Όλοι οι ειδικοί επιστήμονες ομοφωνούν ότι πρέπει να διανύσουμε μεγάλη απόσταση ακόμα, έως ότου μπορέσουμε να πούμε πως ξεπεράσαμε οριστικά την πανδημία του κορονοϊού. Μέχρι τότε οφείλουμε να βρούμε επαρκείς απαντήσεις για πλήθος ερωτημάτων που έχουν τεθεί (όχι μόνον αναφορικά με τη φυσιολογία, τη συμπεριφορά και τα τρωτά σημεία του covid-19, αλλά και αναφορικά με τις ευθύνες και τα ”αντανακλαστικά” των ατόμων, των κρατών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας...). Ταυτοχρόνως, έχουμε να μάθουμε πάρα πολλά ακόμα για το πώς θα μπορέσουμε στο μέλλον να αποφύγουμε ανάλογες επικίνδυνες καταστάσεις ή έστω για το πώς θα μπορέσουμε να τις διαχειριστούμε πιο αποτελεσματικά.
Οφείλουμε όλοι να αναγνωρίσουμε ότι παρά τις εγγενείς αδυναμίες που μας χαρακτηρίζουν (ως άτομα και ως κοινωνία) επιδείξαμε απροσδόκητα αντανακλαστικά και απρόσμενη προσαρμοστικότητα στην κρίση αυτή της δημόσιας υγείας. Ωστόσο, η μεγαλύτερη επιτυχία για όλους μας θα είναι το να αξιοποιήσουμε την πολύτιμη εμπειρία που αποκομίσαμε, ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι και για μελλοντικές ανάλογες καταστάσεις που δεν αποκλείεται να προκύψουν.
Εστιάζοντας στον ζωτικό για την κοινωνία και συνάμα ευαίσθητο χώρο της Παιδείας, μπορούμε να εντοπίσουμε ορισμένα ζητήματα που δύναται να φροντίσει η Πολιτεία (δημιουργώντας κυρίως το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο), ώστε η εκπαιδευτική κοινότητα (άρα και η αυριανή κοινωνία) να θωρακιστεί για το σήμερα και να καταστεί έτοιμη για το αύριο:
Στο Πρόγραμμα της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης θα πρέπει να ενταχθεί ένας σύντομος, μεθοδικότατα οργανωμένος και, κυρίως, πρακτικού χαρακτήρα κύκλος μαθημάτων δημόσιας υγείας και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Το διδακτικό υλικό θα πρέπει να διαμορφωθεί/επιλεγεί από ειδική επιτροπή επιστημόνων (λοιμωξιολόγων, σεισμολόγων, ειδικών στην αντιμετώπιση κρίσεων υγείας και φυσικών καταστροφών κ.λπ.) και τα μαθήματα να διδάσκονται είτε από εκπαιδευτικούς που πρώτα θα εκπαιδευτούν (άμεσα) οι ίδιοι στο αντικείμενο αυτό είτε από ειδικούς επιστήμονες του δημοσίου τομέα σε επίπεδο νομών.
Η εξ αποστάσεως σύγχρονη εκπαίδευση πρέπει να θεσμοθετηθεί ως δυνατή επιλογή για έκτακτες περιστάσεις (ακραία φυσικά φαινόμενα, επιδημίες, πανδημίες κ.λπ.) στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Στο πνεύμα αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί η απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή ανά σχολικό τμήμα και να προβλεφθεί η διεξαγωγή ενός ελάχιστου κατ′ έτος αριθμού ωρών διδασκαλίας (ανά σχολικό τμήμα) με σύγχρονη εξ αποστάσεως διδασκαλία, ώστε τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι μαθητές να είναι απολύτως εξοικειωμένοι με τη διαδικασία της εξ αποστάσεως σύγχρονης εκπαίδευσης και συνεργασίας.
Στα Α.Ε.Ι. πρέπει να θεσμοθετηθεί η δυνατότητα της εξ αποστάσεως σύγχρονης εκπαίδευσης για έκτακτες περιστάσεις (ακραία φυσικά φαινόμενα, επιδημίες, πανδημίες κ.λπ.). Στο πλαίσιο αυτό να οριστεί ένας ελάχιστος (ανά ακαδημαϊκό εξάμηνο και ανά μάθημα) αριθμός πανεπιστημιακών παραδόσεων που θα πραγματοποιείται με εξ αποστάσεως σύγχρονη διδασκαλία (π.χ. τρεις πανεπιστημιακές παραδόσεις εκ των δεκατριών προβλεπόμενων παραδόσεων ανά εξαμηνιαίο μάθημα). Κατά τον τρόπο αυτόν το διδακτικό προσωπικό των Α.Ε.Ι. θα συντηρεί τις δεξιότητες που απέκτησε και θα διαμορφώνει/εμπλουτίζει συν τω χρόνω ένα ”διπλό” διδακτικό υλικό. Επίσης, η φοιτητική κοινότητα θα είναι απολύτως εξοικειωμένη με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και εργασία (η γνώση αυτή σίγουρα θα είναι προσόν για τη μελλοντική αγορά εργασίας). Τέλος, τα Α.Ε.Ι. θα συντηρούν και θα ενισχύουν διαρκώς τις υποδομές τους για εξ αποστάσεως σύγχρονη εκπαίδευση (με ό, τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τις δυνατότητές τους στο μέλλον να προσφέρουν εξ αποστάσεως μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών Α΄ και Β΄ κύκλου σε φοιτητές της ημεδαπής και της αλλοδαπής).
Σημαντικός όγκος του διοικητικού έργου στον χώρο της Εκπαίδευσης (συνεδριάσεις συλλόγων καθηγητών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, γενικές συνελεύσεις Τμημάτων και συνεδριάσεις Τομέων, όπως επίσης και συνεδριάσεις διαφόρων άλλων επιτροπών στα Α.Ε.Ι.), δύναται να διεκπεραιώνεται στο ακέραιο μέσω τηλεδιασκέψεων και τηλεσυνεργασιών. Κατά τον τρόπο αυτόν θα αποφεύγεται ο συγχρωτισμός πολλών ανθρώπων (συχνά ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες λόγω ηλικίας ή υποκείμενων νοσημάτων) σε περιορισμένους χώρους, θα προκύπτει μεγάλη οικονομία χρόνου, αλλά και θα ”συντηρείται” η εξοικείωση του διδακτικού και διοικητικού προσωπικού όλων των βαθμίδων της Εκπαίδευσης με την εξ αποστάσεως εργασία/συνεργασία (για τα Α.Ε.Ι. άλλωστε υπάρχει ήδη η απολύτως επιτυχημένη και πολύτιμη εμπειρία των εξ αποστάσεως συνεδριάσεων των εκλεκτορικών σωμάτων για τις εκλογές/κρίσεις μελών Δ.Ε.Π.).
Επιβάλλεται να ενισχυθούν οικονομικά οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες (είτε μέσω των ΕΣΠΑ είτε μέσω των εθνικών πόρων είτε ακόμα και μέσω δωρεών), ώστε να μπορούν να προσφέρουν στα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας απομακρυσμένη πρόσβαση σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, σε ηλεκτρονικά επιστημονικά περιοδικά και σε ηλεκτρονικά βιβλία. Ταυτοχρόνως, θα πρέπει να προβλεφθεί η ψηφιοποίηση σπάνιων και πολύτιμων βιβλίων, τα οποία ήδη διαθέτουν οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, ώστε αυτά να καταστούν και εξ αποστάσεως προσβάσιμα στο σύνολο της επιστημονικής κοινότητας (κατά το επιτυχημένο παράδειγμα π.χ. της ”Ανέμης” κ.ά.).
Ως κοινωνία αποδείξαμε ήδη ότι, όταν οι περιστάσεις το απαιτούν, μπορούμε να πειθαρχήσουμε, να μοχθήσουμε, να εξελιχθούμε και να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς κάθε πρόκληση. Τώρα θα πρέπει να αποδείξουμε ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε την εμπειρία αυτήν και να καταστούμε πραγματικά σοφότεροι λειτουργώντας σταθερά επί τη βάσει του προλαμβάνειν και όχι του θεραπεύειν...