τα πυρά του κατά του αναπληρωτή υπουργού Δικαιοσύνης Δημήτρη Παπαγγελόπουλου αλλά και της εισαγγελέως Διαφθοράς προειδοποιώντας τους πως σε περίπτωση που ο υπουργός έχει ήδη ενημερωθεί για το περιεχόμενο της δικογραφίας και γνωρίζει τα ονόματα που περιέχονται σε αυτήν, τότε οι δυο τους έχουν παραβιάσει το Σύνταγμα.
Έντονη ήταν και η αντίδραση του Ευρωπαίου Επιτρόπου για τη Μετανάστευση Δημήτρη Αβραμόπουλου ο οποίος κατηγορείται ότι έλαβε περίπου 200.000 ευρώ για τα εμβόλια και 40 εκατ. για τον διαγωνισμό μοριακού ελέγχου του αίματος για HIV. Σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε αποκλειστικά για το ζήτημα της Novartis o Ευρωπαίος Επίτροπος άφησε επίσης αιχμές για τους δικαστικούς λειτουργούς που έχουν ασχοληθεί με την υπόθεση, λέγοντας ότι η εγκληματική δράση θα αποκαλυφθεί όταν διεξαχθεί ανεξάρτητη και σοβαρή δικαστική έρευνα. Παράλληλα, ανέφερε ότι καταθέτει στον Άρειο Πάγο «μηνυτήρια αναφορά κατά των ψευδομαρτύρων», καθώς και αίτημα να ανακληθεί η ιδιότητα του προστατευόμενου μάρτυρα, για να προστατευθεί «το κύρος της δικαιοσύνης από κύκλους που λειτουργούν εξωθεσμικά».
Μηνύσεις και αγωγές υποσχέθηκε και ο Ανδρέας Λοβέρδος κάνοντας λόγο για «ελεεινή σκευωρία», καθώς σύμφωνα με την μάρτυρα «Κελέση» απαιτούσε να του καταβάλλονται χρήματα πάντα σε βαλίτσα».
Στη Δικαιοσύνη δήλωσε ότι θα προσφύγει άμεσα και ο πρώην υπουργός Υγείας Ανδρέας Λυκουρέτζος διαψεύδοντας κατηγορηματικά ότι είχε οποιαδήποτε εμπλοκή στην υπόθεση Novartis. Σύμφωνα με τη δικογραφία ο κ. Λυκουρέτζος φέρεται να έλαβε συνολικά περίπου 200.000 ευρώ.
Ποια ερωτηματικά προκύπτουν σχετικά με λογικά σφάλματα των καταθέσεων;
Όπως προκύπτει πάντως από τις καταθέσεις των τριών προστατευόμενων μαρτύρων («Μάξιμος Σαράφης» «Αικατερίνη Κελέση», και «Ιωάννης Αναστασίου») υπάρχουν μεγάλα κενά και σφάλματα σε όσα ανέφεραν στις εισαγγελικές αρχές.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της κατάθεσης της «Αικατερίνης Κελέση» στην οποία περιγράφει πως δωροδοκήθηκε με μία βαλίτσα μέσα στο Μέγαρο Μαξίμου στα μέσα του 2013 ο Αντώνης Σαμαράς. Στην κατάθεσή της στέκεται ιδιαίτερα σε δημοσίευμά του το Βήμα τονίζοντας ότι η μάρτυρας επανήλθε σε διαφορετικές καταθέσεις της στην δωροδοκία του Αντώνη Σαμαρά δίνοντας διευκρινίσεις. Παράλληλα, το Βήμα τονίζει σχετικά με την δωροδοκία του πρώην πρωθυπουργού ότι «σύμφωνα με το πρωτόκολλο ασφαλείας, στο Μέγαρο Μαξίμου δεν μπαίνει κανένα πακέτο και πολύ περισσότερο βαλίτσα από την κεντρική είσοδο, παρά μόνο από την πλαϊνή, όπου όλα ελέγχονται από μηχανήματα. Επιπλέον, υπάρχουν κάμερες ασφαλείας και το υλικό τους μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ελεγχθεί η αξιοπιστία των καταγγελιών».
Τι θα γίνει στην Προανακριτική Επιτροπή;
Άσχετα με την έρευνα της Εισαγγελίας Διαφθοράς για την υπόθεση της Novartis, στη Βουλή έχει κατατεθεί ήδη πρόταση για τη συγκρότηση της Προανακριτικής Επιτροπής, η οποία και θα διερευνήσει τις ενδεχόμενες ευθύνες των δέκα πολιτικών προσώπων που φέρονται να εμπλέκονται στην υπόθεση.
Σύμφωνα με πληροφορίες η συζήτηση της πρότασης θα διεξαχθεί είτε την επόμενη Τρίτη το απόγευμα είτε την Τετάρτη είτε την Πέμπτη της ερχόμενης εβδομάδας στην Ολομέλεια, η ημερομηνία ωστόσο θα εξαρτηθεί από το πόσοι εμπλεκόμενοι θέλουν να μιλήσουν και ποιες ημέρες τους διευκολύνει να μιλήσουν.
Τι ισχύει με το ζήτημα της παραγραφής αδικημάτων δωροληψίας;
Προς το παρόν πάντως το ζήτημα που έχει ανακύψει αφορά στο τι ισχύει με την παραγραφή αδικημάτων πολιτικών προσώπων. Έπειτα μάλιστα και από τις δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Δικαιοσύνης Δημήτρη Παπαγγελόπουλου ότι δεν τίθεται ζήτημα παραγραφής έχουν προκληθεί έντονες αντιδράσεις κυρίως στον νομικό κόσμο.
Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι η Προανακριτική Επιτροπή θα ασχοληθεί πρώτα με το ενδεχόμενο της παραγραφής των αδικημάτων της δωροληψίας, της παθητικής δωροδοκίας και της απιστίας στην υπηρεσία που καταλογίζονται στα 10 πολιτικά πρόσωπα. Στην περίπτωση που κριθεί ότι όλα τα αδικήματα έχουν παραγραφεί, τότε η δικογραφία θα επιστραφεί στην τακτική δικαιοσύνη.
Όσον αφορά στο ενδεχόμενο να διαπιστωθούν ευθύνες για τα πρόσωπα που εμπλέκονται θα διεξαχθεί μυστική ψηφοφορία για το καθένα πρόσωπο ξεχωριστά στην οποία το ερώτημα θα είναι εάν θα παραπεμφθούν ή όχι σε ειδικό δικαστήριο. Πριν την παραπομπή όμως, το πόρισμα θα αποσταλεί στο δικαστικό συμβούλιο που θα κρίνει οριστικά εάν έχουν παραγραφεί ή όχι οι ευθύνες των πολιτικών προσώπων.