Το έργο του Αντόνιο Γκουτέρες, του γ.γ. του ΟΗΕ, το απόγευμα της 6ης Νοεμβρίου 2017, στο κατάμεστο Altice Arena, στη Λισαβόνα, την πρώτη ημέρα του Web Summit, δεν ήταν εύκολο. Είχε προηγηθεί μία από τις τελευταίες ομιλίες του Στέφεν Χόκινγκ, που συνεπήρε τους χιλιάδες παρευρισκόμενους. «Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τι μπορούμε να επιτύχουμε, όταν το μυαλό μας ενισχύεται από την Α.Ι. Ίσως με τα εργαλεία αυτής της νέας τεχνολογικής επανάστασης, θα μπορέσουμε να ανατρέψουμε μερικές από τις ζημιές που έχουν προκληθεί στον φυσικό κόσμο από την εκβιομηχάνιση. Θα προσπαθήσουμε τελικά να εξαλείψουμε τις ασθένειες και τη φτώχεια. Κάθε πτυχή της ζωής μας θα μεταμορφωθεί» είχε πει ο Χόκινγκ. Η σκιά της προσωπικότητάς του έπεφτε βαριά στους ομιλητές μετά από αυτόν, ένας εκ των οποίων ήταν και ο Γκουτέρες.
Ο Πορτογάλος μηχανικός δεν έχασε χρόνο με περιττολογίες και μπήκε κατευθείαν στο θέμα της ομιλίας του. «Κατά τη δική μου οπτική, πρέπει να συνδυάσουμε την τεχνολογική καινοτομία με την καινοτομία στη σύνθεση πολιτικής, ούτως ώστε να εξασφαλίσουμε ότι η τεχνολογική πρόοδος θα χρησιμοποιηθεί προς όφελος όλης της κοινωνίας».
Όπως τόνισε ο κ. Γκουτέρες, για να χαρτογραφήσουμε το μέλλον, πρέπει να εξετάσουμε τα όσα έγιναν στο πρόσφατο παρελθόν: «Τις τελευταίες δεκαετίες παρακολουθήσαμε τον τεράστιο αντίκτυπο της επιστήμης, της καινοτομίας, της τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποίηση, στις κοινωνίες μας, στις εργασίες μας, στη ζωή μας. Και αυτός ο αντίκτυπος ήταν καλός».
Σύμφωνα τον κ. Γκουτέρες, σε αυτήν τη διαδικασία εξέλιξης υπήρξαν παράπλευρες απώλειες: «Η πρώτη ήταν η κλιματική αλλαγή και η δεύτερη η αυξανόμενη κοινωνική ανισότητα. Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή των καιρών μας, συνδυαζόμενη και με άλλες, διαφορετικές μέγα-τάσεις, όπως η άναρχη ανάπτυξη των πόλεων, ο υπερπληθυσμός, η ασφάλεια των τροφών, η έλλειψη νερού. Με την κλιματική αλλαγή στο επίκεντρο, αυτές οι σχέσεις συνθέτουν τη μεγαλύτερη απειλή για τον πλανήτη μας σήμερα». Σχετικά με την ανισότητα, ο κ. Γκουτέρες ανέφερε ότι «οχτώ άνθρωποι διαθέτουν τόσο πλούτο, όσο το φτωχότερο μισό της ανθρωπότητας», ενώ επεσήμανε πόσο εύκολο είναι να ξεχαστούν οι άνθρωποι και οι περιοχές που μένουν πίσω σε έναν κόσμο με μεγάλο δρασκελισμό.
Ο κ. Γκουτέρες, μιλώντας σε αυτό το τεχνολογικά εγγράματο κοινό, παρουσίασε τη μυστική συνταγή που πρέπει να υιοθετήσει μία ηγεσία για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της εποχής. «Για να υπάρξει μία δίκαιη παγκοσμιοποίηση πρέπει να μπορέσουμε να συνδυάσουμε τις δυνάμεις των κυβερνήσεων, των επιχειρήσεων, των χρηματοπιστωτικών αγορών, της κοινωνίας, της ακαδημαϊκής κοινότητας ώστε να αντιμετωπίσουμε με αποτελεσματικότητα τη φτώχεια, να προσφέρουμε σε όλους εκπαίδευση και περίθαλψη και να κάνουμε έναν μεγάλο αριθμό πραγμάτων που είναι πολύ σημαντικά».
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, αναφερόμενος στην τεχνητή νοημοσύνη και την 4η Βιομηχανική Επανάσταση τόνισε: «Χάρη στην καινοτομία, δημιουργήθηκε η πράσινη οικονομία μέσα από την οποία μπορεί κάποιος να κάνει λεφτά και να πλουτίσει. Το ίδιο ισχύει και στον συνδυασμό των τεχνολογιών που συναποτελούν αυτό που ονομάζεται 4η Βιομηχανική Επανάσταση: η πληροφορική, η τεχνητή νοημοσύνη, οι βιοτεχνολογίες, η νανοτεχνολογία, καθώς και άλλοι τομείς καινοτομίας, οι οποίοι θα μας επιτρέψουν να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για μία ανάπτυξη προς όφελος όλων με τον σωστό τρόπο. Και είμαι σίγουρος ότι η 4η Βιομηχανική Επανάσταση μπορεί να αποτελέσει απάντηση στα μεγάλα ζητήματα που αντιμετωπίζει αυτήν την εποχή η παγκόσμια κοινότητα».
Γιατί τα θυμήθηκα τώρα όλα αυτά; Βλέποντας δημοσιολόγους να βγαίνουν από την αυλή της οικονομικής κρίσης να εισέρχονται με... φόρα και άγνοια στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, την ώρα που οι πολιτικές αναφορές στην τεχνολογία ως δύναμη αλλαγής, ακόμη και «ατμομηχανή ανάπτυξης» και εξόδου από την κρίση πυκνώνουν. Πρόσφατα μάλιστα, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης τόνισε ότι η χώρα μας δεν πρέπει να χάσει το τρένο της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Το πρωταρχικό ερώτημα, όμως, γιατί η Ελλάδα δεν βρίσκεται ήδη πάνω σε αυτό, δεν παίρνει σαφή και ξεκάθαρη απάντηση.
Η Ελλάδα δεν υστερεί μόνο στα βασικά. Δεν υστερεί μόνο σε πολιτικό προσωπικό, με τις απαραίτητες γνώσεις και την ουσιαστική θέληση που θα επιτρέψουν τη σύνθεση μίας στοιχειώδους στρατηγικής στο πεδίο της καινοτομίας και της τεχνολογίας. Δεν υστερεί μόνο σε βασικές υποδομές, όπως είναι για παράδειγμα η ευρυζωνικότητα, δεν βρίσκεται μόνο χαμηλά στους δείκτες καινοτομίας. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν γίνεται κατανοητή η απλότητα και η σαφήνεια των όσων είπε ο Αντόνιο Γκουτέρες στην ομιλία του. Οι όποιες αναφορές στην τεχνολογική καινοτομία ως παράγοντα ανάπτυξης είναι πρόχειρες, κενές, δίχως να ενσωματώνουν τις απαραίτητες και επίπονες αλλαγές που πρέπει να προηγηθούν, την απαραίτητη δράση για να φτάσουμε σε ένα κάποιο αποτέλεσμα. Και κυρίως, δεν γίνεται κατανοητή η αναγκαία αλλαγή αντίληψης που απαιτείται, το πρώτιστο ζητούμενο. Και αυτό, ίσως είναι το πιο δύσκολο έργο σε μία τέτοια προσπάθεια.