Η ίδια η φύση μερίμνησε και εν τέλει κατάφερε να διασφαλίσει τη σωτηρία άνω του 75% του πολύτιμου αρχαίου δομικού υλικού, που συνθέτει εδώ και χιλιάδες χρόνια, τον αρχαίο Ναό του Διός στη Νεμέα, καθώς οι προσχώσεις από το ποτάμι που έρεε στις παρυφές του, απέκρυψαν την ύπαρξη του έργου από τους απανταχού επίδοξους λιθοθήρες.
Όπως η μοίρα έμελλε να φροντίσει για την αγαστή συνεργασία του θρυλικού Αρχαιολόγου Stephen Miller, με τον Δρ. Νίκο Μακρή τον Έλληνα Καθηγητή Αντισεισμικής Μηχανικής, που εργαζόταν στο εμβληματικό Πανεπιστήμιο του Berkeley στην Καλιφόρνια.
Ήταν οι αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν ο ανωτέρω Αμερικανός Καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας, διαπίστωσε πως η ύφεση που παρουσιάζει το γεωγραφικό ανάγλυφο στο σημείο του αρχαίου Ναού του Διός στη Νεμέα σε συνδυασμό με τα φερτά υλικά του ποταμού, ουσιαστικά διέσωσαν τα δομικά στοιχεία με τα αριστουργηματικά αρχιτεκτονικά μοτίβα της Δωρικής εποχής, ενώ συντήρησαν σε πολύ καλή κατάσταση ένα μεγάλο τμήμα του, ούτως ώστε να καθίσταται εφικτή η επιχείρηση αναστήλωσης του.
Συναντήσαμε τον τότε διευθυντή του εν λόγω «Φαραωνικού» έργου, στην αρχαία Νεμέα, τον κ. Νίκο Μακρή, ο οποίος συγκαταλέγεται στους διεθνώς καταξιωμένους Πανεπιστημιακούς, με ειδικότητα στην Αντισεισμική Μηχανική. Μας μίλησε για την συνεργασία του με τον τότε συνάδελφο του Καθηγητή στο Berkeley και διάσημο Αρχαιολόγο Stephen Miller, για τους λόγους που δεν ολοκληρώθηκαν οι επόμενες φάσεις του μεγαλεπήβολου σχεδίου της αναστήλωσης ενός από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, καθώς και για τις πολυδιάστατες επιπτώσεις του «Brain Drain»- ως παράγωγο της παρατεταμένης κρίσης- που ο ίδιος αν και διακεκριμένος Έλληνας επιστήμονας, βιώνει πλέον σε καθημερινή βάση.
Κύριε Καθηγητά, διατελέσατε ως Διευθυντής Έργου της αναστήλωσης του αρχαίου ναού του Διός, στην Νεμέα...
Ήταν αρχές του έτους 2000, όταν ο Καθηγητής Μiller, εξασφάλισε την αρχική χρηματοδότηση και την πρώτη άδεια εργασιών, οπότε με μια πιλοτική προσπάθεια αναστήλωσε τους δύο Κίονες από τους τριάντα δύο του Περιστυλίου. Έμαθε για την ειδικότητα μου, επειδή διδάσκαμε στο ίδιο Πανεπιστήμιο, στο Berkeley και μια μέρα μου «χτύπησε» την πόρτα. Αρχικά, δεν ήξερε ότι είμαι Έλληνας. Μου ζήτησε να τον βοηθήσω στην αντισεισμική επάρκεια των Κιόνων και όταν του εξήγησα ότι είμαι Έλληνας ενθουσιάστηκε! Δεν είχα ασχοληθεί ξανά με την δυναμική αρθρωτών κατασκευών, η οποία αναδεικνύει τις ιδιοφυείς αντισεισμικές κατασκευές που είχαν επινοήσει οι αρχαίοι Έλληνες. Μέσα από την προσπάθεια μου να κατανοήσω την πολύπλοκη δυναμική αυτών των κατασκευών, έκανα καριέρα.
Τελικά, πως ξεκινήσατε την επιχείρηση αναστήλωσης στην αρχαία Νεμέα;
Συμπτωματικά είχα πάρει εκείνη την περίοδο την απόφαση μου να επαναπατριστώ και να γυρίσω στην Ελλάδα, ως Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών. Ο Miller όντας υπερφορτωμένος από την πολύχρονη υπερπροσπάθεια του, μου ανέθεσε τη συνέχεια του αναστηλωτικού έργου. Ήταν το 2004, λίγο πριν τους Ολυμπιακούς αγώνες, σε μια Ελλάδα που «ενέπνεε» ευημερία και αισιοδοξία. Κύριοι χρηματοδότες του έργου ήταν το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», ο Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος του «Τιτάνα», ο οποίος μας δώρισε και έναν γερανό και το Καζίνο Λουτρακίου. Ασφαλώς υπήρξαν και άλλοι μικρότεροι αλλά σημαντικοί χρηματοδότες. Σημαντική ήταν η βοήθεια του Βαγγέλη Κούβαλη από το Άργος ως χειριστής του γερανού και βαρέων μηχανημάτων που υπολόγιζε το εκατοστό από απόσταση. Είχαμε δεχτεί πόλεμο από αρχαιολόγους που τους αρέσουν οι «ερειπιώνες», όμως η αλήθεια είναι πως οι Κίονες είχαν αρχίσει να αποφλοιώνονται με την πάροδο των αιώνων και κάποια στιγμή δεν θα έμενε τίποτα… Ο καλύτερος τρόπος για να διατηρήσουμε το αρχαίο υλικό ήταν να το αναστηλώσουμε! «Γιατί κύριε Μακρή καταστρέφετε τα ερείπια μας»; Μου είχε αποκριθεί σε έντονο ύφος ένας υπάλληλος -έφορος αρχαιοτήτων… Εν τέλει καταφέραμε και αναστηλώσαμε τέσσερις Κίονες (ο καθένας αποτελείτο από 13 σπονδύλους) μαζί με τα κιονόκρανα. Δυστυχώς μας πρόλαβε η οικονομική κρίση, ο Miller είχε ήδη συνταξιοδοτηθεί και είχε αναλάβει ως επικεφαλής της ανασκαφής στην Νεμέα μια άλλη νεώτερη αρχαιολόγος, η Kim Shelton, η οποία προς τιμήν της ολοκλήρωσε τη τοποθέτηση των επιστηλίων της ΒΔ γωνίας του Ναού, εφαρμόζοντας τη δική μας μελέτη.
Πώς αισθάνεται ένας φτασμένος και διεθνώς αναγνωρισμένος Πανεπιστημιακός, όταν έχει συνειδητοποιήσει πως αποτελεί και ο ίδιος θύμα του brain drain;
Όταν έφυγα από το Berkeley, γύρισα συνειδητά. Είχαμε δύο μωρά και είπα στην γυναίκα μου, να πάμε στην Ελλάδα να κάνουμε τα παιδιά μας Ελληνόπουλα. Maς διακατείχε ένας έντονος ρομαντισμός και Πατριωτισμός. Ανέκαθεν η χώρα μας διέθετε δυνατές Πολυτεχνικές Σχολές. Υπήρχε μια θέση ενδιαφέροντος, διότι τότε συνταξιοδοτήθηκε ο Καθηγητής Στατικής Αρίσταρχος Οικονόμου, που είχε φτιάξει αν θυμάστε τους Πύργους των Αθηνών. Επιστρέψαμε το καλοκαίρι του 2003, με μια αέναη προοπτική, δηλαδή να γεράσουμε εδώ… Δυστυχώς η Ελλάδα μας «τράβηξε το χαλί» κάτω από τα πόδια. Μέχρι το 2008, πήγε καλά… ’Έκτοτε, τα δεδομένα άλλαξαν άρδην… Είχα λαμπρούς μαθητές, βγάλαμε τρία διδακτορικά πολύ ισχυρά στην Ελλάδα, πολλά από αυτά τα παιδιά κάνουν αξιόλογη καριέρα στο εξωτερικό.
Να υποθέσω ευκόλως, πως η συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών σας μετανάστευσε στο εξωτερικό;
Όλοι έφυγαν έξω. Ο Μιχάλης Βασιλείου που τώρα είναι Επιστημονικός Συνεργάτης στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης (ETH), ο Γιώργος Καμπάς, που είναι Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του «Greenwich», (με ελληνικό διδακτορικό) ο Χάρης Αλεξάκης που είναι Επιστημονικός Συνεργάτης και φιναλίστ αυτή την περίοδο για Επίκουρος Καθηγητής στο Cambridge. Είναι και άλλοι.
Η παρατεταμένη ύφεση και η περικοπή μισθού, άλλαξε και τη δική σας ρότα;
Πράγματι, το 2009, έλεγα στην γυναίκα μου τελείως αντίθετα πράγματα. Την προέτρεψα να επιστρέψουμε στις ΗΠΑ, ώστε να μην μεγαλώσουν τα παιδιά μας στην Ελλάδα. Ήταν μια πολύ δύσκολη μεταβατική περίοδος, γιατί ώσπου να βρω senior position φτάσαμε στο 2014… Υπήρχε μια γενική αναδιάταξη και αναταραχή.
Η αρχική σας ρομαντική διάθεση προφανώς εξανεμίστηκε.
Μα, θέλαμε να ζήσουμε στην Ελλάδα και να προσφέρουμε. Έφτασα να παρακαλάω να σηκωθώ να φύγω. Τελικά παρέμεινα μόνος μου στις ΗΠΑ, αφού τα παιδιά έκαναν μια προσπάθεια να προσαρμοστούν στη Φλόριντα αλλά μέσα στην εφηβεία τότε και …καταλαβαίνετε. «Δέθηκαν» τόσο πολύ με την Ελλάδα και τους φίλους τους, που προτίμησαν να επιστρέψουν. Εγώ παραμένω στο University of Central Florida και πηγαινοέρχομαι.
Ατενίζοντας το μέλλον;
Εκτιμώ πως είναι πολύ δύσκολο να επιστρέψω. Είναι τόσο μεγάλες οι υποχρεώσεις μου απέναντι στα παιδιά μου, που δεν θα τα κατάφερνα με τις οικονομικές- μισθολογικές συνθήκες που διέπουν την Ελλάδα. Είμαι εγκλωβισμένος πια στο εξωτερικό.
Κύριε Καθηγητά, μέσα από την δική σας οπτική, τόσο την επιστημονική όσο και την πολιτική, θεωρείτε πως έχει μέλλον η χώρα μας;
Νομίζω πως μετά από αρκετά χρόνια, ίσως και μια δεκαετία, η Ελλάδα θα ορθοποδήσει. Ασφαλώς όχι με προηγούμενες μεθόδους πλαστής ευημερίας και ανακύκλωσης χρέους. Ωστόσο, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα τα πράγματα θα χειροτερεύουν… Το πλήγμα στην Ελλάδα πρωτίστως είναι αξιακό. Τα παιδιά δεν έχουν πλέον πίστη για προκοπή σε αυτή την χώρα και βρίσκονται σε έντονη αμηχανία. Η αποδοχή και η πλήρωση του καθενός, δεν έρχεται μέσα από την Δημιουργικότητα. Αντιθέτως προσπαθούν να αισθανθούν σημαντικά ως προσωπικότητες μέσα από τα ενδεχομένως υπεράριθμα likes στο fb…. Επικυριαρχεί στις τάξεις της νεολαίας, μια «ρηχή» ανατροφοδότηση μέσα από το ίδιο το περιβάλλον τους και το υπάρχον Σύστημα. Το δυσκολότερο πράγμα στην Ελλάδα, είναι να είσαι νέος. Το χειρότερο δε, είναι πως αρκετά από τα επιστημονικά μας «διαμάντια», που δεν μπορούν να φύγουν στο εξωτερικό για τους οποιουσδήποτε λόγους, γίνονται τα βράδια διανομείς πίτσας με μηχανάκια…