Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν αυτό το κείμενο δημιουργήθηκαν από έναν αλγόριθμο τεχνητής νοημοσύνης. Το όνομα του είναι DALL-E2.
Έδωσα μια περιγραφή της εικόνας που ήθελα να δω, το όνομα των φωτογράφων (Μπρεσόν / Λέιτερ) που επίσης ήθελα το παραγόμενο αποτέλεσμα να μοιάζει και προέκυψαν αυτές οι φωτογραφίες.
Το πρόγραμμα στη βάση της περιγραφής, δημιουργεί τέσσερεις διαφορετικές εκδοχές των δεδομένων των οποίων του δίνεις. Κάποιες από αυτές τις εκδοχές είναι πιο επιτυχημένες και ρεαλιστικές, άλλες λιγότερο.
Στις εικόνες που παρουσιάζω εδώ υπάρχουν ατέλειες, όμως το αποτέλεσμα το βρίσκω όμορφο. Είναι ξεκάθαρο επίσης ότι υπάρχει μια σχετικά πετυχημένη μιμηση του ύφους των μεγάλων φωτογράφων. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι το αποτέλεσμα προέκυψε μέσα σε διάστημα λίγων δευτερολέπτων. Με δοκιμές περίπου μισής ώρας ο αλγόριθμος δημιούργησε δεκάδες αρκετά εντυπωσιακών εικόνων.
Από το 2021 και έπειτα ξεπηδούν με μεγαλύτερη συχνότητα παρόμοιες προσπάθειες και όχι μόνο στη ζωγραφική ή στη φωτογραφία. Ακόμη και σε άλλου είδους μορφές τέχνης η τεχνητή νοημοσύνη παράγει αξιοπρόσεκτα αποτελέσματα.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Artificial Intelligence Visual Artist (AIVA), ένα πείραμα πάνω στη μουσική δημιουργία.
Αν και το πρόγραμμα δεν είναι ικανό να μάθει και να δημιουργήσει μόνο του νέα μουσική, χρησιμοποιώντας μία τεράστια βάση δεδομένων από το έργο ανθρώπων δημιουργών, η μηχανή μαθαίνει και συνθέτει καινούργια μουσική.
Ο αλγόριθμος Artificial Intelligence Visual Artist έχει ήδη κυκλοφορήσει έναν δίσκο κλασσικής μουσικής με την επωνυμία «Genesis» ενώ έγινε η πρώτη μηχανή τεχνητής νοημοσύνης που απέκτησε τον τίτλο του «συνθέτη». Το έργο που δημιούργησε καταγράφηκε στην Κοινότητα Πνευματικών Δικαιωμάτων της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου.
Το αποτέλεσμα δεν είναι καθόλου άσχημο:
Υπάρχουν και άλλοι τομείς που σχετίζονται με την τέχνη όπου η τεχνητή νοημοσύνη κάνει την εμφάνισή της.
Τον Απρίλιο του 2017 μία νουβέλα που δημιουργήθηκε από μηχανή τεχνητής νοημοσύνης με τον τίτλο «Η Μέρα που ένας Υπολογιστής έγραψε μία Νουβέλα» ήταν υποψήφιο για το λογοτεχνικό βραβείο Hoshi Shinichi στην Ιαπωνία. Οι κριτές όταν πήραν την απόφαση για να το θέσουν ως υποψήφιο για βραβείο, δε γνώριζαν ότι γράφτηκε εν μέρει από μηχανή τεχνητής νοημοσύνης.
Η τεχνολογία ήδη εφαρμόζεται στη βιομηχανία του κινηματογράφου σε διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, ενώ ήδη από το 2018 έχει υπάρξει και ταινία που έχει φτιαχθεί εξ ολοκλήρου από πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης.
Όλες βεβαίως αυτές οι προσπάθειες είναι μερικές και σίγουρα απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν σημαντική τέχνη, αλλά πραγματικά, πόσο μακρυά είναι μία τέτοια πραγματικότητα;
Ακόμη και σήμερα υπάρχουν ειδικοί που επαναλαμβάνουν ότι κάποιες ικανότητες των ανθρώπων θα μείνουν «για πάντα» πέρα από τις δυνατότητες των μηχανών. Αλλά το «για πάντα», πολλές φορές, δε σημαίνει τίποτα παραπάνω παρά μονάχα κάποια χρόνια.
Μέχρι πρόσφατα, η ικανότητα αναγνώρισης προσώπων θεωρούνταν μία απολύτως ανθρώπινη ικανότητα πέρα από τις δυνατότητες ακόμη και των πιο ισχυρών υπολογιστικών συστημάτων. Σήμερα, λίγα μόλις χρόνια μετά, οι υπολογιστές αναγνωρίζουν πρόσωπα πολύ πιο αποτελεσματικά και γρήγορα από τον οποιονδήποτε άνθρωπο.
Άραγε, βρισκόμαστε σε ένα παρόμοιο στάδιο και αναφορικά με την δημιουργία τέχνης;
Ήδη, αυτό που προκύπτει είναι ότι μέσω μίας διαδικασίας μάθησης οι μηχανές έχουν την ικανότητα να κωδικοποιήσουν το ανθρώπινο συναίσθημα, να αναγνωρίσουν μοτίβα που επαναλαμβανονται, να τυποποιήσουν, να συνθέσουν και να παράγουν ακόμη και κάτι που θεωρούμε ολότελα ανθρώπινο, δηλαδή, τέχνη.
Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, βρισκόμαστε κοντά στο να δημιουργηθεί πραγματική τέχνη για ανθρώπους που δε θα δημιουργείται από ανθρώπους αλλά εξ ολοκλήρου από μηχανές.
Άραγε στο μέλλον θα υπάρχουν ρομπότ κωμικοί ή ρομπότ που θα γνωρίζουν ποιος είναι ο πιο αποδοτικός τρόπος για να χαρίσουν χαρά ή ευχαρίστηση;
Μηχανές που θα εφευρίσκουν εξατομικευμένους νέους τρόπους για να συγκινήσουν τον άνθρωπο, δημιουργώντας τέχνη ανάλογα με την προσωπικότητα, τις πολιτισμικές καταβολές και τις προσωπικές εμπειρίες;
Θα μπορεί η ανάγκη για αγάπη να μετατραπεί σε ένα μαζικό προϊόν υψηλής τεχνολογίας το οποίο θα διαφημίζεται στους τοίχους της μοναχικής μεγαλούπολης για να το προμηθευτεί ο καθένας με το κατάλληλο αντίτιμο;
Θα είναι αυτή η τεχνητή αγάπη αληθινή;
Μπορεί ο τέλειος έρωτας από μία σπάνια πιθανότητα που στο πέρασμα των αιώνων εμπνέει ποιητές και συγγραφείς, να μετατραπεί σε ένα προϊόν που θα προσαρμόζεται στις ανάγκες του καταναλωτή;
Θα ανήκει σε κάποια εταιρεία που θα έχει τον έλεγχό ή θα είναι ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα ελεύθερο προς χρήση για όλους;
Θα έχει διακόπτη on /off;
O ιστορικός Yuhal Harari πιστεύει ότι είμαστε ακόμα στην αρχή. Περιγράφει μία πραγματικότητα όπου η μηχανή ενώνεται με τον άνθρωπο για να τον κατανοήσει.
Συσκευές όπως το Kindle της Amazon μπορούν να συλλέγουν διαρκώς στοιχεία από τους χρήστες καθώς διαβάζουν βιβλία.
Το Kindle παρακολουθεί και αναγνωρίζει ποια τμήματα του βιβλίου ο χρήστης διάβασε πιο γρήγορα, σε ποια σελίδα έκανε ένα διάλειμμα, και σε ποια φράση παράτησε το βιβλίο.
Στο μέλλον η συσκευή θα μπορεί να σκανάρει το πρόσωπο για συναισθήματα και να συλλέγει βιομετρικούς δείκτες. Έτσι, το μηχάνημα θα ξέρει πιο καλά και από τον ίδιο τον αναγνώστη τι του προκάλεσε γέλιο, τι τον έκανε να λυπηθεί, τι τον έκανε να θυμώσει. Σύντομα, τα βιβλία θα διαβάζουν τον αναγνώστη όπως ο αναγνώστης διαβάζει το βιβλίο.
Όμως, ενώ ο αναγνώστης θα ξεχάσει αυτό που έχει διαβάσει, η μηχανή δε θα ξεχάσει ποτέ. Όλη η εμπειρία θα έχει μετατραπει σε υπολογίσιμα δεδομένα τα οποία θα χρησιμοποιούνται για να του προτείνει τα βιβλία που πραγματικά ταιριάζουν περισσότερο σε αυτό που είναι. Στο μέλλον, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για τη συγγραφή βιβλίων από μηχανές;
Σε μία μεγαλύτερη κλίμακα, η πανίσχυρη εταιρεία Amazon θα έχει αποκτήσει ένα τεράστιο όγκο δεδομένων που θα προσφέρουν αληθινή γνώση γύρω από του τι προκαλεί τι είδους συναισθήμα, σε ποιον τύπο ανθρώπων και με ποιο τρόπο.
Με την κατάλληλη ερμηνεία και χρήση, η γνώση αυτή γύρω από τη συμπεριφορά του ανθρώπου θα είναι δύναμη που θα της ανήκει και θα την χρησιμοποιήσει.
Προφανώς αυτή τη στιγμή, το ζητούμενο για τις εταιρείες που επενδύουν στην ανάπτυξη προγραμμάτων τεχνητής νοημοσύνης για την παραγωγή τέχνης δεν είναι να δημιουργήσουν τον τέλειο καλλιτέχνη, αλλά η παραγωγή τέχνης σε μαζική κλίμακα πετώντας τον καλλιτέχνη έξω από το κάδρο της δημιουργίας της.
Εφόσον κατορθώσουν να δημιουργήσουν αποτελεσματικές μηχανές που θα μπορούν να αυτοματοποιήσουν ένα μεγάλο τμήμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, τότε θα εχουν κερδίσει ένα τεράστιο μερίδιο της πραγματικής αγοράς.
Η μεγάλη πλειοψηφία λ.χ. των ζωγράφων δεν είναι στο επίπεδο του Νταλί ή του Πικάσσο ή του Ντα Βίντσι. Αυτό που κάνουν γραφίστες και ζωγράφοι θα μπορεί κάποια στιγμη να αντικατασταθει από προγράμματα όπως το DALL-E. Ήδη γίνεται αυτή η συζήτηση.
Το ίδιο και στη μουσική, στην παραγωγή διαφημιστικών, σε τόσα είδη καλλιτεχνικής ή πνευματικής δημιουργιας. (https://www.youtube.com/watch?v=KmB8z2CYjZY)
Όλα αυτά είναι ζητήματα τα οποία δεν ανήκουν πλέον στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Ήδη μας επηρεάζουν, δίχως πάντως στα πλαίσια των κοινωνίων που ζούμε να έχουμε διεξάγει τον απαραίτητο διάλογο για να δώσουμε τις κατάλληλες απαντήσεις.
Παρακολουθούμε τις εξελίξεις σαν από απόσταση ασφαλείας, λες και δε μας αφορούν άμεσα.
Κι όσο συμβαίνει αυτό, ο κόσμος αλλάζει ριζικά με ρυθμούς που δεν έχουμε ξαναδεί ποτέ στο παρελθόν.
Οι εταιρείες του μέλλοντος ασπάζονται τον καπιταλισμό της παρακολούθησης και λειτουργούν στα πλαίσια της οικονομίας της προσοχής. Της οικονομίας που βασίζεται στην προσοχή που δίνουμε εμείς και για την οποία ανταγωνιζόμαστε μεταξύ μας.
Προσοχή που δίνουμε και στην τέχνη. Παράγει πολύτιμα δεδομένα. Τέχνη που πλέον παράγεται και από μηχανές.
Ίσως στο κοντινό μέλλον, κυρίως από μηχανές.
Που θα ελέγχονται από ελάχιστες πανίσχυρες εταιρείες;
Δείτε επίσης την ανάλυση του ζωγράφου Steven Zapata για το θέμα: