Προ ημερών διάβασα πως ένας έφηβος από προσφυγική οικογένεια, που έζησε στη Μόρια και σε άλλους προσφυγικούς καταυλισμούς, και που πριν τρία χρόνια δεν μιλούσε ελληνικά πέρασε με 18,25 στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών. «Με τη βοήθεια των καθηγητών μου τα κατάφερα», είπε. Η είδηση μου προκάλεσε ενθουσιασμό αλλά και μια απορία. Γιατί δεν ακούμε περισσότερες τέτοιες ειδήσεις; Γιατί δεν εστιάζουμε ποτέ σε τέτοιες ιστορίες;
Είμαι βέβαιη πως η ιστορία αυτού του μαθητή δεν είναι η μόνη ιστορία που δείχνει πως το φως μπορεί να νικήσει το σκοτάδι, δεν είναι η μόνη ιστορία που δείχνει πως η βοήθεια και η συμπαράσταση μπορούν να κάνουν θαύματα. Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι γύρω μας που πιστεύουν στο καλό των ανθρώπων και που συστηματικά ή όχι προσφέρουν σε παιδιά, εφήβους ή ενήλικες που βιώνουν κάθε είδους προβλήματα. Αν τον κόσμο κινούσε μόνο η μοχθηρία, μόνο η αλαζονεία, μόνο ο εγωισμός και η βία, ο κόσμος θα είχε μάλλον καταστραφεί. Υπάρχουν άνθρωποι που δρουν για το καλό και παιδιά που σε αντίξοες συνθήκες κατάφεραν να προχωρήσουν δείχνοντας τρομερή ψυχική ανθεκτικότητα. Απλώς μάλλον δεν μας αρέσει τόσο να ακούμε για κάτι τέτοιο.
Φαίνεται πως είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να ακούμε ξανά και ξανά τα ίδια για κάποιες δολοφονίες και για φρικτή βία. Το έγκλημα έχει πλέον μπει στις ψυχαγωγικές εκπομπές και άνθρωποι που είναι ύποπτοι για βίαια εγκλήματα αντιμετωπίζονται από κάποιες εφημερίδες σαν κάποιου είδους «αρνητικού» σταρ. Βλέπουμε φωτογραφίες από προσωπικές τους στιγμές και μαθαίνουμε πού έκαναν διακοπές.
Η προσωπική μου άποψη είναι πως τελευταία φλερτάρουμε με μια κοινωνική διαστροφή άνευ προηγουμένου. Και φυσικά μας αρέσει να διαβάζουμε κουτσομπολιά για τους όμορφους, επιτυχημένους και πλούσιους που ζηλεύουμε. Ή επίσης διαβάζουμε συμβουλές για το πώς θα γίνουμε εμείς όμορφοι και πώς με δέκα βήματα του τύπου «μπορείς να πετύχεις όσα επιθυμείς αν πιστέψεις στον εαυτό σου» λες και το σύμπαν υποχρεούται να μας προσφέρει τα πάντα και το μόνο πρόβλημα είναι η αυτοεκτίμησή μας.
Η είδηση για τον πρόσφυγα μαθητή δεν θα αναπαραχθεί όσο άλλες, ενώ θα έπρεπε γιατί είναι μια είδηση που μας γεμίζει ελπίδα. Γιατί δεν θέλουμε να έχουμε ελπίδα; Έχω την αίσθηση πως δεν θέλουμε να έχουμε ελπίδα, γιατί δεν θέλουμε να έχουμε ευθύνη.
Όταν νομίζουμε πως ζούμε σε έναν μαύρο, σιχαμένο κόσμο, όπου όλα πάνε από το κακό στο χειρότερο, έχουμε δικαίωμα να γκρινιάζουμε, να θυμώνουμε, να ξεσπάμε. Και να καθόμαστε στην πολυθρόνα μας απογοητευμένοι και ανήσυχοι ελπίζοντας πως θα περάσουμε λίγες ημέρες ξέγνοιαστων διακοπών το καλοκαίρι, γιατί μας αξίζει να καλοπεράσουμε λίγο μετά από αυτή τη φρικτή πανδημία.
Αν συνειδητοποιήσουμε, όμως, πως ένα παιδί μπορεί να περάσει από προσφυγικούς καταυλισμούς, έχοντας ζήσει βία και διωγμό στη χώρα του και παρόλα αυτά μέσα σε τρία χρόνια να μάθει μια άλλη γλώσσα και να γίνει επιστήμονας, η ελπίδα που φέρνει αυτή η είδηση συνοδεύεται από μια τεράστια ευθύνη, που ίσως παραείναι βαριά για τους ώμους μας. Η αίσθηση ματαιότητας είναι σίγουρα πολύ πιο ξεκούραστη. Αυτή η είδηση μας φέρνει απέναντι σε πολύ σοβαρά ερωτήματα. Ποιος είμαι και ποια θέση έχω σε αυτόν τον τρομερά άδικο κόσμο και τι επιλέγω τελικά να κάνω;
Το φως δεν νικά το σκοτάδι εύκολα και με βολή. Γι’ αυτό λοιπόν δεν μας αρέσει τόσο να ακούμε θετικές ειδήσεις, που δείχνουν ότι δεν είναι όλα τόσο φρικτά. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε πολλά για τη ζωή μας και για τα όσα έχουμε και για τα όσα κάνουμε. Ενδεχομένως να αντιμετωπίσουμε κάποια κρίση συνείδησης. Το μόνο σίγουρο είναι πως μπορεί στον καναπέ να ονειρευτούμε όχι μόνο τις ωραίες μας διακοπές αλλά πως άλλα τέτοια παιδιά θα βρουν τη βοήθεια που χρειάζονται και μετέπειτα τον δρόμο τους. Κι αυτό το όνειρο ενέχει μέσα του μια ευθύνη, για την οποία ποτέ κανείς δεν μας μίλησε. Μα ήταν αδύνατο να είναι η ευθύνη στο προσκήνιο. Η ευθύνη είναι το αντίθετο της φτηνής δικαιολογίας, που μας έμαθαν να έχουμε στο τσεπάκι μας, και είναι άλλωστε κάτι που δεν θα μπορούσε ποτέ να πουλήσει.