Τι κάνει τους ανθρώπους να παγώνουν για χρόνια και «ξαφνικά» να ανοίγονται σαν χείμαρρος γεννώντας κινήματα όπως το #metoo;
Ας δούμε όμως πώς αντιδρά ο άνθρωπος σε μία ενδεχόμενη απειλή.
Οι επιλογές, οι οποίες γίνονται αυτόματα και σε κλάσματα του δευτερολέπτου, είναι συνήθως τρεις. Πάλη, φυγή ή πάγωμα.
Το Συμπαθητικό νευρικό σύστημα διεγείρεται αυτόματα και προετοιμάζει τον οργανισμό για να παλέψει ή να φύγει.
Όταν κυριολεκτικά παγώνουμε από το φόβο, αναλαμβάνει δράση το Παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και τότε οι παλμοί της καρδιάς πέφτουν, η αναπνοή γίνεται αργή, νοιώθουμε πάγωμα ή μούδιασμα, χάνουμε την αίσθηση του σώματός μας, αποσυνδεόμαστε από το εδώ και τώρα, γινόμαστε δύσκαμπτοι ή αδύναμοι και εκκρίνονται ενδορφίνες, οι οποίες λειτουργούν ως αναλγητικό απέναντι στον πόνο, ώστε το τραύμα, ψυχικό και σωματικό, να βιώνεται με λιγότερη ένταση.
Όταν δεν μπορείς να φύγεις ή να παλέψεις με τον θύτη, τότε παγώνεις κυριολεκτικά και απομακρύνεσαι από τον ίδιο σου τον εαυτό.
Παρόλο που αυτή είναι μία διαδικασία, η οποία δεν είναι συνειδητή, το νευρικό σύστημα αντιδρά αστραπιαία.
Πολλές φορές αυτή η αντίδραση συνοδεύεται από ενοχές, ντροπή, κατάθλιψη, ακόμη και αμφισβήτηση για το αν όντως υπήρξε κακοποίηση εφόσον το πάγωμα μοιάζει σαν να μην έχει αντιδράσει κανείς.
Αυτός ο φαύλος κύκλος σκέψεων και συναισθημάτων, κάνει ακόμα πιο δύσκολο το να μιλήσει κάποιος ή να ζητήσει βοήθεια.
Παιδιά που προέρχονται από κακοποιητικές οικογένειες, τείνουν να συμμορφώνονται στον θύτη, ώστε να καταφέρουν να επιβιώσουν.
Όσο άσχημα και να τους συμπεριφέρεται ο κακοποιητικός γονέας, ανησυχούν και φοβούνται τόσο πολύ, που προσπαθούν να τον ευχαριστήσουν για να κατευνάσουν την κακοποιητική συμπεριφορά.
Αυτό βάζει το παιδί σε μία συνεχή εγρήγορση όπου για να καταφέρει να αποφύγει τη σύγκρουση και να επιβιώσει, έχει ως προτεραιότητα τις ανάγκες του κακοποιητή γονέα.
Μακροπρόθεσμα, αυτοί οι άνθρωποι τείνουν να ευχαριστούν τους άλλους, να αποφεύγουν τις συγκρούσεις, να δυσκολεύονται να πουν όχι και να βάζουν ως προτεραιότητα τις ανάγκες των άλλων. Είναι και αυτός ένας ακόμη μηχανισμός άμυνας, ο οποίος γίνεται αυτόματα.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε επίσης ό,τι η σεξουαλική βία δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, αφορά άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και σεξουαλικής ταυτότητας.
Τί μπορεί να μας βοηθήσει, ώστε να βγούμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο ενοχών, ντροπής και αυτό-αμφισβήτησης, που μας καθηλώνουν;
Τί ακριβώς έγινε; Έγινε στ’αλήθεια; Πολλές φορές τείνουμε να πιστέψουμε ότι αυτό δεν συνέβη σ’εμάς. Αλλά συνέβη. Είναι σημαντικό να μην αμφισβητείς τον εαυτό σου.
Δεν είχες επιλογή. Το πάγωμα δεν είναι επιλογή, είναι αυτόματη αντίδραση. Εάν είχες παγώσει, είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι το σώμα σου, προσπαθούσε να σε προστατέψει.
Δεν είσαι μόνος-η-ο σε όλο αυτό. Μπορεί να νοιώθεις ότι αυτό συνέβη μόνο σε σένα, να ανησυχείς ότι δεν θα σε πιστέψει κανείς ή ότι κανείς δεν θα σε καταλάβει. Επέλεξε υποστηρικτικά άτομα από το κοινωνικό σου δίκτυο σου για να μιλήσεις.
Αυτό που έχεις βιώσει είναι μία σοβαρή τραυματική εμπειρία, σωματικά αλλά και ψυχικά. Η επούλωση όμως μπορεί να είναι εφικτή. Μίλησε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
Με ποιόν τρόπο μπορώ να στηρίξω έναν δικό μου άνθρωπο;
Άκουσέ τον. Ο άνθρωπός σου μπορεί να νοιώσει ότι κανείς δεν θα τον καταλάβει. Δώσε όλη σου την προσοχή και άκουσε προσεκτικά.
Επιβεβαίωσε αυτό που νοιώθει, χωρίς κριτική. Μην του λες να ξεχάσει, χρειάζεται χρόνο για να επεξεργαστεί τί του συνέβη.
Δήλωσε τη διαθεσιμότητα και το ενδιαφέρον σου. Πρόσφερε πρακτική βοήθεια, να συνοδέψεις σε γιατρό, κ.α. Σεβάσου παράλληλα τις αποφάσεις του, για το αν θέλει να καταγγείλει το γεγονός ή όχι.
Δεν ρωτάς λεπτομέρειες. Εάν αποφασίσει ο ίδιος να σου πει, τότε ακούς με έναν υποστηρικτικό και μη κριτικό τρόπο.
Μην πιέζεις για αγκαλιές ή αγγίγματα. Ρωτήστε πρώτα αν σου δίνει την άδεια.
Φράσεις όπως: δεν φταις εσύ, δεν είσαι μόνος, σε νοιάζομαι, είμαι εδώ για σένα, χαίρομαι που βρήκες τη δύναμη να το μοιραστείς, μπορεί να είναι βοηθητικές.
Μέσα από την ψυχοθεραπεία, οι άνθρωποι καταφέρνουν να ξαναβρούν την αυτοεκτίμησή τους, να ενδυναμωθούν και να επανασυνδεθούν με όλες τις θετικές τους πλευρές.
Με αυτό τον τρόπο, μπορεί κάποιος να καταφέρει να ανακτήσει τον έλεγχο και να αντιμετωπίσει τα τραύματά του χωρίς να καταρρεύσει και οι τραυματικές αναμνήσεις να γίνουν ένα μέρος της προσωπικής του ιστορίας, χωρίς να τον καθορίζουν.
Έτσι λοιπόν, τα ανείπωτα αρχίζουν να εκφράζονται και να έρχονται στο φως μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου εκεί γίνονται λιγότερο απειλητικά.
Το τραύμα παύει να καθορίζει τη ζωή του και γίνεται ο ίδιος ενεργός πρωταγωνιστής ξαναγράφοντας την αφήγησή του και φροντίζοντας το τραυματισμένο παιδί μέσα του.
Οι αφηγήσεις κι άλλων ανθρώπων με παρόμοια τραύματα, ξυπνούν μνήμες, επικυρώνοντας τα συναισθήματα και τα τραύματα που έζησαν μέσα από το μοίρασμα κοινών ιστοριών, δημιουργώντας τοπία ασφάλειας, χώρο για να ακουστούν και να ειπωθούν τα ανείπωτα, δημιουργώντας κινήματα όπως το #metoo.
«Αφηγούμαι, σημαίνει αντιστέκομαι», Λουίς Σεπούλβεδα.