Το να προσπαθήσεις να βρεις λέξεις για να γράψεις ένα κείμενο, ανήμερα της επετείου του θανάτου του (15 Ιουνίου 1994) για τον Μάνο Χατζηδάκι είναι λίγο έως πολύ ανούσιο ή και ανώφελο. Τι μπορεί να γράψεις που δεν έχει ειπωθεί και να είναι αντάξιό του;
Ο Χατζηδάκις απευθύνθηκε σε όλους μας μέσα από τη μουσική του και την έκφραση ενός πνεύματος αδάμαστου, ίσως αντιφατικού κάποιες φορές-ακόμη και αναρχικού όπως πολλοί έχουν σχολιάσει. Το αγόρι από την Ξάνθη μας συστήθηκε για πρώτη φορά το 1944 και από τότε μέχρι σήμερα μέσα από τις συνθέσεις του πλάθει για τον καθένα από τα εμάς ξεχωριστά έναν μοναδικό κόσμο γεννώντας με κάθε νότα μια πλειάδα συναισθημάτων.
Ο μόνος που μπορεί να μιλήσει για τον ίδιο, τις απόψεις του, τις ιδέες του για τη ζωή, τον έρωτα, την πατρίδα, την πολιτική, τον πολιτισμό είναι ο ίδιος και κάποιες από αυτές αντηχούν επίκαιρες και σήμερα.
Για τη ζωή και τον έρωτα:
«Η αμαρτία είναι βυζαντινή κι ο έρωτας αρχαίος»
«Αν ξαναρχόμουν στον κόσμο θα ερχόμουν μόνο για να κάνω έρωτα και να φύγω. Και για το μόνο που θα λυπηθώ όταν θα φύγω, θα ‘ναι για τον έρωτα που θα χάσω, για τα πρόσωπα που δεν θα γνωρίσω. Όλα τα άλλα είναι αστεία. Τέλειωσαν οι εποχές που ένας άνθρωπος μπορούσε ν’ αντικαταστήσει τον ερωτικό του σύντροφο με μια συμφωνία του Μπετόβεν. Αυτά ανήκουν στο 19ο αιώνα. Σήμερα, ένας άνθρωπος που προβαίνει σε τέτοιες αντικαταστάσεις είναι μάλλον ύποπτος ψυχολογικών διαταραχών και μιας νοημοσύνης η οποία ακουμπάει την παρανοϊκότητα»
«Ο,τι έχω ιερό: Να περιφρονώ τις συνήθειες των πολλών, τη λογική του κράτους και την «ηθική» των συγγενών μου. Να αγαπώ με πάθος τους κυνηγημένους, τους ανορθόδοξους και τους αναθεωρητές»
Για τα όνειρα:
«Ποτέ δεν πρόκειται να τελειώσει η ανθρώπινη περιπέτεια αλλά και η ανθρώπινη ευπιστία. Πάντα ο άνθρωπος θα πιστεύει πως τα όνειρά του θα δικαιωθούν. Αλλά και πάντα θα αγνοεί πως ο ίδιος καταστρέφει τα όνειρά του με το να ξυπνά κάθε πρωί. Κάθε πρωί κι όχι για πάντα, μια και μόνη φορά»
Για την πολιτική:
«Δύο είναι οι εχθροί της πολιτικής και του πολιτισμού: ο λαϊκισμός και ο ελιτισμός»
«Γιατί να ανήκουμε σε κόμματα και παρατάξεις; Αυτό δεν θέλει εξήγηση. Γιατί έτσι όπως γίναμε πολλοί επάνω στην Γη, πως θα ελέγξουμε τον καθένα χωιστά. Πώς θα τον παρακολουθούμε και πως θα ξέρουμε τι σκέπτεται. Μόνο όταν είναι κάπου εγγεγραμμένος που να εκπροσωπείται και να εκπροσωπεί. Μονάχα τότε είναι δυνατό να ελεγχθεί και μην αποτελέσει απειλεί»
Για την Ελλάδα:
«Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει: Πάντα μ’ απασχολούσε το γνωστό εμβατήριο όσες φορές τ’ άκουγα. Έλεγα μέσα μου, τι άραγες εννοεί; Σκέφτηκα, σαν κάτι να φωτίστηκε μέσα μου, εφόσον η Ελλάδα δεν πεθαίνει ποτέ, πάει να πει πως και ποτέ δεν θα αναστηθεί.
Η Ελλάδα είναι μια παράκρουση ανάμεσα στο ΕΓΩ και στην πραγματικότητά της. Και πάντα σαν τον Καραγκιόζη θα παίρνουμε ξύλο από τους άλλους και θα μπαίνουμε στην μικρή μας θέση. Αυτό δεν πάει να πει ότι δεν περιέχουμε ένταση, αλήθεια και ερωτισμό»
«Πιστεύω σε μια ελληνικότητα που εξαφανίζει τις διαφορές»
Για τον ρατσισμό και τον φασισμό:
«Δεχόμαστε να ’μαστε απάνθρωποι μπρος στους φορείς του AIDS, από άγνοια, αλλά και τόσο «ανθρώπινοι» και συγκαταβατικοί μπροστά στα ανθρωποειδή ερπετά του φασισμού, πάλι από άγνοια, αλλά κι από φόβο κι από συνήθεια.
Όταν συνηθίζεις το τέρας, αρχίζεις να του μοιάζεις.
Ο φασισμός στις μέρες μας φανερώνεται με δυο μορφές.
Ή προκλητικός, με το πρόσχημα αντιδράσεως σε πολιτικά ή κοινωνικά γεγονότα που δεν ευνοούν την περίπτωσή τους ή παθητικός μες στον οποίο κυριαρχεί ο φόβος για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Ανοχή και παθητικότητα λοιπόν. Κι έτσι εδραιώνεται η πρόκληση. Με την ανοχή των πολλών».
Για την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση:
«Κοιτάξτε, ετοιμαζόμαστε για μια άλλου είδους σκλαβιά τώρα. Η Ευρωπαϊκή Ενότητα τι νομίζετε ότι είναι; Είμαστε πραγματικά ένα κράτος με δύναμη ώστε να μπορέσουμε να επιβάλλουμε απόψεις; Θα γίνουμε μια επαρχία στην οποία θα μας διοικεί η Ευρώπη.
Και θα έχουμε μια ψευδαίσθηση ότι συνδιοικούμεθα στην Ευρώπη. Λοιπόν αυτή δεν είναι μια σκλαβιά; Τουλάχιστον με τα κριτήρια που είχαμε επί Τουρκοκρατίας… Ασφαλώς θα είναι μια μορφή της ευρωπαϊκής μας θητείας που βέβαια δεν θα μπορέσουμε ποτέ να απαλλαγούμε ούτε να ελευθερωθούμε διότι θα είναι μια επιλογή μας. Ενώ επί Τουρκοκρατίας έγινε μια υποταγή μας.
Αυτή είναι η διαφορά»
Για την παιδεία:
«Και πρώτα απ′ όλα τι εννοούμε λέγοντας παιδεία; Την πληροφορία, την τεχνική, το δίπλωμα εξειδίκευσης που εξασφαλίζει γάμο, αυτοκίνητο κι ακίνητο, με πληρωμή την πλήρη υποταγή του εξασφαλισθέντος ή την πνευματική και ψυχική διάπλαση ενός ελεύθερου ανθρώπου, με τεχνική αναθεώρησης κι ονειρικής δομής, με αγωνία απελευθέρωσης και με διαθέσεις μιας ιπτάμενης φυγής προς τ′ άστρα;
Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία»
